India Ah A Chuakmi Khaubawk Hi Kawlram Caah Thinphan Ding A Si Maw?

July 2, 2020, 7:56 pm

≫ Next: Hpakant Ah A Luangmi Mitthli

≪ Previous: Thantlang Khua le A Chehvel Ah Vok Pulrai A Tlung

$

0

0

Khaubawk nih kan ngakchiat lio ah, kan lo thlaikheu a rak hrawh ngai a um len. Cucaah ka pa nih kahthek a ka tuah piak i, heh tiah khaubawk ka rak kap tawn. Cucu ka philh kho bak lo. Khaubau hi minung kan eidin tirawl caah ral nganpi a si.

Khaubawk hi, Bible Biakam Hlun chan in, Israel le Egypt ram hrawng ah harnak a rak chuahpitu a si timi kan hmuh. Nihin ni tiang zong in, an tih ngaimi a si. Khaubawk nih kan mah chan chung ah, Ethiopia le Africa nichuahchaklei ah mangtam a rak tlunter ko. Mangtam ngaingai an tlunter lo hmanh ah, eidin cinthlak sunghbaunak tam taktak cu an chuahpi zungzal.

India ram Rajasthan le Madhya Pradesh ah an eidin hnu ah a bawkmi khaubawk

Thingkung hawng le hnah zong mah tin an ei hna

Tu kum January hrawng ah Africa nichuahchaklei kuakap ah, Scientist pawl nih "Schistocerca gregaria" tiah an timi "thetseram khaubawk" (Desert Locust) tampi an chuak. Blog zong ah ka tial cang. Cu khaubawk cu thli a hrannak lei hawih in an zuang tawn i, an zuan a rang ngaingai. An lian i an paw a kau. Cu khaubawk pawl cu thetse ah an bawk. Tii an tit i, an karh tuk. A run bak in an zuang i, an zuannak lamcung ummi eidin awk thami a hringmi paoh cu an ei dih hna. Tihnung taktakmi mangtam tlunter khotu khaubawk an si.

Naite June thla ah thetseram khaubawk pawl cu, India ram New Delhi hrawng an rak phan. India cozah i cinthlaknak zung zong an thin a phang i, an lau ngaingai. India ram ramkulh 7 chungah an karh ciammam i, kum 70 chungah khaubawk nih harnak fak bik a pekmi hna kum a si tiah an ti. Mipi caah harnak tampi an chuahpi. Atu lio ah India ah a bubu in a run bak in a rak zuangmi hi a tlawm bik ah million 80 an si lai ti a si. An karh pah changmang rih. Hi khaubawk zong hi, khuacaan aa thlengmi he aa pehtlai ti a si.

January ah Africa ram ummi kha June ah India hi tin an phan

Hi thetseram khaubawk hna hi, thla ruk chungah a let 400 in an karh i, Kilometre-killi pakhat chung ummi khaubawk nih nikhat eimi thil hi, minung 35,000 ca nikhat eidin he aa zat ti a si. Atu lio ah thetseram khaubawk nih a tlak hna caah minung million 42 hi eidin harnak an tong i khaubawk tlaknak area ummi bawmhnak caah US $312 million bawmhnak a herh tiah UNO nih an ti.


Hi khaubawk hi Africa zong ah an karh cuahmah rih. Atu hi Ethiopia le Kenya tiang an karh. Thlanglei deuh ah Uganda ram tiang an phan. Thah cawk ding an si lo caah, minung caah ral nganpi an si tiah an ti. An zuan tik ah hin, million tam tuk an si a tih in tih an nung ti a si. Nichuahlei ah India ram tiang an phan cang. 

Kenya hruaitu pawl nih an timi cu, innkhar kharkhumh lio caan ah rak chuah caah, thah ding le doh ding zong hi a har khun ko tiah an ti. Vancung in sii kah lawng hi kan control khawhnak hna an si i, saram le satil caah tih a nung ve hawi le a pawi tuk tiah an ti.Africa hruaitu pawl nih an timi cu, hi khaubawk a karh ning hi a tam tuk i kum 70 chungah a tam bik a si men lai an ti. Khaubawk nih hin, minute pahnihthum ah an mahnak in a rit deuhmi eidin hi an ei manh ti a si.

Africa ram ah khaubawk nih thinghnah an but i an ei lio India ram khuapi cung i an zuan lio

A tu lio ah India zong ah hin an karh taktak i, eidin cinthlak tampi an hrawh cang. Covid-19 nih harnak pek a si. Khaubawk nih harnak pek a si rih. Cun ni le a lin tuk fawn i, India zong lam kip in harnak an tong.

Hi khaubawi hi nichuahlei ah an van i thawn ziahmah i, India ah cun an karh ngai cang. Kawlram hna a phan sual te lai maw timi zong Kawl cozah cinthlaknak lei zung pawl zong nih an ruat ngai. A tu tiang ahcun phan ding aum rih lo nain, India ramri ummi-Rakhine Ramkulh, Chin Ramkulh le Sagaing Ramthen le Kachin Ramkulh- pawl hi, ralrin khun an herh khun ti a si.

Khaubawk million tampi India ram ah an rak lut

Naite ah Sagaing le Kawlram a laiva hrawng ummi khaubawk lianlian kha datkhuainak an tuah hna tikah, atu India a phanmi thetseram khaubawk phun an si lo ti a si. Cun Rakhine Yoma tlangthluan, Lai tlangthluan le Naga tlangthluan hna nih Kawlram le India ram hi an kham caah, hi khaubawk hi Kawlram taktak ahcun an rak lut lo men lai tiah ruah a si. Cun thli a hran lo ahcun a zuan an i harh ve caah, Kawlram tiang taktak hi cu, khuasik a tlak hlan ah an phan theng lai lo tiah Kawlram cozah nih an ruah.

India in Bangladesh cu a nai pin ah, a thli hranning zong aa lawh caah, Bangladesh hi cu an phan te kho men tiah ruah a si. Hi khaubawk zong hi, Africa in aa semi an si. Ram tampi ah harnak a chuahpi manh cang nain, Africa ram mi kha nan "nan chuahter, nan siammi a si" tiah mawh phurh awk an tha lo. A mah kokek tein a chuakmi an si ko caah, an duhmi thil an si lo.

Nihin ni tiang ahcun Lairam cu khaubawk cun kan him rih ko. Khaubawk hi khua lum lio ah a chuakmi an si. Lairam ahcun March in September tiang hrawng an um kho. Phan ding cu a um rih lo.

Asinain India ram he aa naihniam ummi paoh cu ralring tein um le cawlcangh kan hau ko hna. Zeicatiah hi bantuk khaubawk run hna kan Lairam a phanh sual ahcun kan sifah chinchap ah, harnak le sunghbaunak tampi a kan tonter khawh. Cucaah Laimi dihlak nih, harnak a kan pe khotu khaubawk phunphai paohpaoh cu, kan thah khawh chung in thah hi, rian pakhat a si.

-----------------------------

---

Hpakant Ah A Luangmi Mitthli

July 2, 2020, 10:03 pm

≫ Next: USA Ah Chungkhar 6,000,000 Hi Harnak An Tong Kho

≪ Previous: India Ah A Chuakmi Khaubawk Hi Kawlram Caah Thinphan Ding A Si Maw?

$

0

0

Ka philh kho lo. Malaysia ah Laimi a thimi kan tam ngai. Cucaah Laimi pakhat nih ca a rak tial i, "Malaysia ah a luangmi Laimi mitthli hi khap riat bel nih a tlum ti lai lo ee" tiah a rak ti. 

Hpakanh i a luangmi Kawlram minung mitthli chinchin hi cu khap riat bel tam tuk donh ah aa tlum ding a ti lo chin chin lai. Zeicatiah Hpakant i lunghrin cawhnak lungkhur hi himbawmnak (safety) zeihmanh a um tuk lo. A min hi a tlawm ti lo. Mithi hi an tlawm ti lo. Nunnak hi, Kachin rampi hmanh nih a cawk khawh tung lo? Zeica dah hi lunghrin lungkhur ah hin an nunnak hi mah tluk lawmmam in an i sian hnga timi ruah ding a si cang. 

Nizan zong ah Hpakant ah lunghrin lungkhur a cim. Vawlei kau taktak a min. Cucaah minung 200 hrawng an i taap ti a si. Thawngpan a phunphun a chuak. A cheu nih minung 103 an thi; a cheu nih 123 an ti. A cheu nih 150 ti a si. 

Mi pakhat nih cun "Lungkhur chung ah a cheu cu an i taap le chuah khawh le chanh khawh an si lo. An au thawng cu kan theih ko hna" tiah a ti. 

Hpakant mithi mi hna ruak

Hpakant lunghrin lungkua ah hin, Tuluk le Kawl company tampi an lut. 2014 ah hi Hpakant lunghrin lungkhur in $31 billion man bak lunghrin a chuak ti a si. Hi ka hi vawleicung lunghrin lungkhur ngan bik a umnak a si. Hpakant hi Yangon in meng 950 a hla. Yangon in siseh, Kawlram khua zakip in lungcawh ah an ra hna. Laimi zong a kalmi tampi an um. A thimi zong an tlawm ti lo. All Chin Societies Yangon nih an tialnak ah cun, Chin mi zong pahnih an thi ve ti a si. 

Tu tan Hpakant lunghring khur a cimmi ah hin, minung ruak tam ngaite an char cang. An kawl cuahmah lio zong a si rih. Minung zeizat ciah dah an thi timi hi an thei kho te hnga dek maw?

Lungkhur cawhnak ah hin, lungkhur minh hi a tlawm ti lo. Maisho ah kan rak kal lio zong ah lungkua thuk taktak ah ka rak lut. Cu ka ah a kan chimhmi cu, lungkhur lutmi kha an luhnak kua nih a cimhtak hna le an chuak kho ti lo i a thi tiah an rak ti.

Lung kan cawhnak hmun pakhat cu lung a rak chuak ngai. Mah cu thlang deuh ah lung lian taktakpi aa khangmi a um. Cu lunglian taktak pi cu a ho hmanh nih an co lo. An chimnak ah, mah lung lianpi tang ah hin, lung tam tuk a rak chuak. Lung thatha a rak chuak. Voikhat cu an cawh lio ah, lungvar cawtu Tuluk nu mirum kha mitpurh ah a va lut i a va zoh ve. Vanchiat ee tiah a va zoh lio ah, cu lungkhur cu a min i, mah lungpi nih hin a cimh hnawh hna. Minung 18 tluk an thi tiah an rak ti bal. Lung a lianh tuk caah le cawh ding ah tih a nun tuk caah an hlai kho ti hna lo. A cawh zong an co ngam ti lo ti a si. Mah lung lianpi tang hi cawh ahcun cu Tuluk mirum nu nih aa kenmi lung hmanh hi thawng tam tuk man a si lai tiah an rak ti tawn.

Maisho zong ah lung nih a kan rilh hrulh. Ralkap nih a kan thah hrulh. Ralkap le tapung karah kan rak i tenh. Harnak tampi kan tong. Thi dengmang in lung kan co. Vawlei kan phur. Vawlei kan tawl. Thi dengmang in kan um caan a sum theu. Voikhat hna cu ka zam manh le a si. Kan lungkhur a min le ka per manh nain, ka keng hi vawlei min mi nih a ka huai manh. Maisho ahcun thih hi zei rek lo te a si. 

Tu tan Hpakant thimi tampi ka hmuh tik ah, Maisho kan sining le tonmi kha mitthlam ah a cuang. Ka philh kho lo. Dam tein kan kirmi cungah Pathian lawmh lo awk a tha lo. Rak thih khawh tuk ding kan rak si cio ko. 

Tuluk nih an timi cu "Kan nih cu thih kan tih lo. Sifah tu kan tih" an ti. Cucaah Maisho zong ah siseh, Hpakant zong ah siseh thih tih lo bak in, rian an tuan taktak. An mah zong a thimi ah um ve ko lai nain, Kawlrammi lungcotu pawl hrimhrim hi lungvar mansung ruangah an nunnak mansung a  hlomi an tam tuk cang. 

Hi pin ah minung zeizat nunnak dek a liam rih te lai? Hi pin ah Kawlram minung mitthli hi khap riat bel zeizat remruam dek Hpakant ah a luang than rih te lai? Hihi kan sifah tuk ca maw a si? Rum kan duh tuk bia dah a si? Ruah ding tampi a um ko. 

Hi vawleicung rumnak le suingun kan kawl lio ah, hihi ruat u sih. "Minung nih hin hi vawleicung pumpi hmanh hi co sehlaw a nunnak a sungh tung ah zeidah a thahnem? Minung nih hin Hpakant lung vialte co ko hmanh sehlaw, a nunnak a va loh tung ahcun zeidah a thahnem hnga?"

USA Ah Chungkhar 6,000,000 Hi Harnak An Tong Kho

July 3, 2020, 7:45 pm

≫ Next: Kei Ka Fapa Hrin Kum Ah Puul Tlung

≪ Previous: Hpakant Ah A Luangmi Mitthli

$

0

0

Minung kan nunnak ah a biapi cemmi hna cu "Eidin tirawl, hnipuan le khuasaknak inn" an si. Hi thil pathum hi a tlamtlin lo ahcun minung nunnak hi harnak a um cang. Abikin chungkhar caah nunnak a har cang. Hi thil hna hi, minung a simi paoh nih kan herh bikmi an si. Zeidang paoh khi cu aa chapchuanmi lawngte an si cang hna. An um lo zong ah nun khawh a si ko cang. Hi hna hi an biapi viar i, hi hna lakah hin a biapi lo ngaimi a lo nain a biapi tukmi cu "inn" hi a si. Inn rawhnak le sunghbaunak ton tik ah, harnak tam taktak a chuak tawn.

Innlo rawhnak hi a phunphun ruangah a a chuak. Nai cikua in, USA ah innlo rawhnak tambik a chuahnak cu tilian le meikang a si. Hi lak ah tilian nih a chuahtermi rawhnak hi a tam deuh.

Naite June 29 ah ah Federal Management Agency (FEMA) nih ca an chuah. USA ah hin, chungkhar 6,000,000 hi tilian ruangah harnak a tawng kho dingmi dirhmun ah an um tiah an ti.

USA hi kum khat hnu kum khat in, khuacaan a chia chin lengmang ve. A kih can ah a kik tuk. A linh caan ah a lin tuk. Ruah sur caan ah ruah a sur tuk tibantuk in a um.

FEMA nih hin, USA ah inn 8.7 million hi tilian nih a phak khawhmi hmun ah an um tiah an tuak. Asinain First Street Foundation timi NGO nih an fimthiamnak thilri hmang in an tuak I, USA tilian nih a a khuh  khawhnak map an tuak tikah, FEMA nih an chimmi pin ah, inn 70% hi tihnungmi hmun ah an um tiah an hmuh. Cucu FloodFactor.com ah zoh khawh a si.

Hi innngeitu 6,000,000 nih hin kan umnak inn hi a him ko tiah zei pawi lo ngai in tilian hi zeirello in an um ko ti a si. FEMA nih map an rak suai rih lo mi hi, kan mah bu nih cun "a tu lio khuacaan umtuning, ruah sur ning le thil sining ah tihnunnak vialte" kan tuak chih tik ah, hihi kan hmuh khawhmi a si an ti.

Hmailei khuacaan an hei tuak chihmi ahcun, "rilipi tii a kaimi, rili tii a lum chin lengmangmi, vawlei pumpi a lum chin lengmangmi, ruah sur ning aa thlen chin lengmangmi le tihnung a tam chin lengmangmi vialte tuak tikah, kum 2050 ahcun inn 16.2 million hi rawknak an tong kho" ti a si.

First Street nih an hmanmi pungsan (model) nih hin, cu hlan tilian a chuakmi vialte zong an tuak chih. Cu hlan a rak hrangmi hurricane, tropical storm, US nichuahchaklei le US ram chung tilian fak pawl 55 tuak an tuak chih hnu ah an chimmi a si. Cun rili tilet thomi le rili tilet kaimi, ruah tuk le tiva tilian ruangah pumpak inn rawkmi tiang in an tuak chih dih. 

Hi hna bu nih hin, ramkulh cheukhat ahcun tilian rawhralnak an tonmi tuanbia hmuhter kha cozah nih an duh lo caah, hi bantuk kong tuanbia hi, "hmuh a har asiloah hmuh khawh bak a si lo" tiah an ti. 

FEMA nih an timi cu First Street riantuannak hi kan cohlan hna. An thi tuahmi nih hin, inn ngeitu hna an umnak hi tilian chuah tikah tihnung a si maw silo timi chimh khawhnak ding caah, tlamtlintertu a si tiah an ti. FEMA hi kokek rawhralnak paoh ah tuanvo latu Red Cross he riantuantimi an si. 

Mississippi Tivapi nih nih 2019 ah Davenport Iowa hi tin a khuh

2019 ah hin USA ah tilian voi tamtuk le sau tuk a chuah caah, leikuang acre tam tuk an rak thuang kho lo. Cun buk chung an rawn ciami eidin tirawl ton tam tuk a rawk. Leithuang tampi cu tilian nih an thlaici a hrawh caah, harnak an rak tong. Cu pin ah China-US Trade War ruangah an eidin tirawl an zuar kho ti lo i, an ngeih cia eidin billion tam tuk man aa rawk i an sung fawn. 

Cucaah 2019 ah hin leikuang company (farm) tampi an sipuazi a rawk. Cucaah a pahnihnak bankruptcy timi company kan sung timi an sawk a tam bik kum a pahnihnak a si. 2019 chung lawngah bankruptcy a sawkmi leikuang company 595 an um ti a si. 2020 zong hi tilian voi tampi a chuak te lai tiah ruah a si. 

-------------------------------------------------

Chinchiah

1. Hi capar kong hi tling deuh in rel duh ahcun a tanglei website ah rel chap khawh a si. 

https://www.msn.com/en-us/weather/topstories/flood-experts-say-6m-more-homes-may-be-at-risk-than-previously-found/ar-BB16jbm7?ocid=spartan-dhp-feed

https://www.cbsnews.com/news/farm-bankruptcies-jumped-20-percent-in-2019-even-with-billions-in-aid-from-u-s-government/

Kei Ka Fapa Hrin Kum Ah Puul Tlung

July 3, 2020, 8:04 pm

≫ Next: Amazon Ruangah Central Ohio Hi A Thangcho Cuahmah

≪ Previous: USA Ah Chungkhar 6,000,000 Hi Harnak An Tong Kho

$

0

0

Kan Laimi pipu hna hi an rak fim ngaingai ko. Miphun dang fim in an fim lo zong ah, kan mah Laimi fim cun an rak fim tuk. Kan pipu nih an rak tuahmi thil hna hi, a tu tiang kan hmang. Tha deuh in kan ser kho hlei ti hna lo. Pipu nih an chimmi phungthluk bia zong hi kan chap kho ti lo. Kan pipu hna nih nin phungthluk bia thatha a kan ser piakmi a um.

Cu bia thatha tampi lakah, a dik tukmi pakhat cu "Kei ka fapa hrin kum ah puul tlung" timi hi a si. Laimi kan phung ah, fapa ngeih hi a sunglawi khun ah ruah a si. A ruang cu fapa cu phuntungtu ah kan nunphung ah kan ruahmi a si. Cucaah fapa ngeih hi, ngaih khun zong a rak si. Cu fapate an ngeih kum ah puul a tlun caah, "Kei ka fapa hrin kum ah puul a tlung" tiah a tinak a si.

Hi phungthluk hi, "Zeitin dah aa thawk hnga? Zei ruang dah an chim hnga" timi cu kan thei kho ti lo.

Asinain ruahdamh khawh ngai a si mi cu, hi phungthluk a phuahtu pa nunnak ah, "Fapa a ngeih kum ah an khua ah puul a tlung" timi cu ruahdamh khawh a si. Ruah than dingmi cu, hi puul hi zeitik ah dah a rak tlun hnga timi hi a si. Ruah khawhmi cu, hi puul hi Lairam ah a rak tlung ve lai timi a fiang.  Cu puul tlun kum ah, a phuahtu hi fapa a ngeih kum he aa tong lai timi a fiang ko.

"Hi puul hi zei bantuk puul dah a si hnga? " timi hi van ruat tuah hna u sih. Lairam tuanbia kan zoh tik ah, Missionay an phak hnu ah "ngalei zawtnak" hna cu faak ngai in a rak tlung ti a si. Asinain

Lairam pumpaluk rak si dawh a si lo. Hakha hrawnghrang lawng rak si sehlaw a dawh.

Lairam ah puul fak taktak a rak tlun ve caan hi vawleicung pumpi ah a rak tlungmi  1918 Influenza timi rak si dawh a si. Hmunlipi ram La-aw tiva kam ah "Milukua" timi lungkua a um. Cu ka ah minung ruh tampi a um. Cu hna cu puul lio ah a rak zaammi an si. An zaamnak ah a rak thimi an si ti a si. Hi hna mithi zong hi 1818 puul lio ah a thimi an si kho.

Hi 1918 puul hi Influenza tlangrai a si. Kansas State, USA in aa thawk i, vawleicung pumpi a rak cul ti a si. Minung 500 million an rak zaw ti a si. Minung 50-250 million an thi lai ti a si.  USA hmanh ah, 675,000 an thi tiah an ruah. Hi lio caan ah hin, Hmunlipi ram i Milukua i a thimi hna zong hi, rak si hna sehlaw a dawh. Hi puul ah hin, hi phungthluk phuahtu pa zong hi fapate rak ngei sehlaw, a fapa te rak thi ve sehlaw a dawh mi a si.

1918 in a hnu kum 100 tluk 2019 ah Covid-19 Puulrai a tlung ve than. Hlan lio puul ah an fapate hrin kum ah puul a tlun bantuk in, 2019 i Coronavirus puulrai a tlun tik ah, ngaihchiatnak tampi kan tong cio hna. Midang zong an rak tong cio hna. Zeitiawk a tha lo. Hi Covid-19 chuah kum ah hin, kan sunghmi tampi a ummi hna hi ka ruat hna i, ka lung a tha lo ngai.

