Khuadawm Nih Bawipa Sunparnak An Langhter

December 14, 2016, 8:14 pm

≫ Next: Baltimore Ah Minung 300 Nak An Thah

≪ Previous: Indonesia Krihfa Governor Caah Krihfa Vialte Dirti Ding

$

0

0

Dragon Khuadawm tiah min ka sakmi, Columbus

 Kokek thil vialte lakah aa dawh bik le khuaruahhar bik a si ko rua tiah ka ruahmi cu, khuadawm a si. Zeicatiah khadawm cu aa dawh tuk. Vancung aa dawhnak a langhtertu le Pathian sunparnak langhtertu zong an si. Pathian le khuadawm hi Bile zong ah an pehtlaihter tawn i, khuadawm timi biafang hi voi tampi a lang.

Bible nih hin khuadawm hi biapi ngai ah a rak chiah. Khuadawm le Pathian sining hi an i pehtlai ngai i, Biakam Hlun le Biakam Thar zong ah, khuadawm hi a biapi ngaimi dirhmun pakhat ah a um.  Job nih cun, "Khuadawm cu Pathian aa thuhnak a si a ti" (Job 22:14). Khuadawm le a chah taktakmi muihnak nih Pathian kha an tuam (Psalm 97:2) tiah hlaphuahtu nih a ti.

 Israel saltangmi kha Egypt in an chuah lio ah khan, "Pathian nih chun ah khuadawm in" in a rak hruai hna (Ex. 13:21-22). 

Paul nih cun, "Jesuh hmanh khi, van i khuadawm lak ah kan va ton lai" a rak i ruahchan (1 The. 4:17). Mithiang Johan nih cun, "Mi fapa kha, khuadawm var taktakmi aa cit kha ka hmuh" (Biathlam 14:14) a ti. 

Cutluk in Bible zongah hin, khuadawm hi voi tampi Pathian he an i pehtlai. 

Khuadawm hi khuaruahhar a si rihnak cu, ruahtii zong ah aa cang kho; tikhal le vur zong ah aa cang kho. Luklak ah tihnung in a um nain luklak ah khawi hme a um ne van ti awk in an tlau diam than. Khuadawm hi "hlen a hmang." Cucaah "Iang a ngei." Aa dawh lio caante ah hman thlak a haumi a si.

Khuadawm cu aa thlen ning a rang tuk. A caan ahcun "velhle" bantuk a si. Atu te a chuak i, a tu te ah a lo than. Atu te ah duh a nung i, a tu te ah tih a nung than. Bible  nih, minung cu "minmei tian bang a lo ko"(Job 7:9) tiah a kan epchun mi khi, a tu te a chuah zaumi le a loh zaumi epchun in a chim duhnak a si. A dik tuk. Khuadawm cu aa tlennawn a rang tuk.

Khuadawm hi khuaruahhar a si khunnak cu, nilin a phentu le ngaidul zong a si. Asinain a hmun lo. Thli hran ning hawih in ngaidul cu aa thial diam tawn. A caan ah lunglawmhnak asi i, a caan ah aipuannak zong a si. A caan ah a van kan dulh rua lai kan ti lio ah, ka dang ah aa mer diam. Chim awk a tha lo. Cucah velhle ka tinak a si.

Khuaruahhar a si biknak a dang pakhat cu, a muisam aa thlen a fawi tukmi a si. Luklak ah, muisam a phunphun le color a phunphun ah aa thleng zau. A caan ah varcur in in a um. A caan ah a muih bak in a mui i, a nak fawn. A caan ah pah khawhlo ding in a chah i, a caan ah thli bantuk a pan than. A caan ahcun duh a nung tuk i, a caan ah tih a nung tuk. Mimhlau a lek i tek a tlak tikah tih a nunning a zual. Vanlawng in khuadawm chahnak chung zuan tikah tih a nung khun.

Thlicia kan inn cung a hran lio

Khual ka tlawn caan ah ka nuamh cemmi pakhat cu, khuadawm hmanthlak a si. Zeicatiah khuadawm cu, a hnu ka rat tik ah ka thlak than te lai ti awk a tha ti lo. A rem lio caan te khi, caantha ah ruat in, thlak a hau mi a si. Cucaah aa dawh bik lio caan le duh a nun bik lio caan ah thlak a hau.

Khuadawm hi zeitluk in dah duh an nun? Zeitluk in dah tih an nun? Zeitluk in dah a muisam le pungsan aa thlen timi hi hman ka thlak tawn hna. Hi hmanthlak hna i, USA ram chung i ka chawhvaihnak ah ka thlakmi pawl an si. Hi khuadawm hna hi aa dawh lawng siloin Pathian sermi thil le a lamkaltu hna an si ko. Hi khuadawm hna nih, Pathian sunparnak an langhter.....

Indiana Nitlak lai

Thanksgiving Day (Amarillo)

Amarillo (Nov 28, 2016)

Dallas (DFW pawng, 2015)

Columbus zanlei sang

Columbus zanlei sang (inn kha Kroger store a si)

Chun laicer ah a chuakmi khuadawm, Dayton (2015)

Columbus zingka (International airport cung)

Easter Sunday, Columbus (2015)

Columbus, Ohio

Tornedo bantuk khuadawm Columbus

Columbus-Charlotte kar zuan lio

Columbus-Houston (Khuadawm lak chawh a nuam tuk ding a lo) Atanglei khuadawm hmanthlak hna hi Houston in Detroit lei ka zuan lio thlakmi an si. Khuadawm cu duhsah tein an mui aa thleng. Detroit kan phanh hlan ah a color cu an sen chin lengmang. Aa tong thiam ngaimi cu vanlawng kan tum lai ah, pakhat hnu pakhat in ka thlak thluahmah. Vanlawng ke nih vawlei a tongh lio bak khi, nitlaklei in Nika liam aa thawk bak a si ve.