Keimah le ka nupi, Aye Aye Mu, zong kan fanu upa cem nu te Hanna Lian hi, 2020 June ah High School dih ding a si. Kan fanute High School dih lai hi ka ngaih tuk.

"Ka fanute cu, ka fanu te, High School na dih tik ahcun kan chungkhar le Khrihfabu hruaitu kan sawm hna lai. Diploma laknak ah kan kal lai. Pangpar ka put lai. Hman kan i thla lai. Pathian sin lawmhnak thlacamnak zanriah kan tuah lai. Ka ngaih tuk ee" tiah kum hramthawk tein ka rak ti lengmang. Ka ngaih taktak. 

Asinain Covid-19 ruangah graduation zong thathi a um kho ti lo. Kan i tinhmi le ruahmi vialte an dih ko. A pawi ti pin cu chim awk a um ti lo. Hi zong hi, "Kan fapa hrin kum puul tlun" khan a si ve ko. Asinain HS a dih khawhmi te tu kha kan i lawmh tukmi a si.

Lairam ah airport kan ngei te lai timi hi lungthli pel hmanh in ruah khwh a rak si lo. Lairam ah a pakhatnak bik vanlawng bual kan ngeihmi Surbung Airport an lim kum ngelcel ah Coronavirus tlangrai a tlung ve hawi. A pawi taktak. A hman hna thathi in kan hmang kho lo sual lai timi phan a um ngaingai ko. Kan nih vanlawng bual ngeih kum ah puul tlun cu a pawi taktak. Hi zong hi, "Kan fapa hrin kum puul tlun a si ve ko."

2019 in kan mah zong biakinn Hall kan sa ve. 2020 ahcun sunglawi taktak in luhnak kan ngei te lai tiah kan ti. Kan nih Hall sak kum ah Coronavirus ruangah sunglawi lo ngai in kan sa. A luh zong sunglawi in kan lut kho te hnga maw? Hi zong hi "Kan fapa hrin kum ah puul tlun a si ve ko."

Kan church members pakhat cu nupi thi lo in saupi a um. 2019 Christmas laite ah a va thit. A thit zarh khat ah "Kawlram lei ah chungkhar lak khawh a si ti lo" timi visa phihnak Pre. Trump nih a a rak chuah diam. "Kei ka nupi thit kum ah visa kham a si" timi ah a chuak ve hawi. Cucu nupi thitu pa caah, "A fapa hrin kum ah puul tlun a si ve ko."

Ka lung a that lo tukmi cu, kan church members fanu fapa tete an ngeihmi hna biakinn chung i, thla kan campiak tik hna ah, naute cawi ngam a si ti lo. Nulepa zong an kut kan tlai ngam ti hna lo. Member dihlak nih dirbu tein Hla No.395 kan sak piak tawnmi hna kan sa kho ti lo. Mah cu ko cu lung a tha lo tuk. Inn cawmi zong kan leng ngam ti hna lo. Cucu lung an tha lo tuk. Zeitiawk tha lo. "An fapa hrin kum ah puul tlun cio a rak si ko."

Vawleicung ahcun a ho paoh hi harsatnak, ngaihchiatnak, zawtfahnak, thihlohnak, khawndennak le sungh zatlak tonnak in kan luat kho hna lo. A cheu caahcun ton khun a si. A cheu caahcun tonmi a tlawm deuh. Zeihmanh si sehlaw, mi tampi cu kan i ngaih tukmi thil kan tuah lai temmam te hna ah, harnak le ngaihchiatnak nih a kan den. A cheu caah i ngaih tukmi "Fapa hrin kum ngelcel hna ah puul a rak tlung ko." Zei ti awk tha lo. Vawleicung thil tampi cu kan mah nih kan kilkawi khawhmi a si lo caah kan ton tik ah, ruah zia thiam kan herh.

Tu kum Covid-19 puulrai a tlun hnu in, hi phungthluk hi thuk khun in ka ruat. "Hi phungtluk a rak thawktu pa nih hin, tu kum Covid-19 lio puul bantuk pei a fapa hrin kum ah a rak ton ve ko lai hi." A cungah zaangfahnak ka ngei. Tu kum Covid-19 ruangah a cheu cu nulepa nih an thih tak hna. A cheu cu fa le fa nih an thihtak hna hi, nuhmei aa chuahmi tampi an um. Pahmei aa chuahmi tampi an um. Ngaktah tampi an um. Tu kum ah College siangngakchia degree laknak sunglawi tein tuah khawh a si ti lo. An inntual hna ah degree an va pek hna. "An fapa hrin kum puul tlun cio a rak si ko."

Hi bantuk in, kan nunnak ah kan i nuam bik lai kan ti kum le kan i ngaih bikmi thil hna an can lai te ah, rawhralnak le ngaihchiatnak hna kan ton tik ah, "Kan mah lawng kan si lo. 'Kei ka fapa fapa hrin kum ah puul tlung'tiah a rak titu pa zong a rak tong ve ko" timi khi ruah ding a si. Cu ti kan ruah khawh ahcun, ngaihchiatnak ton hi ruah zia thiam ngai khawh a si ko. Intuar khawh ngai a si ve ko.

Cucaah na nunak ah harsaknak phunphun le sunghbaunak le duhtlinlonak phunphun na ton tik ah, hi phungthluk hi va philh hla. Va ruat zungzal. Cucu zeidah a si tiah cun, "Kei ka fapa hrin kum ah puul tlung" ti a si ko.

Amazon Ruangah Central Ohio Hi A Thangcho Cuahmah

July 7, 2020, 5:01 pm

≫ Next: Tuluk-Kawl Buainak

≪ Previous: Kei Ka Fapa Hrin Kum Ah Puul Tlung

$

0

0

Amazon hi a tu lio ah USA ah a than a rang bikmi company pakhat a si. Amazon nih USA ram thil sining le sipuazi umtuning a zoh lengmang ah hin, Central Ohio hi biapi taktak in a hmuh caah, computer lei riantuannak "Data center" hi tam ngaingai a sak cang i, Central Ohio ah duhsah tein hram a khuar chin lengmang. Data center hmun thum ah tuah an timh. 

Hmun khatnak cu New Albany sang ah a si. Amazon Web Services nih hin New Albany ah inn a (4) nak sak than ding in le rang tuk in an tangka lutmi kha tuaktannak ding caah a si. Amazon.com Inc nih hin, New Albany ah acre 104 hi million 400 in a cawk cang. Hi New Albany ah hin 2015 in an lut cang i, a tu an sak dingmi inn he cun, inn an sakmi dihlak hi $1.5 billion man a si cang lai. 

Hmun hnihnak cu, Hilliard sang ah a si. Cun kan umnak pawng, Hilliard sang zong ah hin "data center" timi computer lei rian tuannak inn thumnak kan hnu zarh in sak an thawk cang. Hi ka ah hin 2015 in inn sak an thawk ve. 2017 ah inn hnihnak an sak. Cu inn lianlian inn hnih ah hin, minung 37 lawng rian an tuan nain, an zapite hmuhmi tangka hi 8.1 million a si tiah Hilliard City cozah cazin ah an tial. 

Cun Dublin zong ah Data center pathumnak sak an timh. 2021 in an thawk lai. Cu ka ahcun five-campus center le security inn pakhat an sak lai. A ngan taktak ding a si. Cu ka ahcun minung 100 rian an tuan te lai. Data center riantuan hna hi cu, computer le zeidang technology lei mithiam sang lawng te an si caah, minung tam rian an tuan lo. 

New Albany data center thar cu Harrison Rd i nichuahchaklei le Innovation Campus Way aa tonnak ah a um i, a liamcia kum 4 lio ah an rak cawkmi acre 68 a kaumi 2550 Beech Rd ah a ummi vawlei in meng khat lawng a hla.  Hi hmun hi, Columbus le Newark khua karlak ah a ummi a si, hmunhma nuam taktak a si. Central Ohio sipuazi hi hi ka hmun ah hin aa bu te lai tiah ruahmi a si.

New Albany sak cuahmahmi Amazon Data Center Pathumnak

New Albany City Council nih nihin ah kum 15 chung innlo le vawlei tax 100% thumh ding in hnatlaknak an tuah. Amazon nih bia a kamhmi hna cu, minung 35 rian kan pek hna lai I, an lahkhah a zapite hi $2.45 million a si lai ti a si. Computer thiammi lawngte riantuan ding a si. 

Amazon nih an hnatlak ve mi cu, innlo tax pe lo in, 2022 in cun fees caah $250,000 kan pek lai i, 2024 ahcun $500,000 kan pek lai tiah bia an i kam. Cucu rianngeitu nih riantuanmi thlahlawh pekmi a zapite $25 million tluk nih an thlahlawh chung in an tun dingmi income tax he aa tluk ti a si. Sianginn pahnih nih cun kum khat ah $125,000 veve an co lai ti a si. 

New Albany ah hin, 2015 in killi pe 150,000 a kaumi data center pakhat an sak i minung 25 rian an tuan. Beech Rd ah naite ah inn hnihnak an sak cang. Inn thumnak hi sak ding in nawl an pek cang hna. Inn khat ah $300 million lengmang dih in sakmi inn an si. 

New Albany sang i Business Park hi private company tam ngai an luhnak hmun a si. Private company a lut cangmi nih sipuazi $3.7 billion man hram an bunhnak (investment) hmun a si. Cu hna lak ahcun AEP Ohio, Nationwide le Discover Financial zong an i tel. Cu ka Business Park nih hin, New Albany city nih a hmuh tangka vialte i 80% hi an chuahter ti a si. 

Amazon nih hin Ethna, West Jefferson le Groveport zong ah warehouse lianlian an sak hna. Ethna khua le bang ahcun minung 2,500 riantuannak hmun  asi. Central Ohio hi, Amazon thawng in tampi sipuazi ah thanchonak a hmu cang.

Etna sang ah a ummi Amazon Fulfillment Center

Hi New Albany area ah hin, Google Data Center le Facebook Data center zong an um. Atu bantuk in Amazon nih Central Ohio ah business a kauh thluahmah caah, Central Area cu technology rian lei ah thangcho taktak. Cucaah nihin ni ah Central Ohio cu "Silicon Valley" bantuk a si ti zong ah an ti tawn. Business dangdang zong an um hna. Central Ohio a thatnak pakhat cu, Warehouse le meikhu a chuakmi sehzung phun hi a tlawm. Cun bank, insurance, university le college, sizunglei, call center, hotel le high tech company tam ngai a um i, "millennials" timi chanthar mino cathiam tampi an pemnak hmun a si. 

Central Ohio ah hin, Laimi zong tam ngaite khua kan sak cang caah, hi bantuk in Amazon ruangah Central Ohio a thancho tik ah kan i lawm ngai ve. Pathian thluachuah ah kan ruah. Hmailei ahcun kan fale zong minung tampi hi bantuk data center ah rian thatha an tlai te ko lai timi zong kan ruahchan ko. Mino zong nih sianginn kai le cacawn thapek i, zaangdam deuh tein tangka tam deuh hmuh khawhnak rian hi, hmuh zuam cio zong hi a herh taktak. 

Tuluk-Kawl Buainak

July 7, 2020, 6:12 pm

≫ Next: Zarh Khat Chung Ni Hna An Tuanbia Na Thei Maw?

≪ Previous: Amazon Ruangah Central Ohio Hi A Thangcho Cuahmah

$

0

0

June 26, 1967 ah Kawl-Tuluk buainak hi Yangon khua ah a rak chuak. Kan ngakchiat lio tuk a si caah kan thei kho lo. Tuluk duhlonak le huatnak ruangah buainak a rak chuak i, Tuluk 30 an rak thi. Tuluk Palaizung, Chinatown le Chinese sianginn hna kha an rak hrawh hna.

Aa thawknak cu, Kawl siangngakchai le Tuluk siangngakchia pawl an i vuakdennak in aa thawk. Cu Tuluk siangngakchia pawl cu, China's Cultural Revolution timi nih a khuhnenhmi hna an si i, Kawlram cozah nih a kham ko hna nain, sianginn ah Mao Zedong tangthlaih an i thlaih. Asiloah Mao's Little Red Book timi kha sianginn le universities ah an rak i put. Cucu Kawl siangngakchia nih an rem lo i an i sikvuaknak in aa thawk. Mao Sedong cu Tuluk ram Communist hruaitu a si.

Buaibainak cu ni tlawmpal lawng a rau nain, Kawlram pumpi khua kip ah a karh. Tuluk Palaizung ah a tuanmi palai minote cu nam in an sawh i a thi. A dang 30 leng zong an thah hna. An motor le innlo zong an rak hrawh piak hna i, mi tampi hman an rak pu. Khuapi tam ngai ah Tuluk duhlonak le buainak fak pi in a rak karh. 

Cubantuk in Beijing khua ah Tuluk minung 200,000 nih Kawlram palaizung hmai ah lamzulhnak an tuah ve. Cucaah Kawlram palaizung riantuanmi zong far in sermi thingkuang pawl kha hlei bantuk in an ser i, bainak fak tuk a chuah ah, an zung hnulei ummi Congolese Embassy ah zam ding tiang in an rak i tim.

Cu bantuk buainak nih, ramdang palai pehtlaihnak tam tuk a rak hrawh caah, 1970 tiang hi Tuluk le Kawlram hi palai pehtlaihnak an rak ngei lo. Micheu nih an ruahmi le chimmi cu, hi bantuk Kawl-Tuluk buainak hi, ralkap hruaitu Gen. Ne Win nih a chuahter hramhrammi a si tiah an ruah. A ruang cu Kawlram ah minung an karh, facang a chuakmi a tlawm caah, mipi cozah cungah an thin a hunmi kha an lungthin le thluak mernak caah a tuahmi a si tiah an ruah.

Thanlyn ah July 21, 1967 ah Tuluk duhlonak an au lio

Ram pakhat chungah miphun pakhat le khat huat le thahnawnnak a chuah ahcun, ram rawhnak bak a si. Tahchunhna ah, Rwanda ram ah a tam deuhmi Hutu le a tlawm deuhmi Tutsi an rak i thah ruangah, an ram hi a rak rawk bak. India ram zong ah Mizo nih Mizoram in Vai an rak vuak hna; Vairam ah Mizo an rak vuak ve hna. Cuticun harnak hi a rak chuak pah tawn. Cucaah Yangon le Mandalay le Lairam khuapi hna zong ah, miphun in huatnak le ralnak a chuahnak hnga lo hi, kham cio kan rian a si. A sualmi minung tu kha upadi ning tein ti i, a sualmi ruangah a suallomi kha i vuakden ding a rak si lo.

January 2, 1931 zong ah Yangon khua ah Tuluk dohnak a rak chuak than i, Tuluk 14 an rak thah hna. Kawl Buddhist phungki kha thal in an kah caah ni 10 chung buainak a rak chuakmi a si. Cu hnu ah Saya San buainak a rak chuak. Cun Kala-Bama buainak zong a rak chuak colh.

Kawlram zalawnnak an hmuh hnu 1967 ah Tuluk-Bama buainak zong a rak chuak than. Cu thil hna nih Kawlram ah minung thihnak, innlo rawhnak le tuanbia chia tamtuk nihin ni tiang a tial. Hi bantuk miphun in huat le thahnawnnak hi, kan ram chung ah a um than tinak hnga lo le a hmunmi daihnak kan ngeih cio ding hi, Kawlram mipi dihlak kan rian a si. A bik in miphun huatnak hi, Khrihfa zumhnak nih cun a duh lo. Cucaah Khrihfa a simi paoh nih cun daihnak tu hi thapek a herh.

Nihin ni ah Kawlram ah Tuluk le Kala tampi an um. Naite ah Kawlram ah Buddhist-Muslim buainak fak taktak in a chuak. Tuanbia hi aa thar chuah tawn ti a si caah, Tuluk-Kawl buainak le Kala-Bama buainak zong a chuah than suallonak ding hi a biapi taktakmi a si. 

-------------------------

Chinchiah

Hi capar hi Wei Yan Aung nih a tialmi kha Irrawaddy News ah Thet Ko Ko nih Mirang ca in a lehmi cherhchan in tialmi a si. Tling deuh in rel na duh ahcun a tanglei website ah zoh khawh a si.

 https://www.irrawaddy.com/specials/on-this-day/day-anti-chinese-riots-erupted-myanmar.html

Zarh Khat Chung Ni Hna An Tuanbia Na Thei Maw?

July 7, 2020, 7:25 pm

≫ Next: Kawlram Khrihfa Hmsat Bik "U Naw Kong"

≪ Previous: Tuluk-Kawl Buainak

$

0

0

Mirang le Kawl tibantuk hna cu, miphunpi le tuanbia sau tuk ngeimi an si hna caah, holh le ca an rak ngei hna i, thil min zong hi tam tuk an rak ngei. Min ngeilomi zong min an bunh hna i, cuticun min ngeimi ah an cang hna. Zarh khat chung ah ni (7) a um i, cu ni hna zong cu min an ngei dih hna. Khrihfa kan sinak ah, zarh khat chung ni hna hi zeitindah an i thawk ning a si timi hi theih a herh.

Kan nih Laimi cu Calendar zong thathi kan rak ngei lo. A buaktlak lawng in kan rak ngei i, rihma khiah khawhmi a rak um lo. Zarh khat ah ni zeizat dah um? Suimilam pazeizat dah um tibantuk zong kan pipu chan ah a rak um kho lo. A ruang cu kan fimthiamnak le nunphung ah kha tiang kha then a rak um kho lo.

Mirang an kai hnu lawng in, sianginn kan ngei. Ca kan ngei. Kan holh kha ca chung ah aa tial khomi holh ah tla. Pathian dawtnak le missionaries hna riantuannak thawng in, calendar ngeimi ah kan tla. Missionaries chan hnu lawng in, fiang tein zulh khawhmi calendar kan ngei kho. Mirang Missionaries nih a kan bunh piakmi ni le zarh hna hi a tu ah kan hman hna. A cheu biafang hna cu, Khrifa cang hmasami kan pale pawl an si lai. A cheu cu missionaries phuahmi an si lai. Cu ti cun kan ngeih ballomi ni, zarh, thla tibantuk in min fekfuan kan rak ngei hna. Zarh khat chung ni tete zong min kan van ngei hna.

Mirang ahcun zarh khat chung ni hna hi min an ngei cio. Kawl zong ah an ngei cio. Khrihfa an si hnu ah, Mizo nih khin an phuah cawp ve i,  zarh khat chung ni hna khi min an ngeihter ve. Tahchunhnak ah hi tin an au hna:

1. Nikhatni = Thawntan
2. Nihnihni  = Thawhleh
3. Nithumni = Nilai
4. Nilini      = Nilai-thawhtan
5. Ningani   = Zirtawp
6. Nirukni   =  Inrinni
7. Nisarihni = Zarhpini

Mizo pipunih cun, Nilini hi Ni-nga-ni an ti ti a si. Chanthar mino nih "Nilai-thawhtan" tiah an ti.

Laimi nih cun sianginn kai a um hnu ah, Cawn Nikhatni, Cawn Nihnihni, Cawn Nithumni, Cawn Nilini, Cawn Ningani, Nirukni le Zarhpini tiah kan auh.

Bible ahcun a tu Zarhpini kan timi hi, "Zarh khat chung ah, Ni hmasa bik" (the first day of the week) ti tu in a tial. Lai bible cheukhat zawn ahcun Zarhpini tiah an tial cang ( Mk. 16:1-2; Jn 20:1; Acts 20:7; 1 Kor 16:1-2).

Mirang ahcun a tanglei in zarh khat chung ni hna hi min aa thawknak le an sullam cu an si.

Monday

Latin hlan lio Roman biafang "dies lunae" timi biafang in aa thawkmi a si. "Lunae" timi cu "Thlapa" tinak a si i, 'dies" timi "ni" tinak a si. Mirang holh cun "Moon's Day" tinak a si.

Tuesday

Norse miphun tuanbia (mythology) ah a ummi "Tyr" timi "pathian" min in a ra mi a si. A sullam cu "Tiw's Day" tinak a si.

Wednesday

Mirang holh hlun (Old English) biafang Wodnesdaeg timi in a rami a si. A sullam cu "Odin day" (Odin Ni) tinak a si Odin timi cu Norse miphun tuanbia (mythology) ah a ummi 'pathian' min a si. Hi pathian cu "van le vawlei, minung" a kan sertu pathian a si i, "fimnak, raltuknak, zung-thiamnak, nunpung le mithi hna pathian" a si.

Thursday

Norse pathian min "Thor" in a rami a si. A sullam cu "Thor's Day" tinak a si. "Thor" timi "hreitlung aa put pathian a si. "Khuatur, tektlak, thlichia, a thianghlimmi thingkung le tikam burbuk le thazaang thawnnak he aa pehtlaimi a si. Minung a vengtu, awng-pemhtu le tefa ngeihter khotu a si. Odin he an i pehtlaihnak thawng in, Thor hi unau tampi a ngei i, unau pakhat cu Baldr a si.

Friday

Norse miphun tuanbia i a ummi pathian nu "Frigg" timi in nu-pathian (goddess) a rami a si. Friday a sullam cu "day of Frigg" ti a si. "Frigg" cu nu-pathian vialte lakah hmaisuang bik le min ngei bik a si i, Odin i a nupi a si. "Tefa ngeihter khotu nu-pathian ti zong ah an ruah. Chungkhar, hringtu-nu, dawtnak, thit-umhnak le chungkhar zohkhenhnak nu-pathian a si" tiah an ruah. Van pathian le Aesir i siangpahrangnu timi a si. "Aeisir" timi cu "pathian tampi a si" I, cu lak ahcun "Odin, Frigg, Thor, Baldr le Tyr" an i tel.

Saturday

Saturn timi vawlei ni a si. A sullam cu "day of Saturn" tinak a si. Saturn cu Latin holh ahcun "Saturnus" tiah an ti. Roman biaknak ahcun "thlaici vorhtu siloah thlaici tuhtu pathian" tinak khan a si. Thlai cinmi theipar zunnak le caan he aa pehtlaimi pathian min a si. Greek cinthlaknak pathian "Cronus" timi he aa khat tiah an ti. Saturn cu vawlei pakua lakah pakhat a si.