Houston in Detroit zuan lio

Detroit khua phanh lai kan zuan lio

Detroit khua cung kan zuan lio

Vanlawngtual cungah kan i hell lio a si

Vawlei kan phan deuh rih lo

Vanlawngke nih vawlei a tongh bak lio ah ah Nika a liam ve

vanlawngtual ah kan tlik lio

Vanlawngtual ah kan tlik lio

Denver-Columbus kar kan zuan lio(Nov, 2016)

St. Paul Int. Airport tum lai

Orlando Int. Airport (Thli a hrang i kan chuak kho lo)

Orlando Int. Airport (Thli han aa timh lio)

Charlotte Int. Airport tum lai

Columbus-Charlotte

Orlando-Columbus

Orlando Int. Airport

Midland-Dallas kar zuan lio

Columbus-Dallas

Columbus-Denver (2015)

Columbus-Denver (Fort Wayne cung a si rua?)

Columbus-Dallas

Charlotte Int. Airport tum lai

Orlando-Columbus

Orlando-Columbus (Tih a nung ko)

Columbus-Denver (Fort Wayne cung a si rua?)

Add caption

Columbus-St. Paul

Lake Michigan cung zuan lio

Columbus-St. Paul (Lake Michigan cung)

Columbus-Denver (2015)

St. Paul Int. Airport tum lai

St. Paul Int. Airport tum lai

St. Paul Int. Airport tum lai

Pe 37,000 cung zuan lio

Chicago, August 2016

I-70 Cung Ah, Indiana

I-70 Cungah Indiaa

Denver-Columbus (Pe 37,000 nak sang zuan lo) --------------------------------------------------------------------------------------------- Chap than lengmang ding a si

---

Baltimore Ah Minung 300 Nak An Thah

December 14, 2016, 9:48 pm

≫ Next: Nang Snow Na Uar Ve Maw?

≪ Previous: Khuadawm Nih Bawipa Sunparnak An Langhter

$

0

0

Baltimore khua hi 1729 ah an tlakmi khua a si i, khua hlun taktak a si. Washington DC in nichuahlei kap, I-70 nichuahlei a donghnak ah a um. Hi ka khua hi, khua dawh le khua nuam ngai a si. US ah minung tam lei ah 29 nak a si. Baltimore Metro area ah minung 2.7 million an um i, USA ah lianh ah 21 nak asi.Baltimore timi taktak ahcun 620,961 (2010) an um.

Baltimore ah miphun kip ah um i, 2010 Milurelnak cazin ning zoh tik ah, 63.7% cu Minak an si; 29.6% cu Mirang le 2.3% Asian an si. Baltomore ah hin, Lai (Chin) miphun zong tampi khua an sa. Laimi Krihfabu hmasa pawl a simi Chin Baptist Mission Church (CBMC) zong nih hi khua ah biakinn lian taktak an cawk i, cu biakinn zong cu Mara le Kachin hna nih an hman ve i, a hlunghlai ngaingai. Hi khua ah, Kachin le Kawl zong an um ve hna.

Baltimore downtown

Baltimore ah a min a thang taktakmi John Hopkins University le John Hopkins Hosptal an um i, cu hna cu Baltimore ah rian tam bik a petu hna an si. Baltimore Int. Airport (BWI) zong hi a lian ngainagi i USA ah aa manhlobikmi 22 nak a si.
Cun USA ah minung 100,000 a um hmasat khua cu New York a si i, Baltomore hi a pahnihnak a si. Cu tluk cun a min a thangmi le aa dawhmi khua pakhat a si.

Vawleicung cu thil sining aa tleng lengmang i, Baltimore zong a phunphun in aa thleng ve. Hi khua ah lamzawhnak, buainak le gang cawlcanghnak a tam i, thil phun tampi ruangah sipuazi a tla. Innlo man a tum i, minung rian lo in tampi khua an sa. Inn lawngmi a tam tuk. Sipuazi a tlak tik ah, cozah zong harnak an tong.

Tahchunhnak ah Baltimore School hna cu 2016 ah hin, tangka million 129 a chambau ti a si. Detroit zong Bankruptcy a phanh bantuk in, Baltimore zong Bankruptcy a phan lai lo ti khawh a si ti lo. Nihin ni ah Baltimore ah hin, homeless hi 2011 ah 4,000 an um ti a si (2012 ah USA ram pumpi homeless hi 633,782) an si. Baltimore homeless hi kum chiar in an karh ti a si caah, nihin ni ahcun an tam ngaingai lai tinak a si. CBMC ka tlawn lio zong ahcun, an biakin ah homeless pa cu ihkhun tha taktak aa tuah i, puanbu he a it ko. "Ziah hihi nan thial lai lo maw?" ka ti hna i, "Kan thialter te ko lai" tiah an ti. Atu cu a um ti lo tiah a hnu ah an ka chimh. Cu tluk in Baltimore hi a dirhmun a chia.

CBMC Biakinn, Baltimore, MD

Hi bantuk in sipuazi a tlak tikah, homeless an karh lawng silo in, ritnak sii a karh; gang an karh; aa zuarmi an karh. Sualnak le mithah lainawnnak a karh i, Baltimore hi USA ram pumpi khua tihnung bik (10) lakah aa tel lengmang.

Ka lung a that lo ngaimi cu, tu chun ah thawngpang a chuakmi cu "2016 ah Baltimore ah nizan in minung 300 an thah cang hna" ti a si. Chicago ah mi tambik an thah hna i, 700 renglo an thah cang hna. Baltimore hi a tam pawl tak a si ve cang. Cu News a chuakmi ka hmuh ah ka lung ah a chuakmi cu, Columbus in Baltimore ah June, 2016 ah vanlawng in ka zuan lio i, ka pawng a thumi pa Paul timi pa ka lung ah a chuak i, hi ca ka tialnak a si.

June, 2016 ah CBMC Krihfabu ka va thlawng hna. Columbus in direct vanlawng ka cit. Ka pawng ah Mirang pa, pa no nawn, pumrua tha le balah tha ngai a thu. T-Shirt angki te aa hruk i, kan thuti. A nih thlalangawng lei ah a thu. A muisam ka zoh ah, ralkap si dawh ngai a si.