Sunday

A sullam cu "The day of Sun" ti a si. Old English timi Anglo-Sexon holh ah, Sunday timi hi "Sunnandaeg" tiah an rak tial. Cucu German tuanbia (mythology) ahcun "Nika" hi nu-pathian pakhat bantuk ah an rak ruah. Cucu min tam ngai an rak pek i, "Sunna asiloah Sol" tiah Norse Holhhlun ah an rak ti. Cucu biafang sullam cu "Sun" (Nika) tinak a si. "Niaka pathian ni" a rak si.

Hibi zarh khat chung ni sarih an i thawhkehnak an tuanbia tawi a si. Hi kong hi a buai ngaimi a si caah, ka tialmi hi a tling lo ngai ko lai nain, Mirang nih nih an rak bunh ning hi a dantlang piin fianternak tuah ka duh caah a si. Hi ni hna hi, a tam deuh cu hlanlio German Holhhlun timi Norse Holhhlun in aa thawkmi an si. Norse miphun pathian hna min deuh in aa thawkmi an si.

Norse miphun hi, Chaklei German holh in a holhmi" (North Germanic ethnolinguistic group) an si. An caan cu Early Middle Age timi chan lio ah a rak cak ngaimi miphun an si. Hi miphun pawl holh hi, Indo-European holh aa thawknak a si i, a tu Scandinavian nih an hmanmi German holh pawl an rak i thawknak miphun holh a si.

Mah vial in zarh khat chung ni hna an i thawknak tuanbia cu na fiang ko cang lai tiah ka ruah.

---------------------------------

Chinchiah

1. Early Middle Age timi hi Early Medieval Period ti zong ah an auh tawn. A caan ahcun Dark Age tiah an ti. AD kum zabu 5 nak le 6 nak in 10 nak tiang hrawng hi a si. Hi caan hi, an khuaruahnak a rak thangcho lo ngai lio caan a si.

Kawlram Khrihfa Hmsat Bik "U Naw Kong"

July 9, 2020, 1:07 pm

≫ Next: Ngaleng Timi "Carp Nga" Phunphun

≪ Previous: Zarh Khat Chung Ni Hna An Tuanbia Na Thei Maw?

$

0

0

CBCUSA nih hin July zarh hnihnak Zarhpini hi Mission Sunday ah kan hman. A ruang cu Rev. Adoniram Judson hi July 13, 2013 ah Kawlram vawlei a rak lamh ni a si caah a si. Tu kum July 12, 2020 zong hi CBCUSA Mission Sunday a si ve lai. A thaizing hi July 13 hi, Judson Kawlram a phaknak in, kum 207 a tlinnak ding a si. Nihin ni ahcun Kawlram ah Khrihfa milu 4.32 million (6.2%) kan um cang. Hihi aa thawknak cu Rev. Judson le a nupi Anne Judson riantuannak in aa thawk i, a pakhatnak bik Kawlram ah tipil an rak pekmi cu U Naw timi a si.

U Naw hi Kawlram ah Buddhist in Khrihfa a cang hmasat bikmi a si. A mah hi mithat lainawng a rak si an ti. Amah hi June 27, 1819 ah Rev. Adoniram Judson nih tipil a rak pekmi a si. U Naw tipil innak ni in nihin ni ahcun kum 201 a si cang. Ngaihchia tuk a si.

Kawlram Missions kong zoh tik ah hin, dot (3) in a um. Judson hlan ah hin, Kawlram ah Jesuit Priest te hna an ra. Roman Catholic zong an ra i, an mission tuannak thawngin minung pakhat hmanh an rak i thleng lo. Cun William Carey a fapa a rak ra. Hi hna chan ah minung pakhat zong Khrihfa an rak cang kho lo. Judson chan lawng in U Naw tipil an van pek caah Kawlram Khrihfa tuanbia aa thleng.

U Naw hi tipil a in ah hin kum 35 a si. Ngatlai a si. Peter bantuk a si ve. A hnu ah thingrian (timber) a rak si. A mah hih Judson nih amah umnak inn pawngte ah sakmi "Zayat" ah thwngtha a chimhnak in Khrihfa a cangmi a si.

Kawlram ah hin, Khrihfa can hi a rak fawi lo. A nupi nih a rem ti lo. Cun innpa nih an rem ti lo. An huatral. Cucaah Judson a zam i, an mah sin ah a um. Amah cu Shwedagon Pura pawngah a umi Cantonment Garden chung tibual Butterfly Lake timi ah Judson nih tipil a rak pek. Minung tampi nih U Naw tipil-in lio hi an rak zoh. A hnu thla li chungah zumtu thar pahnih tipil an rak ing chap. Cu ticun Kawlram ah Khrihfa zumhnak thlaici thar a rak keu. A rak fawi lo.

Judson zong cu Yangon a chuahtak i, Mandalay ah a kal i King Bagyidaw kha Kawlram pumpuluk duhnak paoh ah thawngtha chim khawhnak ding in a va nawl. U Naw zong cu Yangon a chuahtak ve i, cun a lo thai. Biaknak dang karlak ah Jesuh zumtu rak si hi, a fawi lo. Hlawtmi le huatmi si a rak si ko. U Naw zong hi Jesuh Khrih caah, hlawtmi le huatmi ah a rak i chuah. Jesuh nih hi tin a zultu a rak cawnpiak hna i, a cawnpiak ning hna tein zultu hna zong an tuar I, U Naw zong a rak tuar ve:

"Keimah ruangah mi kip nih an in huat hna lai, asinain a dongh tiang fek tein a hmunmi cu khamh an si lai" (Matt. 10:22)

U Naw hi, Rangoon a um lio ah, mi nih an serhsat tuk caah le nawlngeitu hna nih hrocernak a ton tuk caah, Rangon khua a chuahtak i, Avoikhatnak Mirang-Kawl Dohnak (1824-26) ah a thi rua tiah ruah a si.

Hi raltuk nak ah hin, Kawlram an rak sungh caah Kawlram siangpahrang nih a tu lio India ram ummi-Assam, Manipur, Cachar le Jainita hna le Kawlram Arakan Province le Tenasserim taing vialte hi Mirang nih a rak lak dih. U Naw tipil-in lio ahcun a cunglei ram vialte hi Kawl siangpahrang tangah a rak um i, hi lio Khrihfa si hi a rak fawi ding a si lo.

Kawlram Baptist Khrihfabu hna nih U Naw hi a pakhatnak bik Kawlram Khrihfa a si tiah an theihhngalh i, nihin ni tiang an philh lo. Upatnak zong an pek. Lanmadaw Township zong ah hin, U Naw Church timi hi Ralpi Pahnih a dih hnu ah an rak on. A hnu ah cu biakinn cu U Naw Memorical Baptist Church tiah tiah an thlen.

U Naw hi, Kawlram ah tipil ing hmasat cem a si. Cucaah tipil a in ni June 27 cu U Naw Day tiah Kawlmi Baptist Khrifabu nih thlacamnak in an hman tawn. MBC zong nih hin U Naw Sunday hi tuah a si tawn.

Mandalay University a kum khatnak ka kai lio ah, Mandalay Judson Baptist Church hruainak in, Kawl siangpahrang nih Rev. Judson an rak hremnak hmun Inwa Siangpahrang khuarawp ah kan rak kal hna. Judson Memorial lungtum lianpi zong a rak um. Cu ka ahcun Judson le Anne kong le U Naw kong hi a rak kan chimh i, kan zapite in mitthli he kan rak lawi hna. Kan mitthli a rak luang tuk hna i, a zoh hmanh kan rak i zoh ngam hna lo.

Cu ni ahcun kei zong "Ziah ramdangmi hmanh nih kan ram ah Pathian rian an rak tuan i, kan nih ni kan tuan kho ve lai lo maw?" timi hi ka thinlung ah darkhing rin bak in a rak ring. Cu ni cu U Naw timi min hi a hmasat bik ka theih a si.

2019 ah U Naw Sunday zong cu an tuah i, Kawlram pumpi Vice-Pre. Henry Van Thio zong a rak kai ve. VP Henry Van Thio a rak i pumh ve mi a tha tuk. U Naw Sunday hna hi, Kawlram Khrihfami nih kan sunhsak awk ngaingai a si.

Kawlram ah biakinn hlun bik pakhat "U Naw Memorical Church"

-------------------------------------------------------------------
Chinchiah

1. Hi capar hi CBCUSA Mission Sunday lai ah, U Naw upat hmaizahnak caah ka tialmi a si. Pathian nih thuachuah ka pek piak sehlaw, careltu nih Pathian he nan i tonnak si hram ko seh.

2. Hi Wei Yan Aung nih Irrawaddy News ah Kawlca in a tialmi kha Thet Ko Ko nih English in a lehmi zoh chih in tialmi a si.

3. Rev. Judson Philhlonak Lungtum pi cu a lian taktak. Kawlram ralkap cozah nih Irrawaddy tiva ah kan thlak lai tiah an rak ti i, thlak ding an rak timh. Asinain a liah tuk caah an thla kho lo. Cucaah a tanglei kha an cawh i vawlei ah an phum ti a si. General Saw Maung chan ah a si. Mah cu an phum tlawmpal ah General Saw Maung zong a zaw i, a hnu ah a rian a pioh I a thi tiah ca an tial bal. A dik le diklo cu ka thei lo. Judson Memorial Lungpi cu a tu a um ti lo. Vawleitang ah phum dawh a si ko. Kawlram Khrihfami nih hlai than khawhnak lam kawl ding a si.

---

Ngaleng Timi "Carp Nga" Phunphun

July 10, 2020, 8:16 pm

≫ Next: U.S Nilin A Zual Chinchin

≪ Previous: Kawlram Khrihfa Hmsat Bik "U Naw Kong"

$

0

0

Laimi nih "ngaleng" tiah kan timi nga hi, nga dawh tuk a rak si. A tung a sau. A tleu. A rang. A kenglei tlawmte a nak bantuk in a van tial. A thianghlim i, a thaw taktakmi nga a si. Lairam ah a har taktak cangmi nga phun khat a si. A ci a mit sual lai ti zong phan a um i, Laimi nih ngaleng tlaih hi kan hrial deuh a hau cang. 

Kan ngakchiat deuh lio ahcun, Tipi, Tio le Hriawhva ah a tam taktakmi nga a si. Keu-su tiah an rak timi naleng hna cu, pakhat hi chungkhar ei khim in a rak lian ve. Nihin ni ahcun tiva tii hi an hmet tuk cang caah le nga zong an than hlan in kan thah lengmang hna caah, keusu ngaleng cu an har tuk cang lai. 

Laimi nih cun ngaleng kan ti tikah, phun khatte lawng a sawh. Asinain Mirang nih cun Carp tiah an timi hi ngaleng phun cu a si i, phun tampi ah an then hna. A ngo deuh, a lian phun deuh, a pum deuh, a per deuh le a sau deuh ti in a phunphun in an um. Asian ram ummi carp hi nihin ni tiang an tlaihmi ahcun a lian bik an si. Europe zongah pawng 101-105 tiang lianmi carp an tlaih ve hna.

Laimi zong nih ngaleng kan timi ah hin, a chungmuru ahcun phun tam ngai an rak um ve ko. A hmunhma, a tiva a lianh le hmet, rili he aa naih le aa hlat, tibual a lianh le hmet timi hawih in, an muisam, an ci, an sining le an lianh ning zong a rak i dang i min phun dang ico kan sak hna. 

Laimi nih ngaleng tiah kan timi chung ah hin, "Ngaleng sawhsawh" a um bantuk in, "ngavang, ngaphu, lengphar (fungtial), lole, chawntonh le ngapharh" timi pawl hi, ngaleng timi cikor ah aa tel ding an si.

Grass carp Common Carp

USA hi an ram chung kokek thil a si lomi zong nih an rak i ziak ngai. Cu lak ah ngaleng timi Carp nga zong nih an rak i ziak. A lianlian an um. Hi an ram Common Carp timi ngaleng pawl hi, Asia le Europe lawngah a rak ummi an si. 1880 hnu deuh vak ah hin, Midwest timi ramkulh pawl umnak ram tiva le tibual ah, lentecelhnak i sio ding caah an rak thlah hna. USA hi an i ziak tuk i, an karh a rang taktak i, a tu ahcun thah cawk lo in an karh.

Cun USA ah a um ciami "bigmouth buffalo" timi nga hi a um ve i, cucu Carp he an i lo ngai. An theidang kho set tawn hna lo. 

Hi ngaleng (common carp) phun hi an karh a rang. An cak tuk. A nu a raimi nih hin a tii hi, 300,000 tiang a tit khawh ti a si. Cucaah USA ah hin an karh a rang taktak i, a tam zong hi a tam taktak. Cucaah cozah zong nih hin, duh paoh in a sio ter ko hna. Hi ngaleng hna nih hin, thil chia an chuahtermi a um pah ve fawn:

(1). Tipuanhnak le cerhsawp lakah an nung kho i, thilnung (species) timi tii le cerh a keumi ram an thah khawh. 

(2). Cerh kha an ei i, an dawp caah ngakhur kha an cetter. Cu pin ah tii an hnomhter i, an nawiter peng.

(3). An ka in phosphorus timi dat an chuahter caah, mancang (algae) timi hi tam tuk an chuahter. Cu nih cun nga dang harnak a pek. Tibual a thurhnomhter i, a hrawh khawh. Tiva hmemi zong a hrawh khawh. 

(4). Tii kha an chiatter khawh caah, tii chung nungmi ram hna a rawhter. Cu ti cun nga le tii tlawngmi va pawl caah eidin harnak a chuahter. 

USA i ramkulh 48 ah hi, Carp hi an um cang ti a si. Hi hna hi tam bik cu tiva, tivate, tibual le vawleidaam timi ah an um. Cun thal chuakka tii lak ah tii an va tiit tawn. Kum khat ah voi hnih thum tiang tii an tit khawh ti a si. An karh ning a ran tuk caah le an lianh tuk caah le tiva, pawngkam an hrawh tuk caah, USA zong ah an i buaipi ngai cangmi nga an si. 

USA cozah nih, hi nga hi tlaih riangmang , ka dang tibual le tiva ah thlah hi an khap. An tlaih I thlah than an duh ahcun an tlaihnak tiva le hmunhma ah na thlah than lai ti a si. A ruang cu a kenkip ah a karh lai i, rawhnak a chuahpi lai timi an phan caah a si. 

Ohio tiva hna zong ah, Carp nga cu an tam ngai. Columbus khualai i a luangmi Scioto River zong ah a lianlian an um. Naite ah kan church member Pu Tluang Za Iap nih pawng 22 a ritmi nga pakhat a sio. Ti thuhnak deuh ahcun hi nak lianlian an um rih lai.

Scioto River ah Pu Tluang Za Iap tlaihmi Carp nga

USA ah hin mah hi nga hi an lianh tuk pin ah an karh tuk. Cucaah tiva, tibual le ngakhur pawl kha a hrawh tuk hna. Tii a hnomhter tuk caah, a cheu ramkulh ahcun Carp thah zuamnak zong an tuah. A lian bik le tam bik thattu hna laksawng peknak tiang an tuah ti a si. Florida ah Kawlram lim an rak thlah sual i, a karh tuk caah limthah zuamnak an tuah bantuk a si. 

USA ah hin Carp thah zuamnak zong a dang lentecelhnak zuamter bantuk in zuamnak an tuah tawn. A ruang cu USA ah ummi kokek nga pawl an ci a mit sual lai ti a phan caah a si. Zuamnak ah an thahmi Carp lian bik cu pawng 60.8 a rit ti a si. Champions a hmumi nga 20 kha a cuai an thlai tikah pawng 393.66 a si i, $25,000 laksawng an co ti a si. 

Redwood Falls, Minnesota in ca an tialmi pakhat ahcun, Minnesota ah Carp a lian bikmi cu June 4 (Sunday) 2017 ah an tlaihmi cu lehmah 47.5 a sau i pawng 61.7 a rit ti a si. Hihi USA ahcun a lian bik tiah ruah a si. USA ahcun an lian tuk ve ko nain, vawleicung a lian cemmi ngaleng sinak cu an co rih lo. Thailand ah hin, a lian bikmi cu an tlaih hna.

Vawleicung a lian bik ngaleng (carp) cu John Harvey timi UK pa nih, June 2019 ah, Thailand i sio a thlaknak ah a rak siomi a si. A sionak hmun cu Bangkok nitlaklei ummi, Chedi Hak khua  ah a si. A min ah "Siamese carp" tiah min san sak. "Siamese" timi cu Thailand tinak a si ko. Cu nga cu pawng 232 (Kg 105) a rit. Cu nih cun hlan deuh I a ngan bik rak timi 101 lbs kha a tei. Laimi pa lian taktak hmanh hi, pound 200 cung kaimi an tlawm I, Siamese ngaleng cu pawng 232 a rih tik ah, Khrihfabu hme nawnmi cu "Christmas donnak" a za ding a si.

Pound 232 Siamese carp (A laipa hi John Harvey a si)

Pahnihnak a ngan bikmi zong Thailand ram ah an tlaih. English ngatlaitu pa Tim Webb timi nih Ban Pong, Ratchaburi, ah pawng 222 a simi Siamese Carp cu September 2016 ah a tlaih ve. Amah hi Palm Tree Lagoon ngatlaihnak company ngeitu a si. Mah nga hi a cak tuk I tlaihnak caah minutes 90 an rau.

Pound 222 ritmi Siamese Carp

Hi nga hi Asia ahcun a thaw ngai men lai nain USA ahcun a thaw tuk lo. A theng deuh. A sa a hak deuh. Hi nga hi USA ahcun lentecelhnak ah an sio deuhmi a si nain, Europe le Asia ahcun sipuazi caah an zuat. USA ahcun a karh a ran tuk caah, pawngkam caah tha lo ti a si. Kan biakinn ngakan zong ah thlah kan timh i, tibual zohkhenthu company manager pa nih "Nan tibual ahcun thlah hlah u. Zawtnak zong a um kho. Cun rungrul zong an um kho. Cucaah tiva dang le tibual dang nga cu la lo in, thiang tein tuahmi company nga tu thlah te u" tiah a ti caah, kan thlah thai lo. 

Lairam ah nga an lotlau chin lengmang. Cu lakah ngaleng hi a har chin lengmang I, ven ngai an hau cang. Nihin ni ah Kawlram nelrawn a chuakmi nga lawngte kan I bochanmi zong hi thil tha a si lo. Lairam zong ah ngakhur lianlian hna ser i zeidang nga zua lo bak in, carp lawngte zuat ahcun rumnak a si kho dingmi a si.

Asinain ramdang ngaleng (carp) hi cu, tiva tu ahcun thlah lo ding a si. A ruang cu kan tiva an hmet tuk caah, Lai Tlang ummi tiva chung nga dang tu a hrawh khawh hna.

Tha tein zoh tik ah, Lairam nga hna hi an hme tuk hna. Ngaleng zong an lian kho ti lo. A ruang cu tii an hmet tuk ca le tili an puanh tuk caah le an hmet tuk caah a si. Lairam ah nga an lianh deuhnak ding caah, kan tiva tii hi nganter deuh le tiva tili nganter deuh hi a herh taktak. Cu ti kan lianhter khawh ahcun nga lianlian zong an um than ve ko lai.

-------------------------------------------------------

Chinchiah

1. Carp thahnak kong tling deuh in rel duh ahcun hi website ah rak leng 

www.bigcarp.news/web/news/record-carp-in-north-america/

2. 61-pounds invasive carp is biggest ever recorded in Minnesota

https://www.twincities.com/2017/06/08/61-pound-invasive-carp-is-biggest-ever-recorded-in-minnesota/

3.British expat catches world’s biggest carp in Thailand

https://thethaiger.com/hot-news/tourism/british-expat-catches-worlds-biggest-carp

https://www.foxnews.com/great-outdoors/thailand-british-man-232-pound-carp-fish

U.S Nilin A Zual Chinchin

July 12, 2020, 6:44 pm

≫ Next: Thihnak Nelrawn

≪ Previous: Ngaleng Timi "Carp Nga" Phunphun

$

0

0

Vawleicung khuacaan a um chin lengmang timi hi voi tampi ca ka tial cang. Laimi zong nih, kan umnak cio in hihi biatak tein kan ruah a herh. A bik in politician le hruaitu hna nih tuaktan khun ding a si. Cozah nih "pawngkam kilvennak" hi biapi bik ah chia in, budget chiah in zuam a herh cang. 

Vawleicung khuacaan hi a chiattertu cu minung kan si. Vawleipumpi lumnak timi zong hi minung tuahmi (man made) ti a si ko. Tu zarh USA cu a lin ngaingai. Kan umnak Ohio hmanh a lin ngaingai. Vokhat cu degree 96/97 a phan. A lin ngaingai i, celh a si lo. Khatlei ah Coronavirus zawtnak karh a si i a cheu cu harnak tampi an tong. 

USA states tam deuh cu nai zarh cu an lin viar. Nichuahlei Atlantic Rilikam Gulf Coast in nitlakei thetse ram tiang in an lin dih. Khuapi chung ah linh a zual ngaingai. Dallas-Fort Worth area cu degree 106 a phan lai ti a si. Texas in nitlaklei thetse ram hrawng ahcun degree 120 a  phan lai ti a si. Hi tining tein nikhua linh hi a kai ahcun 2100 ahcun Dallas hrawng hi nun a har ngaingai te lai ti a si. 

US nitlakthlanglei hi a linh tuk caah, tu kum hi a linh bik kum a si lai ti a si. Tuscon, Arizona cu tu chun Zarhpini hi degree 113 a lin ti a si. Phoenix cu 116 a si i, Las Vegas cu 110 a lin. Hi tining tein ni a linh chin lengmang ahcun, Phoenix hrawnghrang zong hi 2050 ahcun nun a har ngai lai ti a si. 

Nizan ah vawleicung a linhnak bik Death Valley cu degree 124 a phan. Death Valley hi vawleicung ah a linhnak bik a si i, voikhat cu degree 134 a rak phan. July 10, 1913 ah Death Valley hi degree 134 a rak lin bal ti a si.  Death Valley hi California Nichuahlei ah a ummi a si. Ngandam lo mi, ngakchia le tar cuh luh ah ralrin taktak a haumi hmun a si. A linh tuk caah an thi sual lai ti an phan caah a si. 

Vawleicung a linhnak bik hmun "Death Valley"

A linhnak lei kong ruahnak petu hna nih, Texas chung vialte le Louisiana chung viale ngacha le Mississippi ram tam deuh, Alabama, Oklahoma le New Mexico ahcun ralrin taktak a hau tiah ralrinnak ca an chuah. Nizan ah Albuquerque cu nizan ah degree 101 a sa i Oklahoma u 106 a sa. Roswell, New Mexico cu degree 111 a lin. Amarillo te hna zong nizan ah degree 109 a lin i, Amarillo in nichuahchaklei meng 40 hlatnak ummi, Borger cu degree 116 a lin. Amarillo in nihcuahlei ummi Oklahoma city cu hmun khat ahcun degree 120 a piah ti a si. 

US Nichuahthlanglei pawl zong hi, degree 90 cung deuh lawngte a si. Jackson, Mississippi, zong degree 109 a lin. New Orleans cu 110 a si. Mobile, Alabama cu 114 a si. US ah hi ti a linh hi a um theng bal lo ti a si. A linh caan zong a sau tuk ti a si. Linhnak kha a san tik ah, a lumnak kha a va sang chinchin i, minung thih khawh a si. USA ah hin, kum chiar in nilin ruangah minung 600 cung lengmang an thi ti a si. Lihnak ruangah a chuakmi Heat Stroke timi tihnung taktak i, mino tete zong thih khawh a si caah, upa le ngakchia le damlomi lengchuah ralrin a herh. 

Kan umnak Columbus, Ohio hna cu a kihnak ram a si nain, nai zarh cu 90 cung deuh lawngte a si. Nai Nilini ah Buffalo, New York cu Canada ramri ummi a si i, a kihnak khua a si nain, nai Nilini cu degree 98 a phan ve. 

USA cu zan ah tlawmte thli a kih caah aa zia deuh. Kawlram bantuk cun a si deuh lo caah, minung caah in khawh ngai a si. Kawlram bantuk in chun he zan he a thli lum sehlaw a celh celh a si hnga lo. A ra laimi zarh zong hi, USA khua tampi cu a lum taktak lai ti a si. A tanglei khua hna hi, hi tluk in an lin lai tiah an ti.

Hi khua pawl hi a ra laimi zarh ah hi tluk in an lin lai

Khatlei ah thin a phangmi cu, ram meikangh hi a si. Nai cikua hmanh ah, Arizona, California, Colorado le Florida ah an kang ngai cang i, ram meikangh hi phan a um taktak. 

Khuacaan lei thiammi nih an tuak tik ah, vawleipumpi hi a lin chin lengmang ti a si caah, 2020 hi vawleicung ah a linh bik kum a si te kho men tiah an ti. Kan chim cia bantuk in vawleipumpi linhnak cu Carbon Dioxide ruangah a si bik i, cucu a ruang cemmi motor le sehzung khu nih a chuahtermi a si. Cucaah vawleicung rumnak le thanchonak timi lila hi vawlei hrawktu an rak si than. Minung kan karh chin lengmang i, motor le sehzung a karh chin lengmang. Cucaah vawleicungpumpi lumnak hi, nikhat khat cu kham khawhlo in a lum te lai i, minung nunnak hi a har te ko lai ti a si.

Kawlram khuapi a simi Mandalay, Yangon, Naypyidaw, Monywa, Minkyan, Pakoku le Kalaymyo te hna zong hi an lin chin lengmang cang lai. Cu tikah tii zong a har chin lengmang cang lai. Lai Tlang zong a lin chin lengmang ve lai. Cerh le tiva tii tampi a zor te lai. Cucaah hmailei khuacaan kong ah, cozah nih biatak tein timhtuahnak an ngeih a herh. Budget an chiah i, an i zuam a herh cang. 

Cucaah minung pumpak le chungkhar in siseh, a bik in cozah hruainak in vawleipumpi lumnak hi doh a herh. Cu dohnak ding caahcun motor khu le sehzung khu tam tuk chuak lo ding in zohkhenh a herh. Khatlei ah thingkung tam taktak in cin a herh. Vawlei lawnnak kip, lamkam, innpawng, sizung, sianginn pawng, certual pawng tibantuk vawlei lawnnak paoh ah, thingkung khat tein kan cin ahcun, vawleipumpi lumnak hi kan doh khawhmi a si. 

Thihnak Nelrawn

July 12, 2020, 8:57 pm

≫ Next: Pakistan Ram Ah Covid-19 Ruangah Vanlawng A Tla

≪ Previous: U.S Nilin A Zual Chinchin

$

0

0

Tangnga ka kai rak kai ka in ka uar bikmi subject pakhat cu "Geography" hi a si. Cu geography ahcun vawlei muihmai umtuning, tiva le horkuang, fingtlang, tupi, thetseram, thingram kong, khua, lamsul, ramri, khuacaan le rili kong tiang in kan rak cawn. Ram kip minung an ram sining le pawcawm kawlhawl ning zong kan rak cawn.

Cu lak ah ka thinlung a ka hlang cemmi pakhat cu "vawleicung ram a lin bikmi le a kik bikmi; a thuk bikmi rili le a sang bikmi tlang" tibantuk "a bikbik" pawl hi ka rak uar ngai. Cu lak ahcun kan rak cawnmi pakhat cu "vawleicung a linhnak bik" timi hmun kong kan rak cawng. Cu lio ah a linhnak bik timi hi, Africa hlah maw a si rua lai ka rak ti nain, Death Valley timi USA tu hi a rak si timi kan rak theih tik ah, ka khuaruah a har ngai. A ruang cu USA cu a kikmi ram ah ka rak ruah caah a si.

Thihnak Nelrawn

USA hi a kauh caah thil a tling tuk. A linh tuknak zong a um. A kih tuknak zong a um. A rawnh tuknak le tlang a san tuknak zong a um ve. USA ram hmuh ah hin, Pathian thil siam a tlin khunnak le a that khunnak le USA hi Pathian nih "a rak sersiam hringhran ko" timi hmuh khawh a si. An ram hi a rak tha tuk i, Thihnak Nelrawn timi hman hi, a rak tha tuk rih.

Vawleicung ah a linhnak ram tampi a um. Africa te hna, India le Pakistan te hna, Middle East te hna hi an si. Asinain a linhnak bik hmun taktak cu Death Valley timi hi a si. Death Valley timi a sullam cu "Thihnak Nelrawn" timi a si ko. Hi hmun hi, a linh tuk caah, "minung thih khawhnak tluk in a linh caah thihnak nelrawn" tiah min an sakmi a si.

Thihnak Nelrawn timi Death Valley

Thihnak Valley cu zeitin dah a si?

Thihnak Nelrawn tiah min an saknak hi a ruang hi tin a si. Ram zohtu (pioneers) pawl hi, 1849-1850 ah hi ka area ah an rak tlau. Khuasik a si. Harnak fak tuk an tong. Kan thi dih rua lai tiah an rak ruah. Hi nelrawn hi kan thlanmual pei a si ko lai hi tiah an rak ruah. Cucaah Thihnak Nelrawn tiah min an sak. An mah lak ah pakhat lawng a nunnak cu a rak liam ti a si. Cucaah Thihnak Nelrawn tiah min an saknak a si.

Thihnak Nelrawn aa dawh tukmi hmun a si. A min rup in tih zong a nung taktak. Hi Thihnak Nelrawn hi, California Nichuahlei ummi Mojave Desert chaklei ah a um. The Great Basin Desert ramri ah a um. Hi hmun hi, vawleicung ah a lin bik timi hmun pakhat a si. Middle East le Sahara thetseram hna he hin, a lin bik timi hmun a si.

Rili in a san              : -282.2' a sang (Rili nakin a niam deuh tinak a si)

A kauh                      : 3,000 killi meng (7,800 km2)

A niamnak bik hmun: Badwater Basin

A linh bikmi degree:   56.7 C (134.06 degree F)

Thihnak Nelrawn hi tih a nunnak bik thil pali a um. A linh tuk caah thih khawh a si. Cun khuasik ahcun a kih tuk caah thih khawh a si. Cun tlang nih an kulh caah ruahlo pi in ruah a tuh tuk caan ah tilian in thih khawh a si.

Thihnak Nelrawn ah hin, minung tlawmte an um. Riantuanmi an si. Khua a hmunmi pathum lawng a um. Cu hna cu Stove Pipe Wells, Furnace Creek le Scotty's Castle timi an si. July 10, 1913 ah hin, hi Furnace Creek ah hin thli a linh hi degree 134 degrees a rak phan. Cucu vawleicung ah a lin bik timi record a si. 212 F ah tii hi a tlok i, degree 134 ahcun tii hi a lum tuk cang. Tonngh ngam a si ti lo. Hi hmun hi kum khat ah minung 1.2 million nih an va len lengmangmi hmun a si. Hotel zong a um i, rem tein riah khawhnak a si.

Hi hmun hi a linh tuk caah, nizan Rinni zong degree 124 F a phan ti a si. A ra laimi zarh zong hi a lin taktak lai ti a si.

Oasis timi cerh tiput umnak ah riahnak ah khua zong an um ve

Thihnak Nelrawn ah hin, saram a nung khomi an um ve thiamthiam. Cu hna cu jackrabbits, thetseram chungchep, chuckwalla timi a vakmi saram, sidewinder rattlesnake timi a si a a tak tukmi rul hna an um. Fangs timi a ha a har taktak i a si a tak tukmi rul zong a um rih.

Thihnak Nelrawn hi, a thuk tuk i a pawng ummi tlang sangmi cu pe 9,000 hna an sang. Thli le ruah nih a pawng hrawng vawlei le lung a ziah peng hna i, nelrawn ah vawlei dip a kalpi hna caah, a nelrawn hna cu vawlei vor nih a chilh pah ve. Hmun cheukhat cu a thuk chin lengmang i, tlang zong an sang chin lengmang ve ti a si.

Thihnak Nelrawn hi a linh tuknak a ruang cu ruah a hmuh lo caah a si. A ruang cu tlangthluan sangsang pali nih an kulh i, ruah an phenh caah a si. Cu thlangthluan hna lakah Sierra Nevada le Panamint Range timi hna an i tel.

Oasis timi hmun ah hotel thatha zong an um

Hi tluk linhnak hmun ah tichuak Oasis timi zong tampi a um ve

Rev. Dr. Robert G. Johnson innchungnu thih lio ah ruak thlah ah ka kal ve. Hi hmunhma cung hrawng in kan zuang i, a rocar ning hi chim awk a tha lo. Thingram zong hei hmuh awk a um bak lo. Meng tam tuk chung hi, thingram a um bak lo. Khuaruahhar in a kawng.

Hi hmun hi, khuasik tlaklai le thal chuakka ah tlawn a nuamh bik lio caan a si. USA ah a linhnak bik le a niamnak bik hmun pakhat le aa dawh bikmi hmun pakhat a si caah, tlawn le va zoh a phu ngaingaimi hmun a si.

A min ruah ahcun tlawn ngam ding hmanh a si lo. Tih a nung i tuksapur a si. A min ah Thihnak Nelrawn timi si ko hmanh sehlaw, minung tampi nuam an cennak hmun le an i nuamhnak hmun a si ko caah, nang zong nikhat khat cu phak va zuam ve law, na ngaichih lo men ko lai!

Pakistan Ram Ah Covid-19 Ruangah Vanlawng A Tla

July 14, 2020, 7:07 pm

≫ Next: U.S Coronaviru A Karh Ningcang Ruah Ah Thinphang A Si

≪ Previous: Thihnak Nelrawn

$

0

0

Coronavirus ruangah vawleicung ummi lawng an thi lo. Tilawng cung khualtlawng le tilawng ralkap zong an zaw i, an thi. Inn ummi zong an thi i, sizung ummi zong an thi. Khuachung ummi zong an thi i, khual tlawngmi zong an thi. Cu lak ah khuaruahhar cemmi a simi cu, "Coronavirus ruangah Paki

Motor mawngh lio ah biaruah tuk a tha lo. Hnacheh tuk a tha lo. Telephone chonh tuk zong a tha lo. Thluak a pial kho. Khuadang ruah sual khawh a si. Cucu "distract" ti a si "Lungthin pial sual" timi a si. "Lungpial sualmi motor mawngmi" ruangah USA ah hin khawndennak le thihlohnak tam tuk a chuak cang ti a si.

Khuaruahhar ngai a simi pakhat cu naite May 22 ah Pakistan ram Karachi khua i, vanlawng Airbus
A320 timi a si. A320 cu Lahore khua in Karachi ah a rak zuangmi a si.


anlawng a tum lio bak ah hin, a paw le vanlawngbual aa hnurmi ruangah meicil a chuak thluahmah ti a si. Vanlawng hi vawlei a phak hnu ah cungah zuan than aa tim nain, a tlai tuk cang caah, a zuang kho ti lo i, minung umnak area ah a tla. Vanlawng riantuanmi hna le khualtlawng an zapite 99 aa citmi an si i, 97 an thi; minung pahnih-ngakchia nu te le pa pakhat-lawng vanlawng rawkmi chung in an chuah hna. Vanlawng cu mei in a kang dih. Vawlei ummi hma an pu i, pakhat cu a hnu ah a thi. Minung ruak cheukhat cu lak awk zong an tha lo. An i rawk dih. Minung zapite thimi 98 an si.

Karachi airport ah a tum lio le meici a chuah lio

Pakistan ram vanlawng lei tlaitu Ghulam Sarwar Khan nih "Vawlei in vanlawng chaktlaitu (controller) hna nih pilot kha, "Nan zuan ning a sang tuk. Airport nan phak deng cang" tiah voi thum bak ralrin an pek nain, a ngai lo. A ruang cu "coronavirus kong an caih caah a si" tiah a ti. 

Pilots Captain Sajjad Gul hi vanlawng sau ngai a mawng cangmi hmuhtonmi tampi a ngeimi a si i, "ka tumter khawh ko lai" tiah a van leh hna. Cun "coronavirus kong cu an caih than" tiah a ti. Coronavirus nih cun vanlawng a tlakter lo nain, coronavirus ruangah vanlawng a tla ti khawh a si. Coronavirus hi rak um hlah sehlaw, buai tuk zong in a kong caih awk a um hnga lo. Coronavirus nih cun kan vawleicung hi lamkip in sunghnak a ka pek ko.  

Coronavirus kong buai ngai in bia an i ruah caah, pilot nih vanlawng a tum lai ah vanlawng ke thlak a philh sual. Auto pilot zong nih "vanlawng ke thlak na philh" tiah a chim ko nain, zeirel lo in a um i coronavirus kong cu an caih thiamthiam a ti. Mr. Khan nih a timi cu, "Pilot hi a thiam tukmi a si caah aa zuum tuk sual ee" tiah a ti. 

Airport an van tum tikah, a ke a um ti lo. Vanlawng cu a paw in a lawn cang. Cuaah kaiter an i zuam nain engine pakhat hnu pakhat an i rawk cang i, a kai kho than ti lo. Cu ti cun minung umnak sang ah a van lan i, inn a va pah. Vanlawng hi a seh le a chunglei tlamtlinlonak zeihmanh a um lo ti a si.

Vanlawng hi vanlawngbual in nautical meng 10 a hlatnak a phak tik ah hin, a tlawmbik ah pe 2,500 niam ah phak ding le a ke thlak ding a si cang nain, pe 7,200 ah a zuang lio ti a si. 

Khualtlawngmi tam deuh cu Karachi ah a ummi chungkhar tlawn ah a kalmi an si. Covid-19 ruangah thla hnih chung innchung ah an i erh hna i Eid al-Fitr timi Muslim puai ah kalmi an si ti a si. Chungkhar ton ruah a kalmi an si nain, ngaihciat nak tu in an nunnak a liam hna. 

Airbus a va tlak lio

Nihin ni ah Paskistan cu Covid-19 in minung 253,604 an zaw i 5,320 an thi. Pakistan a tu lio ah Covid-19 zawtnak a tam bikmi 12 nak ah a um. 

Karachi airport ah hin a tu lawng vanlawng a tla lo. 2010 ah a rak tla bal i, minung 152 an thi. 2016 ah vanlawng engines pahnih a kang i minung 48 an thi than. Pakistan Aviation minister nih a chimmi cu launak chinchin a si. "Pakistan ram i vanlawng mawngmi 40% cu license a lem in mawngmi an si" tiah a ti. License a ngeimi pilot mawnghmi hmanh tihnung va si kaw, license lem  ngeilomi vanlawngmawng mawnghmi vanlawng cit cu zeitluk tihnung dah a va si hnga? 

A himmi hna pahnih-ngakchia nu te le hi pa lawng hi an him

Vawleicung cu khawika paoh thihnak a si ko. A bik in vanlawng le motor ah thih a tam khun. Cucaah motor mawngh tik zong ah, hnachet tuk le driver hna lungtuai viar in, biaruah lo ding  a herh tuk. Zeicatiah minung kutke, mit le hngalhnak hi thluak nih a chak a mermi a si. Thluak kha a buai tuk ahcun mit le kut kha, thawngthanh a tlolh khawh i, fawi tein accident hi tawn khawh a si caah, motor mawngh lio ahcun hnachet tuk le tlawkbur in um lo a tha. 

A230 pilot zong hi hawi he hnachet tuk in bia rak i ruah hna hlah sehlaw, mah babtukk accident zong hi an tong lo men ko lai. Zeihmanh va si sehlaw, hi Airbus A320 accident ruangah minung 98 nunnak a liammi cu sungh le zatlak taktak a si. 

Bible nih "Hi vawlei hi cu kan khualtlawnnak ram a si" tiah a timi hi a rak dik tuk. Mi tampi cu khualtlawnnak in mah khua le inn phan ti lo in, zungzal kan khua tu ah va lanh colh a si tawn timi kha, Karachi vanlawng accident nih a fianter ko. 

-------------------------------

Zohchihmi ca

1. Pilots Discussed Coronavirus, Ignoring Alerts Before Pakistan Crash, Officials Say

https://www.nytimes.com/2020/06/24/world/asia/pakistan-plane-crash-coronavirus.html

U.S Coronaviru A Karh Ningcang Ruah Ah Thinphang A Si

July 15, 2020, 9:39 pm

≫ Next: Kawlram Cozah Hi Zumh Ding An Si Lo

≪ Previous: Pakistan Ram Ah Covid-19 Ruangah Vanlawng A Tla

$

0

0

Tu chun ni ah U.S i coronavirus a karh ning hi, a zawlomi le sizung phan lo mi le sizung i riantuanlomi nih cun theih khawh ding a si lo. Daithlang pathlorh le virus hi zei rello in um khawh a si. A tu ah sizung riantuan tam ngai an zaw ti a si i, an nih caah cun sizung nichiar kal hi thihnak le nunnak biakhiah bantuk tluk in a har ko. Zeicatiah nihin ni tiang ah, coroanavirus ral an dohmi hi an tei kho rih lo. Ni fatin in mizaw tu an karh chin lengmang rih caah a si.

Kan hnu July thla chuakka ah USA ah covid-19 rungrul ngeimi mizaw thar an karh ning a sang bik cu nikhat ah 45,000 a rak si. A hnu deuh ah 50,000 an rak phan. Nizan ahcun 63,247 phan cang. US kan President nih a mah min thatnak caah "Virus hi kan tei cang. Virus hi 99% cu zeihmanh harnak a pemi a si lo" tiah a ti. Cucu si sehlaw a tha tuk ding a si nain, "A chimmi hi pakhat hmanh an si lo" timi kha a mah White House i virus lei tuanvo latu bik Dr. Anthony Fauci le CDC Director hna chimmi ah a lang ko.

Dr. Anthony Fauci hi Pre. Ronald Reagan chan in a tu President tiang President 6 chung ah US ah bochan bikmi doctor a si. Chonh khawhmi zawtnak lei ah a thiam hngal bikmi le lutlai bik doctor a si. President kip nih minthatnak an rak pekmi a si. Bia dik le biatak a tanh zungzalmi a si caah, President kip nih an duh i, an bochan. Asinain Coronavirus kong ahcun a tu President Trump he hin, an an bia aa kalh lengmang. Rian a tuan ti kho lo. A ruang cu President duhning in bia a chim lo. USA thil sining kha a hmuh ning le a theih ning tein dik tein a chim caah President he an riantuan ning le biachimmi hi aa kalh lengmang nak a si.

Dr Anthony Fauci nih a chimmi cu, Covid-19 hi, "U.S nih hin za ah za in a control kho rih lo. Cucaah nikhat ah mizaw a karh ning hi 100,000 kan phan te kho men" tiah a ti. Cucu White House nih a biachimmi hi an duh bak lo caah, heh tiah an doh. Cucaah President zong he zong bia-elnak voi tampi a um cang. Pre. Trump hi a pawinak bik cu, doctor le scientist tu hi a mah duh ning in biachim hna seh timi a duh. Rungrul kong a theimi doctors le scientist nih a duh ning in an chim lo tik ah, heh tiah a doh hna. Cucaah a tu lio US cozah hruainak hi cu, a pawi taktakmi dirhmun a si. Kawlram NLD cozah hmanh hi Covid-19 kong ahcun a tluk hna lo. Hihi cu biadik a si.


Dr. Anthony Fauci hi, mi za taktak a si i, a chim pehmi cu, "Mizaw hi an karh taktak. Nikhat ah mizaw 20,000 in 40,000 le 50,000 ah an karh. Cucu a let hnih lengmang in a karh. Cucaah a let hnih in na hei arh than ahcun cucu 100,000 a si ko" tiah a ti. Dr. Fauci hi hmuntonmi kum tampi ngeimi a si. Amah nih hin, USA hi August ahcun a tlawmbik ah 140,000 kan thi te lai tiah a rak ti. A chimmi bia hi US hruaitu nih an rak duh lo. An rak el peng. Asinain August thla a phak hlan ah 140,000 renglo kan thi cang. Mifim le a theimi hna bia pawm lo le doh peng hi thil tha lo a rak si.