Ka thut pah ah, "Hello, how are you?" tiah ka hei chonh. Cuticun kan pahnih in kan hei thu ko. Bia hna a caancaan ah ka va ruah pah.

"Nang khawi dah na um?" tiah ka hei ti. "Baltimore ah" tiah a ka leh. "Ralkap na si maw?" tiah ka hei hal colh.

"Ka si lo. Police tu ka si. Los Angeles ah training ka kai i ka tlun lei a si" a si tiah a hei ti.

"Kum zeizat dah palik na tuan cang? Nupi hna na ngei cang maw?" tiah ka hei hal.

"Kum 3 ka tuan cang. Nupi ka ngei rih lo. Girl friend lawng ka ngei" tiah a hei ti.

"Nangteh khawika ram in dah na rat? Baltimore ah maw na um?" tiah a ka hal.

"Kawlram mi ka si. Columbus ah ka um. Atu hi CBMC timi Krihfabu nih an ka sawm i, ka va tlawng ta hna lai ka ti" tiah ka hei ti.

Cu cangka in, "Ka kut heh tiah a ka tlaih. Aa lawm tuk. Pastor maw na si?" a ka ti i, "Aw, pastor rian ka tuan" tiah ka hei leh.

"Kei zong Krihfa pei ka si ve cu. Ka lawm tuk ee" tiah a hei ti.

"Pastor na tuannak a sau cang maw? Nangmah tah kum zeizat dah na si cang?" tiah a ka hal.

"Pastor cu 1996 khan ka tuan cang. A caan ah sianginn hna ka kai pah" tiah ka hei leh.

"Ka kum zeizat dah a si hnga tiah na ruah?" tiah amahtu ka hei hal chin.

"Kan zoh lengmang ah hin, 34/35 na si lai tiah ka ruah?" tiah a ka ti.

"A si lo. Atu 50 ka si" cang tiah ka chimh i, a khuaruah a har. "Na no tuk ee?" tiah a ka ti. "Kan nih Asian cu kan tar a har deuh ee" tiah capo in ka hei leh.

Paul nih cun aa thawh i, "Kei ka kum hi teh zeizat dah a si hnga tiah na ruah?" tiah a ka hal.

Ka zoh ka zoh i, "Kum 28 na si lai tiah ka ti?" tha tein ka leh.

Amit kaupi in aa au i, "Zeitin dah na theih khawh? Hmai zarh Ningani khi kum 28 ka tlinnak a si. Prophet maw na si?" tiah a ka capo.

"Prophet ka si lo. Kan zoh, kan zoh i, kum 28 cung cu na kai bak lai lo" timi hi, ka theih khawh ko tiah ka ti i, a khuaruah a har chinchin.

A ngaingai ti ahcun, ka theih ca i chimmi siloin ka zoh i, zawndamh in ka chim khawh sualmi tu khi a si.

Kan tum lai te ah, "Paul, Baltimore cu, USA ah cime a sannak cem pei a si cu? Hi ka riantuan hi na tih lo maw?" tiah ka hei hal.

"A si hrim. Ka tih ko. Asinain training ka dih ka in, hika khua ah rian ka hmu i, ka um peng ko" tiah a ti.

Cuticun "Hman i thla u sih aw" ka ti i, hman kan i thla. "Blog ah ca ka tial tawn i, ka rak khumh te lai mu" tiah ka ti i, "Ee law, rak khumh te" a ka ti i, ka khumh te lai ka ti nain, caan aa tet tuk caa, tu zan ceu ah ka khumh khawh.

Paul he vanlawng cung ah kan thut ti lio

Cuticun biaruah pah in kan zuang i, lamtawi sau hmanh kan thei lo. Baltimore kan phan.

Kan tum lai te ah, "Pathian nih thluachuah in pe ko seh. Nupi tha te in pe ko seh. Na lam va tluang ko seh. Hi vawlei i kan i ton than lo zongah, van ah kan i tong than te lai. Have a good day" tiah a kut ka tlaih i, cuticun kan i then.

Kan i then lai te ah, "Pastor, thla rak ka cam piak ve mu?" tiah a ka cah ta.

Kei zong nih, "Aw ka rak in campi ve lai?"tiah ka ti.

Tu zing ah, "Nizan ah Baltimore ah minung 300 nak an thah cang hna" tiah an chim bak in, ka thinlung ah a chuakmi cu CBMC ka tlawn lio i, vanlawng cung i ka tonmi Palik officer Paul kha a si.

"Bawipa a rian a tuannak ah, him tein va um ter ko. Community caah thahnem santlai siter law, mi tampi caah bawmtu le vengtu tha si ko seh. Damnak le nun khuasaunak va pe law, lunglawmhnak le hnangamnak va pe ko" tiah thla ka cam piak ve.

A nun le dam zong ka thei lo. Asinain thla cu ka campiak ko. Zeicatiah "Pastor, thla rak ka campiak ve" tiah a timi bia te kha, tu chun ni ah ka hnathlam ah a len peng caah a si!

Nang Snow Na Uar Ve Maw?

December 18, 2016, 10:08 pm

≫ Next: Khuadawm Nih Bawipa Sunparnak An Langhter

≪ Previous: Baltimore Ah Minung 300 Nak An Thah

$

0

0

Ohio hi snow a tam ngai ve. Indiana le Michigan he aa lo. August 1997 ah USA ka phan. Snow hmuh lai ka rak i ngaih tuk. Cu lio ahcun khuasik hi a rak tuan deuh ngai. A voikhatnak bik snow hi November 20 hnu deuh aha rak tla. Cucu a voikhatnak bik snow ka hmu a si. Atu ahcun snow hi a tlawm chin lengmang.

Snow ka hmuh ah ka thinlung ah a chuakmi cu, "Zei tluk hmanh in sual ning law, Pathian nih cun hi snow bantuk in pei ka sualnak hi a vaarter khawh ko cu" timi a si. Misual si hmanh u sih law, kan sualnak hi, hi snow bantuk a vaar kho ve ko timi a langhtertu hmelchunhnak a si caah, snow hi Pathian dawtnak le velngeihnak a langhtertu thil pakhat a si.

Bible ah snow timi hi 282 a lang i, Bible cang 261 ah aa tial. Israel ram ah hin, a bik in Hermon Tlang cu snow nih a khuh peng. Aa dawh tuk caah, snow hi hla zong ah an phuah lengmang. Zion Tlang le Jerusalem hrawnghrang hi khuasik ahcun snow a tla peng. Cucah snow cu hlan chan in hmuh pengmi a si. Cucah Bible zong ah voi tam ngaite snow kong hi, a tialnak a si.

Hermon Tlang

Jesuh nih vancung pennak kong cawnpiaknak caah, mit nih a hmuh khawhmi thil kha tahchunhnak ah a hman tawn hna. Isaiah zong nih, "Minung sualnak hi senduk hmanh in sen sehlaw, Pathian nih cun snow bang a vaarter khawh ko" tiah, snow thiannak le vaarnak hi, tahchunhnak ah a hman ve (Is.1:18).

Snow a tlak fate, ka lawm. Zeicatiah snow nih keimah ka sining kong kha fiang tein hmanthlak a ka hmuhter caah a si. Snow rang taktak ka hmuh ahcun, ka zumhnak a fek deuh. Zeicatiah minung kan sualnak hi, snow bantuk in Pathian nih a ranter khawh ko timi kha, fiang tein hmanthlak a langhtertu a si caah a si.

Snow ka hmuh fate, "Keimah dinfelnak ruangah silo in, Pathian a velngeih lawnglawng in, ka sualnak vialte hi, hi snow bantuk in pei a ran dih ve cang hi" tiah snow nih, sual ngaihthiammi ka sinak, ka hmanthlak kha a ka hmuhsak. Cucaah snow cu ka uar khunnak a si.

Ram linsa in a rami miphun kan si caah, a cheu cu snow kan duh lo. Snow kan huat. Laimi cheukhat nih, "Snow hi a kan neng tuk" tiah an ti tawn. A linhnak ram in a ra mi kan si caah kan mawh lo.

Ka rak ti tawnmi cu, "USA chaklei i um ahcun snow hi huat khawh a si lo. Hrial khawh zong a si lo. Na duh zong duh lo zongah snow kha na rem a hau. Na duh i, na uar i, na nuamhpi kha a miak deuh" tiah ka ti tawn hna.

"Snow hi ngaknu he an i lo. Na duhmi ngaknu cu, aa dawh zong dawh lo zong ah, na uar i na duh; a pawng na um tik ah na lawm. Cu ve bantuk in, snow hi ngaknu bantuk in na duh i na uar ahcun na lawm ngaingai lai. Na hmuh lo tik ah na hlam lai" tiah ka ti tawn hna.

Ngaknu cu aa dawh lo te a si zong ah, uar hnu ahcun i nuamhpi le lawmhpi a si. A um lo tikah hlam le ngaih an si tawn. Snow a uarmi caah cun, a tlak lo tikah kan hlam zungzal. Cucaah "Ngaknu le snow" an i lo ka tinak a si.

Ka tlaihmi bia cu hihi a si. "U.S.A um vekvek ahcun, snow tlaknak khuaram ah um ding. Mirang ram um vekvek ah Mirang lakah um ding" ti a si.

Zeitluk a kih zong ah snow le khuasik kha duh le uar khawh ka zuam. Snow a thatnak le snow tlak a hlawknak lawngte ka ruat. A chiatnak ka ruat theng lo. Cucaah snow a tlak tik ah ka lawm i, ka nuam. Snow kha harnak petu zong a si ve ko nain, a thatnak tu tam deuh ka hmuh khawh.

Snow cu, leicung leitang tii a tamtertu; thli thiantertu; zawtnak rungrul thattu le pawngkam a thianthlimtertu a si. Minung ngan a dam deuh. Snow a tlak tam paoh ahcun vawleitang tii a tam i tichuak a tha i hydro electric ca tiang in thatnak tamtuk a chuahpi. Snow tam kum ahcun, thingram a tha khun i, leikung le cinthlak a tha khun.

Snow a tlaknak ram ahcun, kan duh zong, duh lo zong ah, a tla thiamthiam ko. Snow thatnak tu kha kan zoh i, kan duh le kan uar ahcun, kan i lawmpi khawh i, cucu a thami le a miakmi a si.

Snow duhnak le uarnak ngeih hnu ahcun snow a tlak paoh ah a nuam i, snow a tlak lo paoh ah, kan hlam. Zeicatiah "Snow le ngaknu cu an i lo." Asiahcun careltu nang "Snow na uar ve maw?"

Khuasik lio snow thlak hlan Snow a tlak hnu ah hitin a si (2015) Acunglei hmanthlak pahnih hi, kan inn pawng a si. Snow a tlak hlan le a tlak hnu epchunnak a si.

Snow thlak hlan (2015) Snow tlak hnu (2015) Acunglei hmanthlak pahnih hi snow a tlak hlan le a tlak hnu epchunnak a si. Snow thlak hlan le tlak hnu (2015) Atanglei hmanthlak hi December 13, 2016 ah a tlami snow hmanthlak an si.

Park

December 14, 2016

(2015)

(2015)

2016 kan innhmai far kung

2013 Snow

Ka fale 2014 Snow cung ah (-9 degree F a si)

Westland High School pawng snow (2016)

Westland HS (2016)

Snow at Westland HS (2016) Atanglei hi Mansfield, Ohio ummi Snow Trails timi a si. Normandy United Methodist Church, Dayton, Ohio ah Youth pastor ka tuah lio ah, mino pawl he snow lakah skii kan rak i cit tawnnak a si.

Snow Trails

Wright Brother's Inn, Dayton, Ohio

Khuadawm Nih Bawipa Sunparnak An Langhter

December 14, 2016, 8:14 pm

≫ Next: Amarillo City Kong Theihtlei Tlawmpal

≪ Previous: Nang Snow Na Uar Ve Maw?