Amah chan chungah H1N1 a chuak. SARS, MERS le EBOLA an chuak. Atu Covid-19 a si. Thil tam tuk a theimi le hngalmi a si. Amah nih ruahnak a rak pek ning hna in, US cozah nih Covid-19 hi rak control hna sehlaw hi tluk in zawtnak hi a karh hrimhrim lai lo ti a si. Dr. Fauci nih a ti pengmi cu, "Covid-19 hi a karh tuk rih caah, rian on hi a za rih lo. A reuh deuh hi van ngan ta a hau" tiah a ti peng. Sihmanhsehlaw President le State governor tampi nih an duh lo. An el peng. Cucaah tu chun ni ahcun USA hi Covid-19 in a zeiti hmanh in control khawh a si ti lo.

New York Times poll an tuahmi ah mipi nih a ho dah nan zumh deuh Dr. Anthony Fauci maw, President Trump dah? timi an hal hna i, 67% nih Dr. Fauci kan zumh deuh tiah an ti; 26% nih Pre. Trump kan zumh deuh tiah an ti. Covid-19 hi US politics ah buaipi ngai a si cang. Pre. Trump zong hi a tu tiang ahcun, Covid-19 tha tein an control khawh lo mi ruang le zawtnak a karh tukmi le mithi an karh tukmi le amah White House doctor lila Dr. Fauci a dokalh pengmi ruangah, mipi nih an duh lo chin lengmang. Hi tining tein Covid-19 a karh i, rian ngeilomi an tam ko rih ahcun 2020 Election ah tlin lo khawh a si.

Nihin ni ah Covid-19 hi State 36 ahcun 5% in a karh ti a si. State 40 ah a karh lei a panh cuahmah rih. A zual bik cu California, Texas, Florida, Oklahoma, Arizona hna an si. Nihin ni ah a karh cuahmah rih ko.Kan hnu zarh Nilini ah U.S Thlanglei le Nitlaklei hi an karh khun. California, Florida le Texas fonh in, Nilini nikhat chung ah mizaw 30,400 an karh tiah report an tuah. Nai Zarhpini ah Florida State pakhat lawng ah mizaw 15,300 bak an karh. A liamcia ni 7 chung hi, USA ah hin nikhat ah mizaw thar 53,699 cung lengmang an karh ti a si. Zarh hmasatnak in, kan hnu zarh ah hin 17.5% an karh deuh ti a si.

Nai Nikhatni ah U.S ram chungah 61,492 an karh i, a karh tambik a voi hnihnak a si. Texas, Florida le Georgia hi, rian hnu bik kharmi le hawihlan bik on mi an si hna. California zong hi, beach a tam i, khua a lum caah, mipi kha inn ah an i benh kho lo. Hi State pali ah hin, mipi hi hren khawh an si lo. Adonghnak ahcun a zual bikmi state ah an tla hna.

Jacksonville khua hi, May 4 ah hin mizaw 1,011 lawng an um nain June 11 ah 1,770 an phan. Nai Nihnihni ah 12,548 an phan. 2020 Republican Convention tuahnak ding caah Charlotte nih Covid-19 ruangah an cancel caah Jacksonville hi an thim tharmi a si. Hi tining tein zawtnak a karh ahcun convention tuah ruang ah a zual te lai tiah ruah a si. Nai Zarhpini ah Florida State pakhat lawng ah mizaw 15,300 bak an karh caah, a zapite mizaw 291,629 an phan. Mithi zong an karh.

Nihin ni tiang ahcun USA Today nih report a tial ning ahcun State 32 hi Spring lio i zarh khat chung a rak karh tukmi nain, nizan Nihnihni a karhmi hi a sang deuh tiah a ti. Zawtnak a karh bikmi state 22 hna cu: Alabama, Alaska, Arkansas, Florida, Kansas, Louisiana, Missouri, Montana, Nevada, New Mexico, North Carolina, North Dakota, Ohio, Oklahoma, Oregon, South Carolina, Tennessee, Washington, Wisconsin le Wyoming hna an si.

A cheu state cu a cheu khuapi ahcun ICU ihkhun le sizung ihkhun hi an lawng setsai lo ti a si. Voikhatte cu Houston i ICU ihkhun hi 0% a lawng tiah an ti. Cu tluk cun zawtnak fak a tuarmi an rak tam. Hi zawtnak hi tih a nun tuk caah nihsawh ding le daithlan ding a si lo. Mino tete le mi ngandam zong an thi ko. A paralyze mi le sizung chiah hmanh aa theilomi an tampi. Ni 75 zawmi le ni 20 hnu lungfimmi an tampi. Cu tluk tihnungmi cu a cheu cu zei ah an rel bal lo i, a pawi taktakmi a si.

Ohio hna cu hlan ah zawtnak an control khawh ngai nain, rian an van on hnu le lamzulhnak a um hnu in a karh. Kan Governor ruahnak kha an zul duh ti lo. Health Director nu Dr. Amy hmanh aa ban phah. Cucaah zawtnak a karh ciammam i, a tu cu vantawng in kan kai. Cucaah kan Governor DeWine nih "Ohio hi Florida le Arizona state bantuk kan hawih ziahmah" tiah a ti.

June 9 ah hin, Florida le Arizona hi nikhat ah mizaw 1,200 tluk lawng an rak um. A hnu thla khat July 12 ahcun Florida cu nikhat ah 15,300 an phan cang. Arizona cu nikhat ah 3,400 an phan" tiah Gov. DeWine nih a ti. Ohio hi nihin ni ah 69,371 mizaw an si i, 3,683 an thi cang. Hlan ah India hi Ohio nakin an tam deuh tawn i, a tu ahcun India cu 53,370 an zaw i, 2,785 an thi.

An karhnak a ruang aa dang cio nain, an puh cemmi cu (1) Rian tuan tuk on mi; (2) Lock down tha tein tuah lo mi; (3) Lock down lio ah rian on duh ruang ah lamzulhmi; (4) George Floyd thih ruang i lamzulhmi ruang; (5) Social distance zulh lo mi; (6) Minung buut lo dingmi a si ko nain beach an kalmi, party an tuahmi, mibu pumhnak an tuahmi hna le (7) mipi nih hmurhuh huh an duhlomi ruang a si an ti.

Doctor Anthony Fauci nih hin, a hram thawk tein Mask hruk a herh tiah a ti peng nain, Pre. Trump hmanh nih hmurhuh huh a duh lo. Hi ruang hmanh ah an thinlung an i hmu thiam lo. Naite lawng in an ti tuk caah, Pre. Trump nih hin, hmurhuh a hman. Ram hruaitu bik nih an doctor chimmi ngai lo in, hmurhuh a hman duh lo tik ah, a mah a tanhtu mipi tampi nih an i hup duh ti lo. Hmurhuh kong hmanh ah tapaohhmoh an huam cang. Cucaah Presideng hmanh nih a duh lo tik ah, mipi nih a duhlomi an rak tam tuk tiah ti a si. A tu lawng i hruk a thawkmi cu a tlai tuk hringhran tiah an ti.


USA ah nilin le a zual. Covid-19 le a karh chin lengmang rih. Vawlei pumpi ah 13.6 million an zaw cang i 586,845 an thi cang. US ah 3.6 million an zaw cang i, 140,000 an thi cang. Vawleicung pumpi mizaw cheuli cheukhat deng hi USA ah an si. New York ahcun 430,000 renglo an zaw i, 32,495 an thi. Hi state hi mizaw le mithi tamnak bik a si. A tu lio mizaw tambik state 10 hna cu New York, California, Florida, Texas, New Jersey, Illinois, Arizona, Georgia, Massachusetts le Pennsylvania an si. Hi state hna ah hin, minung an tam caah zawtnak zong hi a tam khun ve. Kan nih Ohio hna cu Red Alert (3) ah County 7 hi a kan chiah i, mipi lak kal paoh ah hmurhuh huh ding ti a si. Huh lo ahcun a voikhatnak ah $25 dantat khawh a si cang. A voi hnihnak cu tam chinchin in tat a si.

A pawi tukmi cu hihi a si. USA ah sianginn on a za deng fawn. Sianginn an van on ahcun khuasik a tla chawm lai. Khuasik cu Flu um caan a si. Hi Covid-19 hi Flu caan ah kakuaise a chuah khawh lo i, damnak sii zong tha tein a chuah lo ahcun, USA hi harnak tampi a tong kho te dingmi a si. Nihin ni tiang damnak sii an sermi hna hi, 100% in a thami an si deng rih lo. Kakuaise zong a tha timi pakhat hmanh a chuak rih lo. An hniksak lio lawngte an si rih hna. CDC nih an cohlan cangmi Remdisvir zong hi a tha bak timi a si rih loh. A man a fah tuk fawn caah, insurance ngeilomi caah hman ding hi a fawimi a si te lo men lai.

Covid-19 hi a Coronavirus phun khat a si i, a ci aa dan deuh caah a kong theih a har ngai. Cucaah khamnak si ser zong an i harh. Damnak sii ser zong an i harh ko. Pathian nih dah hi zawtnak hi a lohter ti lo ahcun minung lei kap cn tei awk a har ngaingaimi a si. Scientist le doctors nih Covid-19 khamnak le damnak sii an chuah khawh lo ahcun 2020 khuasik hi zeidek kan lawh cio te hna lai? US Election zong hi zeidek a lawh te lai? Biakinn pumh khawh zong hi zeidek a lawh te lai?

Nihin ni tiang thil sining zoh ahcun, Virus hi a karh lei a panh lawng silo in, a voi hnihnak nih US hi a kan tawng sual lai maw timi an phang ko. Tu chun nih zawtnak le mithi karh ning ruah ahcun thinphang ngai a si ko rih Hi tin zei can tiang dek kar kan hlan te hna lai? Khusik hna nih a kan tlak phuat sual lai timi phan a um ko!

Kawlram Cozah Hi Zumh Ding An Si Lo

July 17, 2020, 10:33 pm

≫ Next: Covid-19 Khamnak Sii A Chuak Dengmang Cang

≪ Previous: U.S Coronaviru A Karh Ningcang Ruah Ah Thinphang A Si

$

0

0

Kawlram mi ka si caah ka umnak hmun in Kawlram kong hi ka tuak peng. Laimi ka si caah Chin miphun le ram kong chimlo in ka um kho lo. A lang in thawngpang ka ngai lengmang. Ramdang nih hmailei ah vingving in an chawi lio ah, kan nih Kawlram cu kan mah hmun peng ah ah kan um. Kan khuaruahmi zong aa thleng lo. Kan hmuh ning zong aa thleng lo. Kan sining ruah ah ngaihchia taktak a si.

Kawlram hi Mirang kut in zalawnnak kan rak hmuh cangka kum tlawmpal in, nihin ni tiang hi tlangcungmi dothlennak aa thawk. Karen nih an thawk hmasat. Cun Shan an si. Cu ti cun a kal peng i, nihin ni tiang a si. Karen dothlennak cu kum 71 nak a kal cang. Vawleicung raldohnak ah a sau bik timi a si.

Kawlra tuanbia zoh tik ah, 1947 ah Gen. Aung San a thihmi hi, tlangcungmi kan ca zongah sunghnak nganpi pakhat a si. Kawlmi ca zong ah sunghnak nganpi a si. Dr. Lianhmung Sakhong ka hal i, "Aungsan hi zumhtlak a si ko tiah na ruat maw? Zalawnnak hmuh hnu kum 10 ah tlangcungmi nih chuah nan duh ahcun chuah khawhnak nawl nan ngei" tiah Panlong Agreement ah cachoh an rak tuahmi hi, a zulh hnga tiah na ruat maw?" ka ti. "Aung San cu zumh awk a tlak ko. A zulh ko lai tiah ka ruah" tiah 2019 CBCUSA BT Meeting lio ah a rak ti. Aung San hi cu zumh awk tlakmi minung a si. Daw Aung San Suu Kyi zong hi Kawlram hruaitu lak ahcun zumhtlak bik a si.

Gen. Aung San a thih hnu ah, Kawlram zalawnnak kan rak hmuh i, U Nu nih Kawlram cu a rak hruai. Amah hi "Politician a si nain, Buddhist biaknak a tanh taktakmi a si i, biaknak kha politics ah a siloning in a hman i, Kawlram ah buainak a rak chuahpitu a si." Kaba-aye Pura satu zong a mah a si. Vawleicung Buddhist biaknak conference ngan bik zong a rak tuahtu hi  a mah a si. Cucaah U Nu chan in Kawlram buainak aa thawk. U Nu hi a rak sual ngaingai ko. Zeicatiah Buddhist a tanh tuk nakah, Khrihfa le Muslim kha thlanglamh kan tong. U Nu cozah hi zumh awk an tlak bak lo.

1962 ah U Ne Win nih "Tawhlanyi Council" ti in aa-naa a van ting. Kawlcam cu Socialist uknak ah a luhpi. Ne Win nih 1988 tiang, kum 26 a kan uk. Cu chungah "Asia facangbuk" timi Kawlram cu vawleicung sifak bik, thangcho lo bik le "minung nawlngeihnak a buarmi" ram ah aa chuah. Tlangcungmi cu Ne Win kuttang ah nawlngeihnak za ah za in kan thlau. Zeidang cu van chim lo. Mah holh le mah ca hi tang 4 tiang cawnnak nawl kan rak ngei i a zia ngai rih. Biaknak lei ahcun namnehnak cu a um ko nain, a zia pah rih. Ramdang he pehtlaihnak a zor. Cauk chuahnak nawl a um lo. Bible le hla cauk hmanh chuah khawh a rak si lo. "Khrihfabu chung caah" timi lawng in tlawm tete rak chuah khawh a si. Cu hmanh cu Kawlca in leh le a tha tim lawng chuah a si. Ne Win cozah cu zumh awk an tlak lo chinchin.

1988 in Ralkap cozah a kai. Gen. Saw Maung thawk in, Kawlram dirhmun cu a chia chin lengmang. Senior Gen. Than Shwe hruainak tangkah Gen. Khin Ngunt nih Kawlram cu duhpoh in a rak kan tuah. Ramri tiang zong in cawl ngam a rak si lo. Kan ram cu "thirfung" (Iron) in a kan uk. Vawleicung ah a sual bikmi uktu (10) chungah Than Shwe hi aa rel zungzal. Cu tluk hruaitu sual tangah Kawlram cu kum 24 a kal than. Russia Communist cozah le Romania le Poland Communist cozah nakin an rak sual deuh. An mah tangah Khrihfa zong kan tuar. Muslim zong an tuar tuk ve. General Saw Maung le Senior General Than Shwe cozah chan hi, "Kawlram tuanbia vialte lakah a muih bik kum hna an si." Mirang holh in chim ahcun, "The Dark Age of Myanmar" ti ding a si. 

Hi Dark Age of Myanmar chan ah hin, Kawlram kan i hruainak hrampi "Constitution" cu a kan ser piak. Than Shwe nih a mah duhning tein, a mah le ralkap hruaitu pawl luatnak ding le Kawlram hi ralkap nih kum tampi uk khawhnak ding ca in, constitution cu a kan ser piak. Ralkap nih duh paoh in uk khawh dingmi constitution a si. Cucu 2008 ah an fehter. Cu constitution cu "dark age" ah an suai caah, Mirang ca cun "The Constitution of the Dark Age of Myanmar" tiah ti khawh a si. Kawlram a muih siling ah suaimi constitution cu a mui ve ko lai timi a fiang. Zeitindah "Dark of Myanmar" cozah tangah suaimi constitution cu zumh awk a thlak lo.

Cu constitution tangah thimnak zong tuah a si. Cucaah kan ram hi "Buluk Democracy" timi ah kan i chuah. Buluk timi cu "Nga zatceu, utlak zatceu" timi a si i, "Kawlram Democracy" hi zatceu lawng Democracy a si. Zatceu cu Democracy a si lo. Indonesia le Kawlram lawnglawng nih hi bantuk Democracy phung hi kan ngeih. Cu zatceu lawng a simi democracy cu zeitin dah kan zumh khawh lai? Zumh awk a tlak lo.

Nov 7, 2010 ah thimnak tuah a si. Cucaah ralkap duhmi hruaitu kha sawh in thim a si i, ralbawi hlun U Thein Sein kha President a tuan i, a mah cu ralkap uknak a dih hnu a pakhatnak bik Democracy hruaitu a si. A mah cu ram hruainak ah thazaang a chuah i, ram a thanchoter ngai i, Democracy rim a kan namtertu pakhat a rak si. Asinain, ralkap thi a tlau lo. Kawlram ah i tuknak a dai hlei lo. Tlangcungmi duhnak zulh ding aa tim hlei lo. "Daihnak tuah ding" timi cu a ka cun aa tlaih nain, Kawlram constitution ning in riantuan a hauh caah, Kawlram ah daihnak a um hlei lo. Tlangcungmi duhnak a zul hlei lo. NCA le tuktak a kan tuahpi i, a theipar taktak cu a chuak kho hlei lo. A hnangh in a kan hnangh rih. Thein Sein cozah zong "Ralkap thiamthiam nih a khuhnenh hna." Tlangcungmi caah ruahchannak a um lai bantuk a rak lo nain, a rak um taktak lo. Cu ti cun a caan a dih ve.

Atu NLD cozah a kai. Zalawnnak petu Gen. Aung San fanu nih a kan hruai. President tu nawlngei bik ding a si nain, "Naingaidaw-a taingpin khan" timi ah aa chia i, a mah tu nih ram a kan hruai than. President sinak nawl  a ngeih lo caah, hi dirhmun a ummi tu hi kan lawmh ding cu a si ko. Amah zong nih "21st Century Panlong Conference" timi a kan tuahpi. A rak thawkka ahcun "Tha a nuam. Zumh tlak ngai a rak si." Asinain tu chun ni ahcun kum 4 a kal cang i, a theipar pakhat hmanh a chuak rih lo. NLD nih thimnak lai ah, "Constitution thlen kan i zuam lai" tiah an ti. An i zuam bantuk cu a si nain, an thleng kho taktak lo. Zeicatiah Than Shwe nih fawi te in rawk kho lo ding in kuttial zoh hnu ah a rak tuahmi constitution a si caah, fawi tein aa thleng kho ding a si lo. NLD zong zumh ding tlak an si ve lo. Constitution pakhat hmanh an thleng kho lo.

Atu November ah thimnak a um than lai. NLD maw an tling lai? Zei party dah an tling lai? Kan thei kho rih lo. Zei party paoh va tling ko hna hmanh seh law, zumh awk cu an tha hlei lo. Zeicatiah Kawlram Constitution an thlen khawh lo ahcun Democracy tling kan hmu bal lai lo. Buluk Democracy a si peng ko rih lai. NLD an chuah zong ah, Constitution hi an thlen khawh lai timi zumh ding tlak an si hlei lo.

Constitution le Democracy tling kan hmuh lo paoh ahcun Kawlram ummi miphun hme mi hna le tlangcungmi nih cun "federal uknak dik" cu kan hmu kho bal lai lo. NCA zong an duhmi hmuh ding hi a fawi lo. A har tuk. An hmuh hmanh ah ca chung lawng ah a um lai i, a taktak a si lai lo. Atu kan constitution thlen hi, a biapi taktak. Hihi aa thlen lo ahcun tlangcungmi hna nih cun hi Constitution ning cun mahte uknak (federal) hi kan hmuh lai timi zumh ding a um lo. Ruahchan ding a um lo.

A pawi bikmi cu Kawlram ralkap cozah nih hin "Federal" timi an tih. Hihi a thatnak an theih fian lo caah siloin an thei ko nanain, an i tinhmi le timhmi taktak cu tlangcungmi hi kan miphun hloh khi a si caah a si ko. Tlangcungmi kan holh, ca, nunphung, biaknak, miphun le kan sining (identity) hi hloh hi, Kawlram hruaitu tampi le ralkap lutlai hna tinhmi taktak a si. Cu an i tinhmi le lungput an thlau hlan ahcun constitution zong an remh kho taktak lai lo. Remh duhlomi an tam tuk rih lai. Cucaaah dothlennak hi hrial awk a thami a si ti lo.

Cucaah Federal uknak hi pek a kan duh lo i, daihnak i thim lo in raltuk tu an i thim i kum 71 ral an tuknak a si cang. Tlang cungmi hi, hi federal uknak a kan pek hlan chung paoh ahcun daih ding hi a fawi lo. Meithal kahnak le dothlennak zong hi a dong kho ding a si lo. A dong lai timi zong ruahchan ding a si lo. Abik in AA, Kachin, Shan le Karen cu an dawng ti lai lo. CNF zong hi an dongh lo ding a herh. Cun tlangcungmi nih dohmi ral hi aa khah caah, mah le mah zong doh ding a si lo. CNF nih AA zong doh ding a si hrimhrim lo. An i doh ahcun Kawl cozah caah hlawknak menmen a si lai.

Nihin ni thil sining zoh tik ahcun, 21st Century Panlong Conference zong hi, ruahchannak a um tuk lo. Zeicatiah tlangcungmi kan duhmi hi an theih ko. An fiang ko. Kawlram caah chiatnak ding a si lo. Thatnak ding tu a si timi zong a theimi nih an theih ko. Daw Aung San Suu Kyi le bang cu a theih tuk lehpek. Hruaitu dang zong nih an theih tuk lehpek. Asinain a kan pe duh lo. Cucaah abikin ralkap hruaitu hna le Kawlram hruaitu cheukhat thinlung ah, tlangcungmi hi a hloh in hloh a kan duh caah hin, a kan peklomi a si ko timi cu a fiang bakmi a si.

Cucaah, U Nu cozah siseh, U Ne Win Cozah siseh, Gen. Saw Maung le Senior General Than Shwe ralkap cozah si hna seh, tlangcungmi hi hrawh le hloh tu khi an policy a si. U Thein Sein cozah a chuak i a tha deuh rua lai kan ti nain, a theipar chuak lo in a dih. Daw Aung San Suu Kyi chan ahcun a theipar a chuak te lai tiah kan rak i ruahchan nain, kum 4 chung theipar chuak lo in a dih ve than. A ra laimi thimnak ah NLD an tlin zong ah Federal uknak kong cu an tlamtlinh lai timi zumh ding a si lo. An tlamtlinh kho lai lo. A ruang bik cu "Constitution" nih a tlaih. Cu nih tlaih ding in an rak sermi kha a si fawn.