$

0

0

Dragon Khuadawm tiah min ka sakmi, Columbus

 "Kokek thil vialte lakah aa dawh bik le khuaruahhar bik a si" tiah ka ruahmi cu, khuadawm a si. Zeicatiah vancung aa dawhnak a langhtertu le Pathian sunparnak langhtertu thil pakhat a si caah a si. Pathian le khuadawm hi Bile zong ah an i pehtlai ngai. Cucah Bible nih khuadawm timi bifang hi voi tam a hman. 

Bible nih hin khuadawm hi biapi ngai ah a rak chiah. Biakam Hlun le Biakam Thar zong ah, khuadawm hi a biapi ngaimi thil pakhat a si. Job nih cun, "Khuadawm cu Pathian aa thuhnak a si a ti" (Job 22:14). Khuadawm le a chah taktakmi muihnak nih Pathian kha an tuam (Psalm 97:2) tiah hlaphuahtu nih a ti.

 Israel saltangmi kha Egypt in an chuah lio ah khan, "Pathian nih chun ah khuadawm in" in a rak hruai hna (Ex. 13:21-22). 

Paul nih cun, "Jesuh hmanh khi, van i khuadawm lak ah kan va ton lai" a rak i ruahchan (1 The. 4:17). Mithiang Johan nih cun, "Mi fapa kha, khuadawm var taktakmi aa cit kha ka hmuh" (Biathlam 14:14) a ti. 

Cutluk in Bible zongah hin, khuadawm hi voi tampi Pathian he an i pehtlai. 

Khuadawm hi khuaruahhar a si rihnak cu, ruahtii zong ah aa cang kho; tikhal le vur zong ah aa cang kho. Luklak ah tihnung in a um nain luklak ah khawi hme a um ne van ti awk in an tlau diam than. Khuadawm hi "hlen a hmang." Cucaah "Iang a ngei." Aa dawh lio caante ah hman thlak a haumi a si.

Khuadawm cu aa thlen ning a rang tuk. A caan ahcun "velhle" bantuk a si. Atu te a chuak i, a tu te ah a lo than. Atu te ah duh a nung i, a tu te ah tih a nung than. Bible  nih, minung cu "minmei tian bang a lo ko"(Job 7:9) tiah a kan epchun mi khi, a tu te a chuah zaumi le a loh zaumi epchun in a chim duhnak a si. A dik tuk. Khuadawm cu aa tlennawn a rang tuk.

Khuadawm hi khuaruahhar a si khunnak cu, nilin a phentu le ngaidul zong a si. Asinain a hmun lo. Thli hran ning hawih in ngaidul cu aa thial diam tawn. A caan ah lunglawmhnak asi i, a caan ah aipuannak zong a si. A caan ah a van kan dulh rua lai kan ti lio ah, ka dang ah aa mer diam. Chim awk a tha lo. Cucah velhle ka tinak a si.

Khuaruahhar a si biknak a dang pakhat cu, a muisam aa thlen a fawi tukmi a si. Luklak ah, muisam a phunphun le color a phunphun ah aa thleng zau. A caan ah varcur in in a um. A caan ah a muih bak in a mui i, a nak fawn. A caan ah pah khawhlo ding in a chah i, a caan ah thli bantuk a pan than. A caan ahcun duh a nung tuk i, a caan ah tih a nung tuk. Mimhlau a lek i tek a tlak tikah tih a nunning a zual. Vanlawng in khuadawm chahnak chung zuan tikah tih a nung khun.

Thlicia kan inn cung a hran lio

Khual ka tlawn caan ah ka nuamh cemmi pakhat cu, khuadawm hmanthlak a si. Zeicatiah khuadawm cu, a hnu ka rat tik ah ka thlak than te lai ti awk a tha ti lo. A rem lio caan te khi, caantha ah ruat in, thlak a hau mi a si. Cucaah aa dawh bik lio caan le duh a nun bik lio caan ah thlak a hau.

Khuadawm hi zeitluk in dah duh an nun? Zeitluk in dah tih an nun? Zeitluk in dah a muisam le pungsan aa thlen timi hi hman ka thlak tawn hna. Hi hmanthlak hna i, USA ram chung i ka chawhvaihnak ah ka thlakmi pawl an si. Hi khuadawm hna hi aa dawh lawng siloin Pathian sermi thil le a lamkaltu hna an si ko. Hi khuadawm hna nih, Pathian sunparnak an langhter.....

Indiana Nitlak lai

Thanksgiving Day (Amarillo)

Amarillo (Nov 28, 2016)

Dallas (DFW pawng, 2015)

Columbus zanlei sang

Columbus zanlei sang (inn kha Kroger store a si)

Chun laicer ah a chuakmi khuadawm, Dayton (2015)

Columbus zingka (International airport cung)

Easter Sunday, Columbus (2015)

Columbus, Ohio

Tornedo bantuk khuadawm Columbus

Columbus-Charlotte kar zuan lio

Columbus-Houston (Khuadawm lak chawh a nuam tuk ding a lo) Atanglei khuadawm hmanthlak hna hi Houston in Detroit lei ka zuan lio thlakmi an si. Khuadawm cu duhsah tein an mui aa thleng. Detroit kan phanh hlan ah a color cu an sen chin lengmang. Aa tong thiam ngaimi cu vanlawng kan tum lai ah, pakhat hnu pakhat in ka thlak thluahmah. Vanlawng ke nih vawlei a tongh lio bak khi, nitlaklei in Nika liam aa thawk bak a si ve.

Houston in Detroit zuan lio

Detroit khua phanh lai kan zuan lio

Detroit khua cung kan zuan lio

Vanlawngtual cungah kan i hell lio a si

Vawlei kan phan deuh rih lo

Vanlawngke nih vawlei a tongh bak lio ah ah Nika a liam ve

vanlawngtual ah kan tlik lio

Vanlawngtual ah kan tlik lio

Denver-Columbus kar kan zuan lio(Nov, 2016)

St. Paul Int. Airport tum lai

Orlando Int. Airport (Thli a hrang i kan chuak kho lo)

Orlando Int. Airport (Thli han aa timh lio)

Charlotte Int. Airport tum lai

Columbus-Charlotte

Orlando-Columbus

Orlando Int. Airport

Midland-Dallas kar zuan lio

Columbus-Dallas

Columbus-Denver (2015)

Columbus-Denver (Fort Wayne cung a si rua?)