Cucaah a ra laimi caan zong ah zei bantuk cozah hmanh chuak sehlaw, Kawlram cozah hi cu  tlangcungmi nih cun zumh ding an si lo. NLD hmanh zumh tlak dirhmun an dir ti lo hnu ahcun, zei party khi dah Kawlram ah kan zumh te hna lai?  U Nu chan in, 2020 tiang ah tlangcungmi nih zumh awk a tlakmi cozah Kawlram ah voikhat hmanh an chuah rih tung lo? Zeitindah a ra laimi cozah zong kan zumh khawh lai?

Covid-19 Khamnak Sii A Chuak Dengmang Cang

July 23, 2020, 7:30 pm

≫ Next: Indiana State "Wilbur Wright Museum" Ah Chikkhatte Lennak

≪ Previous: Kawlram Cozah Hi Zumh Ding An Si Lo

$

0

0

Tuluk ram ah Covid-19 mizaw hmasat bik an hmuhmi hi November 17, 2019 ah a si. Dec 31, 2019 ah WHO kha thawng an thanh hna. Cu lio ahcun SARS he aa lomi zawtnak pakhat Wuhan ah a chuak tiah an thanhmi hna a si. A karh ning a rang tuk i, kum cheu fai ah million 15.6 million an zaw i, 636,470 an zaw cang tiah an ti. A zat hi cu an tuak ning aa dan tawn caah a dik taktakmi a si kho lo. 

Covid-19 USA ah a phak hi January 2020 in a si. Nihin ni ahcun million 4 million an zaw cang i, 145,000 renglo an thi cang. Ram tampi nih Covid-19 khamnak sii hi ser an i zuam hna i, nihin ni tiang ah "a tha bak" timi hi a chuak kho rih lo. Hniksaknak tiang ca lawng khi an phan rih hna. Sii tampi a chuak cang nain, khamnak sii a tha timi cozah pawmmi cu a chuak kho rih lo.

Naite ah Oxford University nih an chuahmi AZD1222 hi a tha lai tiah ruah a si. Minung a ngandam bakmi kum 18-55 karlak 1077 cungah an hniksak i, SARS-CoV-2 rungrul a kham khawh ti a si. Hi hna hi Phase I/II hniksaknak ah aa telmi an si. A tu hi Phase III hniksaknak an tuah than lai. Cucu Covid-19 tiah WHO nih an timi a si. Covid-19 hi SARS rungrul he an phun aa khatmi an si. An ci lawng aa dang. Hi sii voikhat chunhmi te nih hin, SARS-CoV-2 rungrul dohtu thisen 95% hi a kaiter khawh ti a si. An hniksakmi vialte mizaw nih hin, an mah le sining cio hawih in a thatnak a um viar ti a si. Hi kong hi The Lancet timi ngandamnak le sii lei chuahmi journal ah an tial. 

Cun Pfizer Inc nih an chuahmi Covid-19 khamnak sii hi a tha ngaingai ti a si. Pfeizer Inc nih Covid-19 khamnak sii an chuah khawh hnu le a tha an ti hnu ah, U.S. Department of Health and Human Services and the Department of Defense (DoD) nih, Pfezer Inc he, ram pumpi caah si chunh ding dur 100 million cawk ding in an hna a tla" tiah an ti. US cozah nih hin $1.95 billion man order ding an timh ti a si. Cu hnatlaknak ahcun US cozah nih hin, sidur million 500 hmuhnak nawl a ngei chap lai tiah aa tel chih. Emergency Use Authorization (EUA) timi hi, cozah nih Pfeizer Inc hi a pek hna ahcun US ram chugah million 100 hi a kuat colh lai ti a si. 

Hi sii hi voi hnih an hniksak cang in a tha ti a si. A tu a voi thumnak ah hin, minung caah tihnung a si lo; minung caah chiatnak a chuahterlo timi an fian hnu ah, U.S FDA (Food and Drug Administration) nih zulh ding a timi kha, hi sii nih a tlinh ahcun zuar khawh a si cang lai. 

Hi sii hi FDA nih a him ko, hman khawh a si ko a ti ahcun, US cozah tinhmi- Operation Warp Speed- timi a rannak in chuah ding timi hi, a tuah khawh ko lai. Cucaah 2020 dih hlan ah million 300 cu kan chuah manh lai tiah an ti. 

Nihin ni ah Tuluk, Australia, India-USA, EU ram hna, UK le Israel hna Covid-19 khamnak sii chuah ding in hmaisuang ah a um bikmi ram an si hna. 

Covid-19 khamnak sii a chuah khawh hlan le damnak sii a chuah khawh hlan ahcun kan vawlei hi a hlan bantuk in punghman a si kho rih lai lo tiah scientist le doctors tampi nih an ti. Cucaah ram kip scientist hna nih SARS-CoV-2 rungrul khamnak sii chuah khawh ding hi, tlik zuam bantuk in an i zuam lio caan a si. Nikhat caan khat ahcun an chuah khawh te ko lai timi ruahchannak a um. 


-------------------------------------

Chinchiah

A cunglei capar hi tling deuh in rel duh ahcun a tanglei ah English tialmi rel chap te.

1. U.S. Government Engages Pfizer to Produce Millions of Doses of COVID-19 Vaccine

https://www.hhs.gov/about/news/2020/07/22/us-government-engages-pfizer-produce-millions-doses-covid-19-vaccine.html


2. Covid-19 Vaccine AZD 1222 showed robust immune responses to all participants in Phase I/II trial

 https://www.astrazeneca.com/media-centre/press-releases/2020/covid-19-vaccine-azd1222-showed-robust-immune-responses-in-all-participants-in-phase-i-ii-trial.html

---

Indiana State "Wilbur Wright Museum" Ah Chikkhatte Lennak

July 27, 2020, 8:49 pm

≫ Next: Pre. Donald Trump le Pre. Xi Jinping: Zei Bantuk Minung Dah An Si?

≪ Previous: Covid-19 Khamnak Sii A Chuak Dengmang Cang

$

0

0

Columbus in Indianapolis kal tik ah, I-70 nan zulh ahcun, Ohio ramri van lawnh tlawmpal ah khin, highway kamte ah "Wilbur Wright Birth Place le Museum" timi sign board ngan ngai I-70 lampi kam ah aa tialmi nan hmuh lai. Sign board cung ah the Wright Brothers nih an rak sermi vanlawng muisam le kalnak ding lam feizum in aa piahmi a um. 

Hi hmun hi, Laimi caah ngiatchaih awk a har ngai caah, a phanmi zong an um rih lo men lai tiah ka ruat ngai. Museum lei hi, a uar ngaimi ka si caah, ka kalnak paoh ah thil ka ngia tawn i, hi museum te phak ding hi, saduh ka thahnak a sau ngaingai cang. 

Wilbur Wright Museum hi pumpak cio pekchanhm in sakmi a si

Indiana ka tlawn caan paoh ah, Wilbur Wright museum kong an tarmi sign board te cu ka hmuh zungzal. Pial pah le pen pah ka tim tawn nain, caan a laklawh lengmang caah ka kal kho bal lo. Cu hmun cu zei tik dah ka phak khawh te hnga timi ka ruat tawn. Khuate a si. Leikuang lak a si i, va pial hramhram lo ahcun va hmuh khawh ding a si lo. Highway I-70 in a hla lo nain, lam hleivuang deuh te khi a va si. 

Nizan July 25 ah, Indianapolis ah tii in a pammi minung pahnih-Pu Hrang Chawn le Pu Van Cung Lian- an ruak thlahnak ah Pu Ngun Tling he kan va kal ve. Chungkhar pahnih ti pam ruang ah ruak ruak hnih bak CEBC Biakinn ah an zuan tik hna le thlanmual ah artlang in an vuimi hna van hmuh le an nupile fale van hmuh ahcun ngaih a chia kho taktak. Ruakvui dih in, khingrit ngai tein kan tlung.

Wilbur Wright chuahnak hmai ah Pu Ngun Tling

Kan kir lei ah, caan tlawmpal kan ngeih caah le lungthin an i daihnak pah he, Wilbur chuahnak khua i an tuahmi museum fate va zoh pah ding in kan pial. Rinni a si caah an ong lo. Cun zanlei 5:00 Pm hnu zong a si i, minung zong an king ngai cang. A caancaan te ah motor aa chawkmi pakhat te hna lawng khi kan hmuh. Khuate a ummi zong dai dipdep tein an um i, Lai Tlang a ka ngaihter ngai. 

Museum laicer ummi Wilbur chuahnak inn

I-70 in kan van chuak i, lam cu leikuang lakah a kal ziahmah. Lamkam cu leikuang lawngte a si. Khua fatete zong kan hei pal pah. Tlanglawng lam zong pakhat kan hei pal. Indiana cu vawlei thatnak le cinthlaknak ram a si caah, pe le fangvawi cu an tha taktak. An cinmi hna zong a zurzur in, ding taktak in an cin hna. Indiana hi cinthlaknak ram a si caah, fangvawi kung cu khuaruahhar in an sang. A kung a pin tuk caah, a muih bak in a mui.  Lam pial kip ah, museum kalnak hman hmanthlak in a kan piah caah, tlaunak ding a um tuk lo.

Lampial paoh ah Museum kalnak hmanthlak hi tin an chiah

Wilbur museum phanh lai hrawng i Fangvoi cinnak leikuang

Lam cu a caan caah ah kan pial. Pialnak paoh ah Highway kam an tarmi sign boad te cu aa tial. Kan kal lengmang i, minute 15 tluk kan mawngh hnu ah, leikuang kamte ah Wilbur Wright Museum te cu a rak um. Nichuah, nitlak, chaklei le thlanglei cu cinthlakmi in a khat. Wilbur museum in nichuahlei kap cu leikuang a kau taktak. Mit zong in a kau. Cu ka ahcun pee le fangvawi an cin hna. Pee cu a that tuk ah, dum dul in aa suang ko. 

A chung cu kan lut kho lo nain, a leng in hman kan i thla i, minutes 10 tluk kan um i, kan kir than. Wilbur a rak chuah lio ahcun an inn hrawng hi minung an rak tlawm taktak lai. A tu hmanh ah leikuang lawngte a si ko. Wilbur te inn pawng ah van dir i, nichuah nitlak khua van cuanh cu i  hnulei liamcia 1867 hrawnghrang hei cuanh ah lung a leng taktak. Hi lio ahcun hawi le innpa hmanh zong an rak ngei lai lo. A tu zong ah innpa lam naih an um lo. 

Wilbur Museum phak lai khua "Millville" luh lainak

 Wilbur Wright cu, hi ka hmun te ah hin 1867 ah rak a chuak. A pa cu Milton Wright a si i, a nu cu Catherine (Koermer) Wright a si. A chuahnak hi khua zong a si lo. Leikuang kam ummi inn pakhat ah a si. Cu inn cu Henry County ummi, Millville le Mooreland karlak lam laicer ah a ummi a si. Milleville khua hi, Wilbur Museum phak hlan deuhvak ah a um.

Leikuang lawngte a si i, hlan lio Wilbur a rak chuahka ah hin, hi vialte hi leikuang maw an rak si dih hnga timi ka ruat ngai. Khua hi an hme tuk i, Wilbur chan in nihin ni tiang inn tampi i chap hlah sehlaw a dawh ko. Lai Tlang zong ah, khuate um kan tlaihchan bantuk in, hi tluk khua lianlian le khua nuamnuam umnak zong ah, khuate um a huammi an rak um ve mi hi, minung kan nunnak caah a herhmi a si timi zong, hi museum hrawnghrang khua nih a fianter ngai. Keimah hmanh ka um huam lem hnga hme maw ti in ka ruat. 

Hi ka ka dirnak hi museum an kulhnak a si

Museum chung ah an tialmi roling ca

Museum laicer ah raltuknak vanlawng pakhat te a um

Wilbur cu a pathumnak a si. A unau dang cu Reuchlin le Lorin an si. Wilbur chuahnak inn hi a mah te lawng inn a ummi a si. An innpa hna cu an va hlat ngai hna. Mirang hi mahte lawng um an huam tuk caah, innpa naihniam zong an um lo. A chuahnak an leikuang hi acre 5 a si i, an mah chan lio ahcun $700 an rak cawkmi a si tiah an ti. 

Wilbur a chuah hnu kum hnih ah Dayton, Ohio khua ah an i thial. Dayton khua ahcun Wilbur a naupa Orville cu 1871 ah a rak chuak. An farnu te Katherine zong cu 1874 ah a rak chuak ve. A dang unau pa pahnih an chuahpi an um nain, an ngakchiat lio tein an thi. 

Lam lei kap in thlakmi a si.Lamkam ah Mailbox a dir ko khih

Museum in nichuah lei lam ral ah  a mi pee cinnak hmun

Museum chaklei kap in van thlakmi. An lo hi acre 5 a kau

1881 ah Indiana ah an kir than i, Richmond khua ah caan tawite an um. 1884 ah Dayton ah an kir than. Wilbur hi lentecelh a huam ngaingaimi a si. Hokey an rak i celhnak ah, fak tuk in a rak in khawng i a hmailei ha vialte a tlawng dih. Cucaah 1880 hnu deuh cun hawi sin chuah hmanh a duh set ti lo i, lungrawk ngai in a rak um ti a si. Cun 1889 ah a naupa Orville he Printing rian an rak thawk. Cun tlawmpal ah the Wright Cycle Exchange timi an rak thawk i, cycle an rak remh. An rak ser pah. A hnu ah an mah unau nih design thar an sermi cycle zong a rak chuak (Cyle an siamnak thilri pawl le dawr hi, a tu tiang Dayton ah a um rih). 
Cycle an sernak in, van i a zuangmi va pawl an zoh hna tikah, minung hi zuan khawh a si ve men ko lai tiah an ruat i, vanlawng ser an rak thawk. Cu an sermi vanlawng cu a hmasat ahcun engine a um lo caah thli a hrangmi bochan in an zuantermi a si. December 17, 1903 ah engine ummi vanlawng an sermi cu, Kitty Hawk timi North Carolina rili thetse kam ah an rak hniksak. Cucu vanlawng ser aa thawknak a si. Cu ka ahcun a hnu deuh ah khua a van um i, a min ah Kill Devil Hill tiah min an sak.

Wilbur le Orville hi vawleicung tuanbia a thlengtu an si. Cucaah vawleicung pumpi nih an tuanbia hi philh awk a tha lo. Cucaah Wilbur chuahnak khua, khua fate taktak zong ah, Museum fate an tuah. Kitty Hawk zong ah museum an tuah. An than lianhnak le vanlawng an sernak Dayton zong ah, ah mah he aa pehtlaimi museum tampi  aum. 

Wilbur a chuahnak khua, an leikuang hrawng le a chuahnak innte ka va hmuh caah ka lawmh lawng silo in ka lunghmuih taktak. Rinni a si caah a chungah kan lut kho lo i, ka sia a herh ngai. Nikhat khat ahcun a chung zong va luh le zoh than te ding hi saduh ka that.

Wilbur museum chaklei hriang ah phihlonak hmanthlak

Indiana le Ohio hrawng a ummi Laimi nih cun va zoh cio ding le tangka tete zong va hlut ve le kan umnak USA nih robuk (museum) an sermi tete hna hi, zohchun ding le Lairam ah museum phun tampi kan ngeih ding hi, cawn ve ah a tha ding a si. Mirang cu an tuanbia hi an upat tuk. Tlauter ding an siang lo. Cucaah Wilbur te inn, leikuang kam inn zong cu, pumpak in tangka an kawl i, cu ka hrawng minung nih robuk ah an ser ko. 

Zarh dongh a si. Zung le an khar. A chung ah luh khawh a si lo caah, 5:40 PM ah Columbus lei tlun kan i thawh. Motor kan i cit bu in, Wilbur te inn cu ka hei zoh pah. An sang le khuate cu ka hei cuanh pah. Leikuang cinthlakmi cu hring dul in in a um. Duhsah tein motor cu kan mawngh i, Wilbur te inn cu a hme deuh chin lengmang i, mit nih a hmu kho ti lo. 

Khua ka ruat. Vawleicung ah tuanbia tialtu mifim le hruaitu minthang tampi hi, khuapi chung chuakmi an rak si dih theng lo. Mirum le milian chungkhar an rak si dih theng lo. Mifim innchungkhar hna an rak si cia dih lo. Cu bantuk in vawlei pumpi tuanbia a thlengtu Wilbur te zong hi Indiana State ummi Henry County i a ummi leikuang lak ummi inn fate a si ko. 

Wilbur te inn in tlun kan van i thawh cu ka thinlung phundang pi in a um. A caan cu 5:40 PM a si cang. Columbus lei ah tlun kal kan van i thawh. Kan motor ke cu duhsah tein aa mer. Hnu ah ka mer i, Wilbur te inn le robuk te cu ka hei cuan pah. A pawng ummi lo le thingkung tete ka hei cuan pah hna. A chung ka hmuh manh lo caah ka sia a herh. A chung ah zeidah a um hnga? Zei tuanbia dah an tial hnga? Zei hmanthlak dah an chiah hnga timi ka ruat i, ka thinlung ah a taap ngaingai. 

Cu ti cun, kan motor te cu fangvoi le pe cinnak leikuang thatha karlak motor lam cung ah, a tli thliahmah. "Pathian nih rem a ti ahcun, ni khat caan khat ah a chung hmuh khawh than zong um hram te ko seh" timi saduhthah bu in, Columbus ah lei kan kir thli thliahmah!!

------------------------------

Pre. Donald Trump le Pre. Xi Jinping: Zei Bantuk Minung Dah An Si?

July 28, 2020, 9:06 pm

≫ Next: Israel-Hula Nelrawn-Kokek Khuaruahhar

≪ Previous: Indiana State "Wilbur Wright Museum" Ah Chikkhatte Lennak

$

0

0

Vawleicung minthang le mi ropui tampi hna hi, an tuanbia hi phun dang ngai an rak simi tampi an um. An sining cu aa lo cio hna lai lo. A cheu cu a rum cia le mifim chungkhar in a chuakmi zong an rak um ko lai nain, hruaitu tampi cu zei huaha a silomi chungkhar tein a chuakmi zong tampi an um ve hna. Vawleicung Ralpi Pahnihnak chuahtertu Adolf Hitler hna hi, a pa theih a si lo. Lakfa bantuk a si ko. 

Pre. Obama te hna hi, a nu cu American Mirang a si i, a pa cu Kenya Minak a si ko. Asinain a nu hi Ph.D (anthropologist) a si i, a pa hi Kenya cozah economist a si. A nulepa hi mi za ngaingai cu an si ve. Cu minak fapa bak cu, chan hnihnak ah USA President 44 nakah aa chuah ko. Khuaruahhar thil a si. UN Secretary a rak tuanmi U Thant te hna Pantanaw timi Kawlram khuapi fate ah a rak chuakmi an si. Sianginn cachim hna a rak si ko. Cu pate cu USA le USSR hmanh a rak daihter kho tu hna a si.

Nihin ni ah vawleicung ram lianngan bik le rum bik le thawng bik hruaitu a simi Pre. Donald Trump le Pre. Xi Jinping hna an tuanbia hi theihtlei taktak a si. Hi hna pahnih hi, an chuahnak ram, chuahnak khua le an sining cu van le vawlei in an i thlau nain, nihin ni ahcun vawleicung a thawng bikmi ram hruaitu veve an si. A tanglei inn hna hi, President pahnih an thannak inn le khua an si hna.

 
            Pre. Trump a thannak Inn                                                   Pre. Xi Jinping a thannak inn le khua

A cunglei inn le khua pahnih hna hi epchun tikah van le vawlei bantuk in an i thlau. Cucaah Pre. Trump hi vawleicung ah "The most powerful man" a simi nak in, Pre. Xi Jinping hi "The 2nd most powerful man" a simi hi, a let in khuaruahhar awk a si. Zeicatiah an thannak khua, ram le innlo le sining aa dang tuk. 

Hi hna pahnih hi, nihin ni vawleicung ah hruaitu thawng bik veve an si. Vawleicung politics zongah aa tih veve lo mi le aa doh veve bakmi zong an si. Trade war kong in, South China Sea buainak kong in, US nih Tuluk leiba tam tuk a batmi kong in, Hong Kong kong in, a tu lio vawleicung a buaitertu bikmi Coronavirus kong tiang in aa ertau bikmi an si. Vawlei nih an cuanh bikmi hruaitu veve an si. Cu hna pahnih cu zei bantuk minung dah an si?

Pre. Trump le Pre. Xi Jinping an i ton lio

President Trump hi kan zoh hmasat lai. Zei miphun cithlah dah a si? A tuanbia zeidah a si?

President Trump hi a pupa min cu Frederick Trump timi a si. A chuahnak a min cu Friedrich Trump ti a si. March 14, 1869 ah a chuak i, May 30, 1918 ah ah a thi. A mah hi German-American a si i, a tu President Trump a hringtu an pu a si. Amah hi Germany ram ummi "Kingdom of Baravia" (a tu lio Rhineland-Palatinate) ah a ummi Kallstadt khua ah a rak chuak. Cu khua cu, cu lio ahcun khua fate a si. 

1885 ah, a mah kum 16 a si lio ah USA ah a rak pem i, sammet rian a rak tuan. Kum tam nawn hnu 1891 ah, Nitlakchaklei ah a rak i thial. Cu ka ahcun eidindawr (restaurant) le hlawhhlangnu (brothel) timi hi Canada ah a rak tuah. Cucu rian tha lo taktaka si ko nain, an pawcawmnak ah an rak hman ve ko. Cu cun thanchonak aa thawkmi a si. 

Caan zeimaw zat hnu ah, a chuahnak khua Kallstadt ah a rak tlung i, Elisabeth Christ timi nu, nupi ah a va thit. Bravian uktu hna nih, "an ram ah ralkap tlak hrimhrim ding timi cozah nawlbia" hrial na duh caah, kum note in ramdang ah na pemmi a si" an ti i sual an phawt. Taza an cuai i, Bravian rammi sinak an chuh. Ram a ngei ti lo ah aa chuah. 

Pre. Trump a pu Fredrick Trump chuahnak khua Kallstadt, Germany

Cucaah USA ah an chungkhar in an rak kir than i an rak pem than. Hi lio ah USA cu ram thar khan bantuk a si caah, mi pem an rak tam lio caan a si. 1892 ah U.S citizen sinak a rak hmu. Cun sammeh rian a tuan. Cun hotel manager a si. Cu ti cun Queens timi New York sang pakhat ah inn cawkzuarnak sipuazi a rak tuah. Amah nih Fredrick C. Trump le John G. Trump timi a hrin hna. 

Fredrick C. Trump hi, a tu 45th U.S President Donald Trump i a pa a si. Amah zong cu inn cawkzuarnak lei business tuahmi a si ve. Cucaah Pre. Trump hi a pu chan in, sipuazi thiammi le mirum ngaingai an rak si cia. Atu President Trump a pa cu New York ah a chuakmi a si. 

President Trump zong hi, New York ah a chuak ve. Cucaah USA ah an pemnak hi a naite mi a si. A tu President hi USA a rak pemmmi a pu Fredrick Trump chan in chan thumnak lawng a si. Cu chan thumnak ah, U.S President 45 nak ah aa chuah manh. A pu cu "ar-inn" ngeitu ngeitu hmanh rak si sehlaw, chan thumnak ahcun Pre. Trump cu "The most powerful man in the world" ah aa chuah. Minung million 330 hruaitu a si cang. Tuanbia ropui taktak a si (CEOWOLRD Magazine zoh).

President Trump hi midawh zong a si. A tung a sang i milian taktak a si. Miza taktak a si caah, a pa nih rorah tambik a pek tiah ti a si. Amah tu nih cun, "Keimah tein millionaire aa chuahmi ka si" tiah a ti. Zeihmanh va sisehlaw, a nih cu mi vantha a si. Mirum cia chungkhar ah a chuakmi pa a si. 

Laimi zong hi a cheu cu USA ah chan thumnak a ummi an um len cang i, cu bantuk cu an si ve ko. Cucaah a tu kan President Trump zong hi, German mi pem  tefa an si. Laimi nih Mirang kan timi British Mirang taktak an si lo. Pre. Trump a pu cu USA ah "alien" timi ramdangmi a rak si ve. 

Frederick Trump; Fredrick C. Trump le Pre. Donald Trump

Germany hi thilian phun an si. An ral zong a tha. An thluak zong a tha. An lungthin zong a thawng. Raltuk zong an huam. A cianh zong an cian. Cucaah USA ah Mirang thilian pawl timi ah hin, German an tam bik. Bawi phun ah aa ruatmi an si. Miphun dang nakin cung cuang deuh kan si in aa ruatmi zong an si. Hi bantuk an si caah, Ralpi Pakhatnak le Pahnihnak zong a chuahtertu hi German an si. Kan President zong hi German cithlah an si caah, an thi a lian ve. Milungthin khohcho taktak miphun an si.

Mirang hi phun tampi an um i, USA ah hin Europe in a rak pemmi Mirang vialte lakah hin, German Mirang hi an tam bik. 2019 cazin zoh tik ah, USA i miphun viate lakah German cithlah hi a tam bik an si i, million 49 an um. USA ram minung dihlak i, 100 ah 16% cu German an si. A van changtu ah Africa Minak, Irish Mirang, Mexican le English (UK Mirang) hi an si.  Hi German thilian pawl nih hin, a tu kan President hi an tanh ngaingai. Cucaah a tam bikmi miphun an si caah, hi thil nih hin 2016 zong ah President a tlinternak  a ruang pakhat a si. German cu miphun an tanh tuk.

President Trump zong nih hin, German a simi hi tha tein aa theih i, NATO meeting a kal lio zongah "Ka pa cu Germany ah a chuakmi a si; ka pa nu le pa cu EU ram in an si" tiah a chim tawn. A taktak ahcun a pa cu New York chuakmi a si. A nu cu Scotland a si. 

April 2, 2019 i NATO Secretary General Jens Stoltenburg USA a rak tlawn lio ah Oval Office i bia an i ruah lio ah, "My father was a German..Born in a very wonderful place in Germany. I have a great feeling for Germany" tiah President nih a rak ti. Hi German cithlah hi, hruaitu thawngthawng tampi an um i, a tu kan President zong hi German American pakhat a si. British Mirang taktak an si lo. 

Atu kan President hi sipuazi lei ah a pa chan in mirum taktak a si. Rum cia in a chuak. Millionaire si cia in a chuak ti tluk a si. Real Estate lei ah sipuazi ah minthang a si. US President ah a rum bik a si. Casino zong tam ngaite a rak ngeimi a si. Cu Casino hna cu-Atlantis Casino Hotel, Harrah's at Trump Plaza, Trump Taj Mahal-rak ngeimi le hotel tampi a ngeimi a si. Miss Universe zong hi a mah ngeihmi a si. Hote tha le Innlo thatha zong a ngei. Rumnak le thawnnak in a tling. Khuaruahhar tuanbia a si ko (A pawi ngaimi cu Casino Business belte hi, minung tampi nih thatnak an hmuh ve ko nain, minung tam tuk nih rawhnak an tonnak business a si i, hihi Khrihfa caahcun riantha a si lo). 

Pre. Trump Inn "Mar-A-Lago"

President Xi Xinping teh zei bantuk minung dah a si? Zei cithlah dah a si ve?

Tuluk communist cozah hi, a thlithup ngai in riantuanmi an si. An tuanbia hi tampi an chim duh lo. An tial duh lo caah, theih awk a har ngaimi cozah pakhat an si. Pre. Xi Jinping kong cu ka tial cang nain ka hin tlawmte van tial than ka duh.

Amah hi vawleicung ah a thawngbikmi hruaitu pakhat a si. A tu lio bak ahcun President Trump nak hmanh in vawlei a khuhnenh kho deuhmi hruaitu a si. Europe in, Asia in, Asia nichuah thlanglei in, Australia in Africa ram tiang, Pre. Xi Jinping kuttang ah duhsah tein an lut ziahmah cang. US President nih "America First" timi policy hi, Xi Jinping nih cun "China First" timi silo in, "Global First" timi policy aa tlaih caah, Global First policy aa tlaih hratmi nih cun, "Ramchung he, ramleng he, a dolh duahmah kho cangmi" hruaitu a si. Kawlram zong a kan dolh zuahmah ko cang. 

President Trump nih ramdang in aa zuh ziahmah lio ah Xi Jinping cu ramdang ah a ke a samh ziahmahmi hruaitu a si. President aa zuh ziahmahmi hi, caan tha aa lakmi le Tuluk nih a bantha samhnak ah a hman i, vawleicung ram vialte hi, rulhreu nih mi a dolh bantuk in dolh ziahmah aa timmi a si. Cu tluk in a thawngmi President Xi Jinping cu zei bantuk minung dah a si?

Xi Jinping hi, June 15, 1953 ah a chuak. A pa Xi Zhongxun cu Chinese Communist party hruaitu pakhat a rak si. Tuluk ram i, Nitlaklei nunphung dohnak a rak um lio "Cultural Revolution" timi lio ah a pa cu Communist in rian an rak phuah i, ramchung lila ah an rak dawi. Yanchuan County timi khua hriang taktak ah an dawi i, cu ahcun a pa he an rak kal. Cu ka ahcun Liangjiahe timi khuate ah an rak um. Umnak inn an ngeih lo caah "lungkua" ah khua an rak sa.

President Trump he cun van le vawlei in an chuahka sining aa thlau. Cu lungkua khuasami pate cu nihin ni ah minung million 1,400 dengmang a hruaitu "The third most poweful man in the world" ah aa chuah (CEOWOLRD Magazine). Tuanbia mak taktak a si ve. Khuaruahhar tuanbia a si ko (Forbes Magazine tu ahcun a mah hi No.1 ah an chiah. Pre. Trump hi No.3 a si). 

Pre. Xi Jinping le nulepa le unau hna

Minote a si lio in, Communist Party secretary a rak tuan. Cu hnu ah Tsinghua University ah Chemical Engineering a rak cawng. Cu ka ahcun Worker-Peasant Soldier Student timi a rak tuan pah. Ralpap a rak si pah. China rikilam ram ah a rian a rak kai i, 1999-2002 tiang Fujian timi ah Governor a rak tuanmi a si.  A rian duhsah tein a kai. A hnu ah Politburo Standing Committee and Central Secretariat ah October 2007 ah an thim. 2008 ah Hu Jintao rian chawngtu ding ah ruah a rak si i, Vice President of People Republic of China le Vice Chairman of the Central Military Commission ah thim a rak si. 

2012 in General Secretary of the Communist Party of China (CPC) le Chairman of the Central Military Commission (CMC) hruaitu a si. 2013 in President of the People's Republic of China a si. 2016 in Tuluk cozah a chungmuru in hruaitu a tlaitu cu a mah a si. Politics ahcun President Trump nakin a experience a let tam tuk in a tam ve. 

A rak umnak lungkua inn chungah Pre. Xi le a nupi

A pa hi Communist Party member le hruaitu pakhat a si nain Communist coah nih rian an phuah i an dawimi a si. Cucaah a hlatnak ram khuate ah an dawi hna le an chungkhar tein an rak zam. Cu ka khua te ahcun, lungkua ah an rak um. Cu ka lungkua cu Xi Jinping a thannak inn a si. Cu inn cu hruaitu sang a si hnu zong ah, "Ka inn" a ti i, ningzak lo tein a va leng tawn. Pre. Xi Jinping hi, mi toidor taktak a si tiah a tongmi nih cun an ti. Communist a si caah a sual tuk in kan ruah nain, amah pumpak hi mi tha taktak a si tiah an ti. 

Pre. Xi a thannak khua a tlawn lio le khuami he an i ton lio

Mino a si lio tein an khuaram caah rian a tuan. Communist Party ah a lut in, sianginn a kai lio ah, communist party ah hmuh tonmi tampi ngeimi a ngei. Mino a si lio in hruaitu dirhmun tampi a tuanmi asi. Chemical Engineering zong a si rih. Hi bantuk in mi za taktak a si tik ah, US President he biaruahnak an ngeih tik zong ah, a dintuai lo. A kam ve lo bakmi a si. Nihin ni ah Coronavirus ruangah vawleicung pumpi nih Tuluk an huat lio le heh tiah an sawi lio le doh lio zong ah, zeihmanh pawi lo tein Tuluk ram a hruai khotu le vawleipumpi dohnak zong, buaipi tuk lo in punghman tein vawleicung pumpi a chak mer aa tim pengmi hruaitu thawng a si.

An chuahnak ram aa dang. Ram sining zong aa dang. An tonmi zong aa dang. A ruahmi zong aa dang i, vawlei an cuanh ning zong aa dang. Pre. Trump nih USA caah vision a ngeihmi le Xi Jinping nih Tuluk caah vision a ngeihmi aa dang ngaingai. An tha veve ko nain, vawleicung an khuhnenh ning a theipar cu aa thlau taktak cang. 

Xi Jinping nih "Ka inn tiah a rak timi lungkua" a umnak inn

Hi President pahnih hi a sining aa dan tuk bantuk in ram an hruai ning le an vision zong hi aa dang taktak. An experience aa dan bantuk in, "political strategy" timi ramkongkau ah an thil tining zong hi aa dang taktak. 

Pre. Trump cu vawleicung Democracy ram thawng bik hruaitu a si. Pre. Xi Jinping cu vawleicung Communist ram thawng bik hruaitu a si ve. Sipuazi zong ah aa khingkhal veve an si. Minung sining le ram sining aa dan bantuk in, an khuaruah ning le hruaining aa dang taktak.

President Trump nih cun "America First" policy aa tlaih. Pre. Xi Jinping nih cun "Global First" timi vawleipumpi khuhnenh ding timi policy aa tlaih. Cucaah "global geopolitics" ah an thawnnak aa dang. Ramdang an khuhnenh ning aa dang. 

Hi an policy ruangah USA cu ramdang in a chuak ziahmah. Aa zuk ziahmah. Paris Agreement hmanh in kan chuak lai an ti. NATO he pehtlaihnak aa rawk. Innpa ram he pehtaihnak aa rawk. Kawlram he pehtlaihnak aa rawk. Pacific ram he pehtlaihnak aa rawk. Cu tik ah USA hi dawtu le bawmtu a ngei lo chin lengmang. USA cu ram kip ah mithmai a ngei lo chin lengmang. 

Cu lio caan ah Tuluk nih caan tha aa lak. South China sea ah a thazaang a chuah. Khatlei ah tangka in a bawmh hna. Khatlei ah ralkap sakhan a sak. Khat lei ah UNO le WHO ah a thazaang a chuah chinchin. Ramdang ah aa sawh chin lengmang. Europe ram, Asia, Australia le Africa zong ah tuluk company tam tuk an lut. Tuluk minung tam tuk rian an tuan. South America tiang in Tuluk lo cun an si kho ti lo. Ram kip ah hawi tampi aa ser. Coronavirus ruangah ah mawhphurhnak tampi a tuar zong ah, tha tein aa veng kho. A zeihmanh a pawi lo. Zeiruangah "Global First" timi policy aa tlaih tik ahcun, "ramchung he, ramdang he a uk khawh dih cang." 

Cucaah a donghnak ah tial ka duhmi cu Pre. Trump nih "America First policy" hi a chuahtak lo ahcun, "Global First" tiah a timi Tuluk nih kan vawlei hi duhsah tein a uk cang lai. Kawlram le Asia ram tete zong kan cawl kho hlei lai lo. Nai ah India-Tuluk ramri buai ruangah India hmanh cai taktak in a kah ko. India he i kap taktak hna seh law, India hi Tuluk nih aa tha lai lo. Napoleon Bonapet nih "Tuluk cu aa hngilhmi rulhreu bantuk a si. Thang hlah u. I hngilh ko seh. Aa thangh i a cawl ahcun vawlei vailte aa hnin dih lai" tiah a rak ti. 

Tuluk hi Communist a sinain aa thang cang i, vawlei a hnninh cang. Cu a daihter khotu cu USA lawng a si. Asinain nihin US cozah policy nih cun Tuluk rulhreu cu a daih kho lai lo timi a fiang. Cucaah vawleicung pumpi hi, Tuluk thawnnak thazaang tangah kan kun lai maw? Kan doh lai dah timi lawng a tang cang. Hi tining tein US nih a policy a kalpi ahcun, Tuluk hi kan duh zong duh lo zong ah, vawleicung a khuhtu ding a si te lai. 
_________________________

Zoh chihmi ca

1. Fredrick Trump (1869-1918)

https://en.wikipedia.org/wiki/Frederick_Trump

https://www.newsweek.com/where-was-donald-trumps-father-born-presidents-claims-fred-trump-was-born-1384374

2. Where was Donald Trump's Father Born? President's claims that Fred Trump was born in Germany incorrectly

ms-settings:notifications

3. People of German Ancestry Dominate US Melting Pot

https://blogs.voanews.com/all-about-america/2014/12/19/people-of-german-ancestry-dominate-us-melting-pot/

4. President Trump hi 2020 ah "The Most powerful person on the planet" timi ah No.1 ah an chiah. Forbes ahcun No.3 ah an chiah ko nain, CEOWOLRD Magazine ahcun No.1 ah an chiah. CEOWOLRD Magazine hi professional taktak in tialmi magazine a si. Vawleicung business magazine ah a tha bik pawl a si. Catialtu ah-CEOs, CFOs, executive professionals, business leaders pawl tampi an i telnak a si. "Global politics le policy" kong tampi a tialmi magazine a si.  CEOWORLD Magazine ahcun Pre. Trump hi No.1 a si; Valadirmir Putin hi No.2 a si. Pre. Xi Jinping hi No.3 a si. Ca ka tial tikah Forbes le CEOWOLD Magazine karceh in, No.1 le No.2 tiah ka van tinak a si. Comment nan van tial caah ka lawm. 

https://ceoworld.biz/2020/05/05/ranked-most-powerful-people-in-the-world-2020/

Israel-Hula Nelrawn-Kokek Khuaruahhar

July 30, 2020, 2:53 pm

≫ Next: Jesuh Muihmai Thlennak Tlang Hi Khawika Dah A Si?

≪ Previous: Pre. Donald Trump le Pre. Xi Jinping: Zei Bantuk Minung Dah An Si?

$

0

0

                                               Hula Valley Video

"Hula Nelrawn Kokek Khuaruahar" 

Khrihfami kan si caah kan ngakchiat lio tein Israel miphun le ram hi kan rak uar tuk cio. Israel ram le miphun kong hi, tang thum kan si lio tein, Jehovah Wetness nih an rak chuahmi cauk hi kan rak zoh tawn i, kan rel thiam lo nain, hmanthlak tete an rak suaimi kan rak zoh tawn i, kan rak i nuam tuk tawn.

Kan van upat deuh tik ah, Mizo ca an chuahmi ah Israel ram leilung le tuanbia tam ngai ka rak rel tawn. MIT kan kai hnu ceu in, Mirang ca in an tialmi tampi relnak caan tha ka rak ngei. Cu lakah ah ka thinlung ah a chuakmi cu, "Pathian nih Israel ram hi, phun dang taktak in a rak ser ko" timi hi ka rak ruat. An vawleilung, khuacaan le thingram umtuning zoh tikah, khuaruahhar ram a si. Cu lakah khuaruahhar ngai a simi cu Hula Tibual hi a si. A video tawite kha rak zoh chih te u law, zei tluk in dah Hula Valleu hi thil khuaruahhar a tam timi cu, hmuh khawh a si ko.

Hula Tibual (Lake Hula) timi hi Israel ram a chaklei ah a um. Galilee Rili chaklei ah a um i, Galilee Rili ti tambik a rak chuahnak Jordan Tiva aa semnak ah a ummi tibual a si. Tlang karlak ah a um i, hmun rawn ah a um i, tibual le cerhsup aa cawhmi hmun kau ngai a si.  A umnak nelrawl he Hula Valley tiah an ti. A caan ah Huleh Valley tiah an ti.

Hi hmun hi ti thiang tam taktak a umnak a si. Hi tibual hi Syrian-African Rift Valley tiah an ti i, va le ramsa tampi an umnak hmun a rak si. Cun Africa, Europe le Asia ram karlak ah, va an i thialkam tikah an i dinhnak le thialkamnak caah an rak hmanmi a si. Aa thialkammi va phun tampi an i tonnak hmun a si caah, va a uarmi hna tampi an tlawnnak hmun a si.

Hi Hula Tibual hi hlan ahcun fikfa le ngalsang tam tuk an umnak le karhnak hmun a rak si i, raifanh a tam tuk caah 1950 hnu deuh ah Israel cozah nih tibual cu an sah i, an carter. Cun leikuang cinthlaknak ca zong ah an herh caah, cintlaknak vawlei caah tuah ding an duh caah, ti vialte cu an sah dih.

Cu tin an sah dih caah, va le zeidang thil nung a ngeimi vialte rawh dih an i timh caah, Hula Tibual an rak sahmi i hmunhma tlawmpal cu tii an dilter than i, tibual fate an tuah than. Cu tibual fate cu nihin ni ah va million tampi an i dornak le an i dinhnak hmun ah a cang. Va le thiammi hna nih tuaktannak ah, kum fatin tein va million 500 tluk nih Hula Tibual area hi thialkamnak caah an pal ti a si.

Hula Tidil hi tuanbia chungah min phunphun in an rak auh. Kumzabu BC 14th nak ah cun, Egypt miphun pawl nih Samchuna tiah an auh i, Hebrew Bible ahcun Merom tiah an ti. Kumzabu AD 1st nak ahcun Jewish-Roman tuanbiathiamFlavius Josephus nih cun Semechonitis (Greek) tiah a rak tial i, John Lightfoot nih cun Samochonitis tiah a rak tial. Talmud nih cun Yam Sumchi tiah a rak tial. A sullam cu "Sea of Sumchi" tinak a si.

A tu lio ahcun Buheirat el Huleh tiah Arabic holh in auh a si. Agam ha-Hula tiah Hebrew nih an ti. Cu zong cu Arab holh Hulata asiloah Ulata timi biafang in a rami a si. Mirang biafang ah "Waters of Merom" tiah science lei he aa pehtlaimi ca ah, a caan ahcun a hman tawn i, cu biafang nih a chim duhmi cu "Hula nelrawn i a ummi nitlaklei kam i a ummi tichuak (springs) hi a chim duhmi a si."

Hula Nelrawn hi Syrian-Afrian Rift Valley timi hi a niam ngai i, rili in meter 70 lawng a sang. Killi kilometers 177 a kau (Km 25 x 6-8 karlak a kaumi a si). Vawlei a that tuk caah, ram a tha i, saram an tam tuknak hmun a si. Cinthlaknak zong a rak tha tuk.

Tlang karlak ah a um i, a kam cu a cheng ngai. Nichuahlei ah Golan Heights timi a um. Cucu Harmon tlang he a va peh i, a sannak bik ah pe 9,232 a sang. Golan Heights cu a buaktlak in pe 3,280 hrawng a sang. Nitlaklei ah Upper Galilee timi a si i, Naftali tlang an um hna. Natali tlang pawl hi meters 400-900 karlak a sang (pe 1,312 in 2,953) karlak a sang.

Hula Nelrawn hi Mediterranean rili khuacaan a ngeimi a si. Thal ahcun a rocar i a lin ngaingai. Khuasik ahcun ruah a tam i a kik ngaingaimi hmun a si. Tlang sangmi pahnih karlak ah a um caah khuacaan aa thleng duh ngaingai. Thlanglei ahcun kum fatin ruahsurmi hi 400 mm a si i, chaklei ahcun ruah a tam deuh caah 800 mm a sur. Hermon Tlang tu ahcun ruah a tam ngai i khum chiar in 1,500 mm a sur. Hermon Tlang cu a zungzal ngacha in hawhra a tlaknak hmun a si. Hula in a chaklei tlawmpal cu a kit i, khuasik ahcun hawhra a tamnak hmun a si. Cucaah tiput zong hi hawhra hang deuh  a si caah a thianghlim i a kik ngaingai.