Columbus-Dallas

Charlotte Int. Airport tum lai

Orlando-Columbus

Orlando-Columbus (Tih a nung ko)

Columbus-Denver (Fort Wayne cung a si rua?)

Add caption

Columbus-St. Paul

Lake Michigan cung zuan lio

Columbus-St. Paul (Lake Michigan cung)

Columbus-Denver (2015)

St. Paul Int. Airport tum lai

St. Paul Int. Airport tum lai

St. Paul Int. Airport tum lai

Pe 37,000 cung zuan lio

Chicago, August 2016

I-70 Cung Ah, Indiana

I-70 Cungah Indiaa

Denver-Columbus (Pe 37,000 nak sang zuan lo) --------------------------------------------------------------------------------------------- Chap than lengmang ding a si

Amarillo City Kong Theihtlei Tlawmpal

December 22, 2016, 6:44 pm

≫ Next: Chicago Ah A Luangmi Thisen

≪ Previous: Khuadawm Nih Bawipa Sunparnak An Langhter

$

0

0

Amarillo (Ref. wordpress.com)

Biahmaithi:

Amarilllo khua kong hi, ka theihnak a sau ngai cang nain, tlawnnak caan ka ngei kho bal lo. Nov 22-27 tiang ACCC Krihfabu ka va tlawng hna i, cucu a voikhatnak bik Amarillo ka phanh a si i, ka lawm ngai. 

Amarillo hi Laimi tampi an rak umnak le pawcawm kawlhawlnak khua pakhat a si. USA um Laimi nih biakinn kan ngeih hmasat biknak khua zong a si. Laimi caah tuanbia phurtu khua pakhat a si i, careltu caah theihtlei a si theu lai timi ruahchannak ka ngei. 

Amarillo Khua le a chehvel+

A Umnak

Amarillo hi, Texas Ramkulh nitlak chak a kil lei deuh ah a um. Nitlaklei ah New Mexico State, nichuahlei le chaklei ah Oklahoma State an um. A umnak hrawnghrang ah khua lian bik le cawzorhnak hmunlai (commercial center) pakhat a si.  USA ah lam min thang I-40 cungah a um. Nichuahlei ah Okalahoma City le nitlaklei ah Albuquerque he I-40 nih a peh hna. I-40 hi nichuah-nitlak a kalmi lam a si.  

I-40 nih Amarillo khua hi a laicer bak in a pal. I-40 hi USA ah sau ah pa (3) nak a si. Meng 2,555.10 a sau. Nitlaklei ah Barshow, California ah I-15 in a dong. Nichuahlei ah Wilmington, North Carolina ah N.C Highway 132 ah a dong. Hi bantuk a saumi lam nih a pal caah, Amarillo hi khualtlawngmi an tamnak zong pakhat asi. 

Atang hmanthlak (2) hi, The Cross of Our Lord Jesus Christ kan zoh pah ah, motor cung in ka thlakmi an si. An lam hi a ding tuk. Catlang rin bantuk a si. Lamkam "sign" an tarmi le vailamtahtung i zawn ding in hmantlak ka sel i, ka thlak khawh ngelcel caah kai lawm ngai.  

I-40 (Nichuahlei kalmi, Amarillo pawng)

Vailamtah zawnte kan kal liote tinh in ka thlakmi si

Lamsul

Amarillo khua hi lamsul a tha. Midland he lam an tuahning pungsan aa lo. Khuachung lam a kau i, a phei. Trafic light a tha. I-27 le lampi mi I-40 hi khualai ah an i tong. U.S. Routes 60, 87, 287 le 66 zong an i tong hna. Lam tam ngaite aa tonnak khua a si caah, a hlunghlai ngai. 

International Airport pakhat an ngei. NASA astronaut min, Rick Husband chuankhan in, Rick Husband International Airport tiah min an sak. An airport cu a kau ngai. Terminal pakhat lawng a um. Airport panga-Dallas-Love Field le DFW; Denver, Las Vegas le Houston hna he direct vanlawng pehtlaihnak an ngei. 

November 2014-November 2015 karlak ah khualtlawngmi 330,000 nih, hi airport hin an zuang. Tambik an zuannak cu Dallas Love Field a si.

Rick Husband Int. Airport cung in zohnak (Ref. flickr.com)

Amarillo Rick Husband Int. Airport (Vanlawngchung in ka thlakmi)

Milu

Texas State ah minung tam ah 14 nak a si. Potter County i khua lian cem a si. Texas Panhandle timi are ah khua lian bik zong a si. Khuachung in sang a cheukhat cu Randall County zong ah an va tel ve.

2015 ah Amarillo milu hi 198,645 an si tiah an ruah. Hi chung ah Mirang hi 77%; Minak 6.6%; Asian 3.2% an si tiah an ruah. 2010 ah Minung 190,695 an rak um. Cu chungah Mirang hi 146,867; Hispanic/Latino hi 54,881 renglo; Minak 12,632; Asian 6,072 an si. American Indian 1,480 an si i, a dang cu kahpia lawngte an si. Amarillo Metropolitan Area ah hin 236,113 an um lai tiah ruahdamh a si. USA metropolitan area lianh ah 182 nak a si.

Amarillo ah Kawlrammi zong tam ngai an um. Laimi (Chin) hi 800 hrawng an um i, Krihfabu zong (6) an um. Karen hi 2,000 tluk; adang Kawl, Rakhine Kala le Mon tibantuk hi, 1,000 tluk an um lai tiah ruah a si. Kawl Dawr lian taktakmi zong a um i, USA ah a lianbik Kawl dawr a si men lai. Cazin hi char ngaingai a um lo caah, abuaktlak in tuakmi a si.

Kawl an tam ko timi a langhtertu Kawl Dawr "Aye-za-bu"

Amarillo Tuanbia Tawi

Amarillo hi a kokek min cu "Oneida" ti a si.  Texas nitlak-chaklei Pandandle timi hmunhma ah a um. A thlanglei deuh ah, Llnano Estacado hmunram (region) a um. Llano Estacado timi cu Spanish holh a si i, "Staked Plain" (Tlangborawn; kungpin-myint) ti a si. Cabuai bantuk in a rawnmi borawn tinak a si (Kawlram ahcun Shan Kungpin-myint tibantuk).  A rawn tuk ko nain, a umnak hi a san ngainak hmun ah a va um caah, hmun nuam ngai a si. 

Amarillo hi tlanglawng a rak um hlan ahcun, khua fate a rak si. Kum zabu 19 a donghnak lei ah Forth Worth-Denver Tlanglawnglam an van cawh tik ah, Amarillo hi satil zuatnak le sathahnak hmunlai ah a rak cang. Cuticun cawkzorhnak khuapi (commercial center) ah duhsah tein aa ser.

Amarillo hi, alengphaw zohnak ahcun zei huaha a si lomi a lo nain, khua dintuai lo pakhat a si. Min zong aphunphun te  a ngei. Zeicadah min phunphun a ngeih ti ahcun, a khua ah thiltha tampi a chuah caah a si. Amarillo hi, "Laimi Caah Nazareth" bantuk a si. Zeicatiah "Nazareth cun zei thil tha dah a chuak bal? (John 1:46)" tiah mi nih an ruah lio ah, chawva dihlak nih cawk khawhlomi "Khamhnak thawngtha phurtu" Krih lennak khua ah a rak cang diam. 

Cu bantuk in, Amarillo zong hi, Nazarenth bantuk Laimi caah khuahriang ngai a um nain, a chungmuru ah a dintuai lo. Cucaah min phunphun zong an bunh. Zeitluk in dah khua men lo a si ti kan zoh ta lai. 

Nihin ni ah, USA pumpi ah saa tambik a chuahnak khua a si. Hi khua pawng i a ummi Pantex hi, nuclear hriamnam an sernak le phoihnak sehzung a si i, Amarillo ah minung tambik rian a petu company a si. Nuclear hriamnam an sernak a si caah, Amarillo hi "Bomb City" ti zong a si. Pantex umnak zong "Atomic City" tiah an ti. Naite ah V-22 Osprey hybrid vanlawng zong an ser caah, "Rotor City, USA" an ti than. "A mui in zoh hlah a an in ngai" tibantuk khua sunglawi a si.  

Hi khua ah hin Helium timi gas tampi a chuah caah, "Helium Capital of the World" tiah an ti rih. Hi khuapi hi "The Yellow Rose of Texas" ti zong ah auh a si. A ruang cu Amarillo timi hi, Spanish biafang ahcun a "Eng" (Yellow) ti a si. 

Pantec Nuclear hriamnam sernak (Ref. knoxblogs.com)

Amarillo area hi, zoh tik ah thetse ramcar bantuk in a rocarmi a lo nain, tiram a that ngai caah, satil zuatnak le cinthlaknak a rak rem tuk. Cucaah satil zuatnak lei le sa chuahnak ah minthang a si takak a si. Hi ram satil zuatnak hi, an kau tuk. US satil zuatnak hi, hi ti lawmmam an kauhmi hi, khuaruahhar taktak a si. Ka leng manh lo i ka sia a herh ngaingai.

A khua pawng ah, satil zuatnak dum "ranch" lianlian an um. Cu hna lakah minthang bik cu XIT Ranch (1985-1912) a si. XIT Ranch hi acre 3,000,000 a kau. Voikhatte cu satil 150,000 an rak zuat ti a si. Nihin ni ahcun an khar cang.

A dang minthang taktakmi cu, JA Ranch a si. Cu satil zuatnak hmun cu, 1877 ah Charles Goodnight le John George Adair nih an rak derhmi a si. Adair a thih hnu ah, Adair nupi le Goodnight nih cu satil zuatnak hmun cu an rak i hrawm. 1887 in Adair nupihmei Cornelia Wadsworth nih satil dum cu amah lawng nih a rak co i a thih kum 1921 ah a mah ta ah a cang.

JA Ranch. Hmuh ka duh ngai nain ka hmu manh lo.

April 1887 ah J.I. Berry timi pa nih Forth Worth-Denver City Tlanglawng lam kam zulh in tii a thatnak hmun ah khua a rak tlak. Cucu Ragtown tiah an rak ti. Cucu tu chun Amarillo khua hi a si. 

Texas ram um vevemi, Berry tlakmi khua le Colorado City nih, an khuapi thar cu chawleh chawhrawlnak hmunlai ah canter an duh veve. Khuapi si an i cuh. Berry tlakmi khuapi nih August 1887 ah County zunghmun sinak a co, Potter County tiah min an sak. 

Satil a tam i, tlanglawnglam a that caah le county zunghmun sinak a co caah, Amarillo khua cu "satil zuarnak market khuapi" ah aa chuah. Nihin ni tiang in USA ah sa tambik a chuahnak cu, Amarillo a si. 

Hi khua a pem hmasatmi hna hi an min ah Oneida an rak ti hna. Cucu ahnu ah Amarillo tiah let a si. Cu biafang a ratnak hi "a engmi" (yello) timi in si dawh a si. Zeicatiah Amarillo Tibual le Amarillo Creek tivate hrawn ah, thal chuakkate i, ramtang ah a parmi pangpar eng a tam tuk caah asi men lai tiah an ruah. A cheu nih Amarillo Creek kam ummi vawlei engmi chuankhan in sakmi min a si lai tiah an ruah.   

Cu hnu June 1888 ah, Henry B. Sanborn le chawlet hawi Joseph F. Glidden nih, a kau taktakmi ram an cawk i, khuathar an tlak ve. "Amarillo hi a niam deuh i ruahtii tam caan ah tii nih a phum khawhmi hmun a si" an ti i, vawlei kha heh tiah an cawk i, minung kha an thialter hna. Thialnak a dihmi tangka tiang an bawmh hna i, atu Polk Street timi ah thilri zuarnak market zong an rak tuah. 