Cu Hermon Tlang tang tichuak hna cu Jordan Tiva a hna an si. Cu tichuak cun Hula Tibual in a thlanglei ah a lan i, Galilee Rili ah a va luang. Galilee Rili hi cu a va niam tuk cang i, rili nakin pe 704 a niam deuh. Galilee Rili tii hi tambik cu Hermon Tlang dap in aa semmi an si.

Galilee hrawng hi, Jesuh a rak tlawn biknak le mission rian a rak tuannak hmun a si. Jesuh hi Hula Nelrawn zong hi a rak phan ve hrimhrim ko lai. Jesuh muihmai thlennak tlang zong hi, tuanbia ahcun Mt. Tabor a si tiah an ti. Biakinn lianpi zong cu ka cun an sak. Pe 1,886 a sang. Mt. Tabor hi Galilee Rili in nitlak-thlanglei a hlat pah nak a ummi a si. Hula Valley le Caesarea Philippi khua he aa hlat.

Asinain R.H. Fuller and J. Lightfoot nih cun Hermon Tlang a si ko tiah an ti. Zeicatiah "Jesuh muihmai thlennak hi, "tlang sang cung ah a si" (Matt. 17:1) tiah ti a si. Cu pin ah, "Hi tlangcung muisam thlen hlan ah hin, Jesuh le zultu pawl hi, Caesarea Philippi khua ah an um" caah a si (Matt 16:13). Cun Hermon Tlang hi hi pe 9,232 a sang i, hi ka hrawng ah "tlang sang bik" a si fawn. Caesarea Philippi hi Roman sermi khuapi pakhat a si i, Hermon Tlang nitlak-thlanglei tlang tangah ah a ummi a si caah, Jesuh muisam thlennak hi, Hermon Tlang ah a si tiah an tinak a si.

Hermon Tlang dawh le Hula Nelrwn i changvuit zat lio

Hula Tibual hi, a liamcia kum 20,000 lio ah tibual ah aa cangmi a si i, cu hlan deuh kum 14,000 lio ahcun cerhsup a si tiah, Israel scientist pawl nih an ti. Hula Tibual hi an reuter hlan ah, meng 3.3 a sau i 2.7 a rak kau. Pe 4 lehmah 11 a thuk. Khuasik ahcun pe 9.8 a rak thuk.

Hi area ah hin minung tuanbia aa thawk hlan in, minung an rak um cang. Tibual a thlanglei a donghnak lei kap ummi Jacob Fanu Hna Hlei timi zawn ah hin, minung ruh an hmuh hna. Hi tibual hrawng ah khua fekfuan an tlak hmasatmi cu Enan (Mallaha) timi a si i, a liamcia kum 9,000-10,000 karlak ah an rak tlakmi a si tiah an ti.

Hula Valley hi Egypt in Mediterranean Rili nichuahlei le Damascus khua karlak i thilri cawkzorhnak ah lam tonnak hmun ah a rak um caah, hlan lio chan in a biapi taktakmi sipuazi hmunhma a rak si. Dar Chan timi a liamcia kum 4,000 lio ah Hazor le Laish khuapi hna hi an rak ser hna. Hi hna hi Biakam Hlun chung ah khua minthang an rak si cang. Hi area hi Israel nih an rak uk i, Tiglath-Pileser III hruaimi Neo-Assyrian Empire ralkap nih an rak tuk i an rak tei i BC 745-727 ah an rak um. Hula Valley ummi minung vialte an rak dawi dih hna.

Bible nih Waters of Merom timi hi a tial i cu ka hmun ahcun Joshua nih Canaanites miphun kha a tei hna timi kan hmuh. Hihi Egypt in an chuah hnu kum 40 hnu deuhvak i, Canaan ram an i cheuh hnu le ral an tuk lio ah a rak si (Joshua 11:7)

Hellenistic, Roman le Byzantine chan le Arab pennak aa thawkka (Kumzabu BC 4th nak in AD kumzabu 8 nak tiang) hi, hi area hi hnahnawhnak um lo tein a rak um. Seleucid Empire timi chan ah, Hula Tibual kam ah Seleucia Samulias timi khuapi an rak ser.  Hula Valley hi, Ottoman Empire tangah saupi a um. Cun Mirang kut ah a um. Hi Mirang kut a um hlan in, Hula ah Judahmi hi an rak pem ziahmah i, Mirang chan ah hin tampi an lut.

Chan thar Judah mi nih a pakhatnak bik khua an rak tlakmi cu Yesud HaMa'ala timi a si. Hula Tibual in nitlaklei kam ah a rak um i, 1883 ah an rak tlak. Zionist timi bu pawl an rak si.  Mirang kut i a um lio ah hin, "hi ka hmun hi ramvaihnak a thatnak bik hmun a si" tiah an rak ti. A ruang cu ramsa le va an tam tuk caah a rak si.

Cun 1948 Israel Independence a hmuh tikah, Hula Nelrawn ah hin khua 35 a rak um i, khua 12 cu Judahmi an si; khua 23 cu Arab an rak si. Nihin ahcun Judahmi an tam deuh cang. Israel ram caah cinthlaknak hmunhma tam deuh ngeih an duh caah le raifanh a tam tuk caah, Hula Tibual hi an rak reuter i, cinthlaknak hmun tha taktak ah an rak tuah. Nihin ni ahcun Israel ram chung ah tirawl eidin tambik a chuahnak hmunhma pakhat ah a cang.

Hula Tibual thar

Pawngkam a rawk. Thingram a rawk. Khuacaan a rawk i thilnung tam tuk aa rawh caah, an reuter hnu ah tibual zong an ser than. Hlanlio chan bantuk in thingram an keuhter than. Nga zong tampi an thlah than. Tiva zong an luanter than. Cu ti cun va zong million tam tuk an karh i, ramsa zong an karh i, kum chiar te a pemmi va million tampi dinhnak le dornak hmun ah a cang than cang.

----------------------------------

Zohchihmi ca hna

1. Hula Valley at www.wikepedia.org

2. Geography of Israel: Hula Valley at https://www.jewishvirtuallibrary.org/hula-valley

3. Video hi Youtube in lakmi a si. "Hula Valley-Israel-Nature Wonder" timi a si.

Jesuh Muihmai Thlennak Tlang Hi Khawika Dah A Si?

July 31, 2020, 8:52 pm

≫ Next: "Pumbilh" Timi Lai Biafang Thuk

≪ Previous: Israel-Hula Nelrawn-Kokek Khuaruahhar

$

0

0

Jesuh muihmai thlennak kong hi, Matthew 17:1-13 ah kan hmuh. Cun Mark 9:2-13 le Luke 9:28-36 ah kan hmuh. John nih cun a tial lo. Bible thiam sang tampi nih hi tlang hi an ruahmi aa dang ngai cio. A cheu nih Mt. Tabor timi a si an ti. A cheu nih Sinai Tlang a si an ti. A cheu nih Hermon Tlang a si an ti. Khawika tlang set dah a si hnga timi hi ruah ngai a hau.

Bible tuanbia zoh chun in, Mt. Tabor hi Jesuh muihmai thlennak tlang a si tiah an ruah caah, hi tlang cung ah hin, biakinn tha taktak zong an sak. Mt. Tabor hi, Lower Galilee timi Galilee Aniamnak deuh ah a ummi a si. Jezreel Nelrawn nichuahlei a donghnak ah a um. Galilee Rili in nitlak thlanglei deuh meng 11 tluk ah a um. Hlan lio chan ngai in, Khrifami nih hi Mt. Tabor hi Jesuh muihmai thlennak a si an ti. A cungah biakinn lianpi zong an sak. Pe 1,886 a sang.

Jesuh muihmai thlennak timi Tabor Tlang

Hi Jesuh muihmai thlennak tlang i, a min bible nih a tial lo. Luke ahcun "tlang" ti lawng in a tial (Lk. 9:28). A niam le sang a tial lo. Judah ram ah tlang hi a tam tuk caah, Luke ning hin cun "Zei tlang dah a si hnga?" timi hi theih ding a fawi lo. Cun hi tlang a umnak peng zong hi, Luke nih cun a chim lo caah, sawh ding a har ngaingai. 

Mt. Tabor hi Jesuh muihmai thlennak a si tiah an ruah caah, Franciscan nih Jesuh Muihmai thlennak biakinn tiah, biakinn nganpi zong an sak i, tourist tampi nih zohmi le lenmi hmun ah a tla. 

Church of Transfiguration

Luke cauk chung zoh in cun, Jesuh muihmai thlennak tlang hi theih ding a fawi lo. Cucaah Matthew le Mark chung lawng hi, a si kho ding mi tlang hi ruah khawh pah a si. Cuaah Matthew le Mark zoh in zei tlang dah a si timi ruah ding a si.

Matthew nih hin Jesuh muihmai thlennak tlang kong hi fiang tuk cun a chim ve lo. Hi tlang hi Matthew 16:13 ahcun "Caesarea Philippi khua pawng ram" ah a um ding in a tial (Lai Bible ahcun Sisaria Filipi tiah a tial). Hi tlang hi Sisaria Filipi peng ah ah a ummi khuate deuh ah a si lai timi kha, Matthew nih a langhter.

Mark nih hin fiang ngai in a van nolh ve, "Jesuh le a zultu hna cu Sisaria Filipi peng khuate tlawn ah an i thawh" (Mark 8:27) a ti. Hi Jesuh muihmai thlennak tlang hi, "Sisaria Filipi peng khuate" hna an va tlawnnak ah a cangmi tuanbia a si. Hi khual an tlawnnak "lampi ah" Jesuh nih, "Mi nih a ho a si an ka ti dah, ka chim tuah u" tiah bia a halnak hna kha a si (Mark 8:27).

Hi Mark 8:27 chung zoh tikah a fiangmi cu, "Jesuh le zultu hi Sisaria Filipi peng khuate" an tlawng timi kha a fiang. Khuate a si caah, Sisaria Filipi peng chung ummi khuate hna kha an tlawng tinak a si. Cucaah, hi tlang hi khuapi kam ah a um lai lo timi a fiang. Khuahriang deuh ah a um lai tinak a si.

Cu an tlawnnak ahcun Jesuh nih Peter, Johan le Jeim kha "tlang sangpi cungah" a kaipi hna (Matt 17:1) tiah Matthew nih a ti. Mark zong nih "tlangsang cungah" tiah a ti ve. Matthew chim ning in kan zoh ahcun, "tlang sangpi" a ti caah, "Hi tlang hi tlang dang nakin a sang deuh ngai lai" timi Mattew nih a langhter. Matt 17:14 nak ah kan hmuh rih mi cu, tlang sangpi cung in an rak tum hnu ah, "Mizapi sin ah an rak phan than" timi kha kan hmuh (Matt 17:14). Mizapi cu khua deuh ah an rak um tinak a si.

Matthew le Mark chim ning in van fonhtonh tik ah, thil pahnih kan fun khawhmi a um. (1) Hi tlang hi Sisaria Filipi peng khuate pawng ah a ummi a si lai timi a fiang; (2) Hi tlang hi 'tlang sangpi a si" timi a fiang.  Hi "Jesuh muihmai thlennak tlang hi zei tlang dah a si?" timi kan ruahdamh khawhnak ding caah Sisaria Filipi khua hi khawi ah a um timi ruah a hau.

A ruang cu, Jesuh le zultu pathum hi, Sisaria Filipi peng khuate hna an va tlawnnak ah hi tlang sangpi hi an kaimi a si caah a si. Cucaah Sisaria Filipi khua cu zei dah a si? Khawika dah a um? A peng chung hna hi khawika dah an si lai? timi ruah a herh.

Laica in Sisaria Filipi timi hi Mirang nih cun Caesarea Philippi tiah an tial. Hi khua hi Roman sermi khuapi pakhat a si. Hi khua hi, Jordan Tivapi nichuahlei Hermon Tlang nitlak-thlanglei tlang tangah ah a ummi a si tiah Israel ram kong Bible Geography ah an tial. Hihi Hula Tibual hrawnghrang ah a si. Hi Sisaria Filipi hi, Golan Heights timi tlang pawng ah a ummi a si timi zong kan hmuh. Cucaah Mt. Tabor he cun aa hlat ngaingai i, Hermon Tlang he tu a va naih ngaingai cang.

Add caption

Sisaria hi Paneas ti zong in auh a si. A hnu ah Hellenistic Judaism chan in Caesarea Paneas tiah an auh. A ruang cu hi khua ah hin, Greek miphun an pathian, Pan pathian an rak biaknak hmun a si caah a si. Hi pathin min zulh hin, hi hmun hi a tu a tu chan ahcun Banias tiah an auh. Hi hmun ah hin, Pan pathian biaktheng a rak um i, mah cu ka biaktheng cung lungkua in cerh tifim taktak a chuak. Cu cerhti cu Hermon Tlang tang dap le hawhra in a rak luangmi a si. Cu cerh tinung cu Banias River tiva hrampi a si i, cu Banias Tiva cu Jordan Tivapi tengnge hrampi pakhat a si.

Cu thil nih a van fiantermi cu Sisaria Filipi (Caesaria Philippi) khua hi, Hermon Tlang hram ah a ummi a si i, hi Banias Tiva hi an dinmi tiva a si timi hi a fiang ko.  Cucaah hi Caesarea Philippi he aa naih bikmi tlang sangpi cu Hermon Tlang a si caah, Jesuh le zultu pathum tlang an kainak Jesuh muihmai thlennak hi Hermon Tlang a si lai timi zumhraih bik a si.

Cucaah R.H. Fuller and J. Lightfoot nih cun Hermon Tlang a si ko tiah an ti. Zeicatiah "Jesuh muihmai thlennak hi, "tlang sang cung ah a si" (Matt. 17:1). Cun "Hi Jesuh muihmai thlen hlan ah hin, Jesuh le zultu pawl hi, Caesarea Philippi peng khuate ah an um" caah a si (Matt 16:13) tiah an ti. Hermon Tlang hi hi pe 9,232 a sang i, hi ka hrawng ah "tlang sang bik" a si fawn. Amah belte cu, Hermon tlang hi a san tuk caah, a kik taktak. Cucaah Jesuh le zultu hi peng 9,232 a san nak taktak tiang hi cu an kai lo men lai. Hermon Tlang a pehpar deuh ah an kai kho men.

Sisaria Filipi khua le Hermon Tlang pehpar hna

Mt. Tabor hi Galilee Rili in nitlak-thlanglei a hlat pah nak a ummi a si. Hula Valley le Caesarea Philippi khua he aa hlat deuh. Cun Mt. Tabor cu "tlang sangpi" ti awk zong a har deuh ngai. "Pi" thlak khi a phu deuh lo. Zeicatiah Hermon Tlang he hna epchun ahcun a va niam deuh ngai.

Cucaah Sisaria Filipi peng an tlawnnak lamsul, hmunhma le tlang sangpi timi biafang hna ruah tik ah, Jesuh muihmai thlennak tlang hi Mt. Tabor nakin Hermon Tlang tu hi rak si sehlaw a dawh deuh. Mt. Tabor hi cu Sisaria Filipi peng zong a si lo caah, bible tuanbia hlattu hna nih Jesuh muihmai thlennak an timi hi Mt. Tabor hi an palh deuh khawh men.

Hermon Tlang a sannak bik taktak an va kai khawh lo zong ah, a pawng hrawng tlang i an kai zong ah, Mt. Tabor nakcun an san deuh caah a si. Amah belte ruah dingmi cu Hermon Tlang hi cu khuasik ahcun a kih tuk caah kai khawh ding a si tuk lo. Cuaah Hermon Tlang hi an kaimi a si ko ahcun thal lio caan le vur um lo lio caan ah a si lai tinak a si.

Hermon Tlang dawh le Hula Nelrwn i changvuit zat lio

"Pumbilh" Timi Lai Biafang Thuk

August 5, 2020, 4:08 pm

≫ Next: Esther 1:3 Ummi "Tuavon" Biafang Hrilhfiah

≪ Previous: Jesuh Muihmai Thlennak Tlang Hi Khawika Dah A Si?

$

0

0

Laimi hi biafang thuk tampi kan rak ngei ko nain, pipu chan ah catial a rak um lo caah tampi cu chanthar mino nih an thei ti hna lo. An thiam ti hna lo. A ruang cu biafang cheukhat cu sau tuk hmanlo in an um hna caah a si. Cauk ah tial a um lo pin ah, bia le hla zong ah aa hman lo caah a si.

Pumbilh timi biafang zong hi, hlan pipu hmanmi Lai biafang thuk pakhat a si. Hihi tuah (verb) a si. Hi biafang hi fianter lo ahcun chan thar Laimi mino tampi nih an thei ti lo men lai. Hi biafang hi, tawi te tung in a sullam a thuk ngaimi le a biafang a rum ngaingaimi a si. Zeicatiah hi biafang nih hin, Laimi kan nunphung le zatlang nun zong a langhter i, mi pakhat i a lungput le a ziaza le a tuahserhnak zong a langhter khawh.

Hakha in Lai holh biafang thuk tampi chuahter a herh

Pumbilh timi biafang hi Mizo zong nih an ngeih ve nain, a taktak le ngaingai ti ahcun Laimi pipu nih rak hmanmi biafang deuh a si i, cucu Mizo zong nih an hman ve mi khi a si ko. A ruang cu hlan lio ah Mizo le Laimi hi ramri kan ngei setsai lo. Unau bantuk kan si. Kan sining aa naih tukmi kan si caah, kan holh le biafang zong hi aa khatmi tampi a um caah a si.

Pumbilh timi a sullam cu "mah karkalak huih dih" timi he aa naih bik. Mi pakhat nih sa a kah i, innpa chakthlang le sahlawh cingla zong hleh a siang hna lo. Cheuhbauh ve a siang hna lo. Amah nih aa lak dih. A mah nih aa huih dih. Midang cungah dawtnak, zawnruahnak, siaherhnak le va hrawmh kha siang lo in, a mah nih a dihlak tein za ah za in i lak i, i huih dih khi a chim duhmi  a si. Hi nih a langhtermi lungput cu, thilri sian lo, sikhiarh le midang pekthenh sian lo in, mah nih co viar duhnak thinlung khi a langhter. Hakkau le sikhiarmi hna lungput khi a langhter.

Hi biafang hi "uting nauzo" timi he aa ralkahmi a si. Tangka, thilri, eidin, sa, mehhang le tuktak kong lawng a huapmi a si lo. Innchungkhar ah nulepa nih thihtak ruangah, nulepa rorah i thenhnak hmanh ah, unau vialte lakah mi pakhatkhat nih tam tuk le a hleihluan in aa lak ahcun, cucu "aa pumbilh" tiah ti khawh a si. A sullam cu "a pum ning pi in aa lak" timi khi a si.

Cenghniag, cakei le chindeih nih sa a sehmi phun in van epchun ahcun, "sahrang nih sa a seh tik ah, aa midang nih an ka ei kanh lai ti phan ah, aa humhak dih i, a dang kha a pawng ah ratter zong a duh hna lo mi khi, pumbilh timi cu a si." Kawl nih "Taku-kawng san de" timi "A mah pumpak ca lawng aa ruat" timi khi pumbilh timi a si ko.

Lai holh hi a rum chin lengmang nak ding caahcun, kan holh nih a ngeihlomi le tlinhlomi biafang hna cu, kan pawngkam holh thatha hi lak ding a si. Kawlholh zong lak ding a si ko. Zeicatiah Kawl zong nih Mirang holh an lak ve ko. Mizo zong nih Mirang holh le Kala holh an lak ve ko. Mirang zong nih German holh, Greek holh, Latin holh, France holh le holh dangdang tampi an lak ko.

Cun Lai holh a rumnak ding caah, biafang thar zong ser a herh i, Laimi pipu nih hmanmi Lai biafang thatha zong tharchuah an herh. Hman an herh. Hi biafang "pumbilh" te hna zong hi, kan hman setsai ti lo mi, pipu holh tha taktak pakhat a si ko. Hi bantuk hi hman i tharchuah than a herh caah, hi biafang kong te hi ka tialnak a si. 

 ---------------------------------------------------------------------------

Chinchiah

1. Hi biafang hi, Pu Ngun Tling, Columbus, Ohio nih a phuahmi hla chung ah aa telmi "biafang" cherhchan in tialmi a si. Cafang kong a ka chimtu Pu Ngun Tling cungah ka lawm. A hla phuahmi a tanglei ah a um i, cu ka hla ahcun "Pumbilh" timi biafang cu, ka van fianter deuh. Hla hi a fawinak in an tial chinmi ka tarmi a si caah, cherhchan ca lawng ah a si. 

                                                            Lungkhat Tein  

                                              Phuahtu: Pu Ngun Tling (Tlangpi)

                                               Camp: Columbus, Ohio, USA

Umhar lileng le khuaza ruat in--Lungkilthli in hnehhnu khirh zawnah.

 Hlan ah khan cun lungdai hnangam te in, thal fei put in hrangsa dum i fingtlang mual rawn vate kuang kan hrawnnak Lairam ngai in nau bang kan ṭap e

Fingbo chuah dinhhmun ah khuhlu ei i, Burtang thuh hrãnthawl ti kan din kha, zeinih tluk lo zilthli nih nem zialmãl te in khuaza cuanh nuam fiangmual dawh ah par phunkip le zai dawh varun rual nih thuam in awi hna lairam dawh ter khun ko.

Zeihen kan sual laimi nih ruat usih,---Kan hmunram ah lungdeih hnangam nak um lo in, chiarhlum lo mui ar bangin kan veih hi ruah usih nan lung a fak cio lo maw-Kan nun ziadawh biaknak tiang hrawh kan si hi lukhun in maw kan tuar ko lai, vawlei dongh tiang lungkhat te in a tu ṭuan kan herh--Tho ulaw ṭian usih kan lai miphun ca ah lungkhat te in.--Remh usih a mui mi kan ramdawh ceu dingah lungkhat te in..

Ṭhal can chuah ti ngahring kan dawi le ram pasal ṭha ton zawn ah, Pumbilh sianglo zatlang tiang zãm kho dawtnak sung, Hnahchuah zerneih nak nih um lo cung Pathian nih a min sunlawih nak ca ah khãnmi ram ah dai te in Um kan duh na in..