1889 ah Berry area cu tii nih a rak khuh taktak i, minung tampi cu Sanborn hmun ah an rak i thial. Cuticun Sanborn khuapi cu 1893 ah county zunghmun ah a cang than.

Tlanglawng lam a pem tik ah, Amarillo cu khulrang taktak in a thang. 1890 hnu ah Amarillo khualipi cu vawleicung pumpi ah "satil tambik an kuatnak hmun" ah aa chuah i, minung zong tam taktak an karh. 

Kum 1900 hnu ah hi hmun ah hin, changvut le adang eidin tampi a chuah caah changvut rialnak seh tampi an van ser i, eidin sernak khuapi ah aa cang than. 1918 ah Amarillo area ah Natutal gas tampi an hmuh i, ahnu kum (3) ah meiti zong tampi an hmuh than i, meiti le gas company tam ial Amarillo area ah an rak lut.

1927 ah U.S cozah nih "helium" tam taktak aa tel chihmi Cliffside Gas Field an cawk , cozah nih helium cu an cawh. Amarillo Helium sehzung zong an rak dirh. Cu sehzung cu kum tam nawn, vawleicung ah helium tam bik a chuahtu a rak si. U.S. National Helium Reserve hi Cliffside ummi, Bush Dome Reserviour timi ah an chiah.

Amarillo hrawng hi rawn an kau tuk. Cinthlaknak le satil tam tuk lehpek an rak zuat caah, thingram vialte a rak kawng dih. Ram tha tein an cin chap lo caah ram a rak rawk tuk.

Cucaah 1930 hnu lei ah khua a hrem i, ram an thi dih caah, pawngkam rawhnak a rak chuak. 1930-1940 kar ah khua a hrem i harnak tampi a rak chuak. Abik in 1935 ah Dust Bowl timi vawleiphit khu nih, Texas, Kansas le Okalahoma hrawng cu, vur bantuk in a rak khuh. April 14, 1935 le bang cu leidip thlichia a hran tuk caah, "Black Sunday" tiah an rak ti. A pumh zong an i rak i pum kho hna lo. *

Amarillo zong harnak tam taktak a rak tong. Cucaah pam a tlung i, an khua caah sipuazi a rak tla taktak. Minung an zaw; satil an thi; inn kha vawlei nih a khuh dih caah minung an um kho lo i, khua a cheukhat cu an rak chuahtak. Cucu "Khuapi lungrawhnak" (city's depression) tiah an rak ti. Amarillo zong harnak fak taktak a rak tong. Hi bantuk thil a chuah thanlonak ding caah, Texas ah hin pawngkam ah thingram cin a biapi taktak timi a langhter. Ralrin chung an herh taktak.

1935 Dust Bowl

Ralpi Pahnihnak a rak chuakmi nih, Amarillo Army Air Field a chuahter. Cupinah Pantex Army Ordance Plant timi bom le kuan sernak sehzung zong a chuahter. Ralpi Pahnihnak a dih tik ah, cu sehzung pahnih cu an khar.  Cold War timi lio, 1950 ah Pantex Plant cu an on than i, nuclear hriamnam sernak sehzung ah a cang.

1951 ah Army Air Base cu an cawisan deuh i, Amarillo Air Force Base tiah an ti i, B52 bomber pawl an rak chiah. Ralkap riantuanmi le an chungkhar tampi Amarillo ah an ra i, cu thil nih Amarillo sipuazi tlak (depression) a rak damter.

Cuticun 1950 in 1960 karlak ah Amarillo cu biatak tein minung an karh than i, 74,443 in 137,969 ah an i chuah. December 31, 1968 ah Amarillo Air Force Base cu an kharmi nih minung zornak a chuahpi i, 1970 ahcun 127,010 lawng an rak tang. An sipuazi duhsah tein a kai than i, nihin ni ahcun Amarillo area hi, minung tampi an umnak khuapi pakhat ah a cang i, Kawlram mi zong tampi an umnak khua a si ve cang.


Zoh dawhmi le a nuamhnak hmunhma hna cu, I-40 le Highway 66 aa tonnak ummi-Cadillac Ranch (Cardillac motor piahnak) le Big Texan Steak Ranch (Rawl-dawr lian) an si. Highway 66 hi khualai in a kalmi a si. Downtown ummi Civic Cener zong hi, len nuamhnak hmunhma a si. Vawleicung ah rang min cazin laknak le zuamnak nganbik pakhat The American Quarter Horse Association zong hi, Amarillo ah a um. 

Dintii Laknak

Amarillo area hi a rawnh tuk caah, tii a luan a har ngai. A vawlei nih tii a dawp asiloah a khu in a chuak asiloah Amarillo Lake ah an va luang. Amarillo in nichuah-chaklei meng 20 tluk hlatnak ah, Canadian River a um. Cu nih cun diltlang pe 200 nawn sang a ser i, cuka ahcun tibual dawh taktak Lake Meredith an siam. Cu tibual cu Texas Panhandle region dintii an laknak a si.

Lake Meredith hi acre 16411 a kau i, a thuh biknak hi pe 127 a si; a buaktlak in pe 30 a thuk. Hi tibual nih, khuapi (7) tii a pek hna. Naite ah ruahtii a tlawm caah, hi tibual hi hmailei ah a reu sual te lai maw tiah an phan ngaimi a si. Hi khua khua (7) nih tha tein kilven le zohkhenh a herhmi tibual sunglawi taktak a si. Hi hmun hi picnic le retreat tuahnak ah a rem taktakmi hmunhma a si. 

Lake Meredith (Rf. wordpress.com)

Leitang Thilchuak

Amarillo hi Panhandle Field timi meiti chuahnak kam ah a um. Cu field cu meiti le gas tam taktak a chuahnak hmunhma a si i, acres 200,000 renglo a kau a huapmi area a si. Cu area nih cun- Hartley, Potter, Moore, Hutchinson, Carson, Gray, Wheeler le Collingsworth-countries vialte a huap dih. Pottter County area cu USA ah natural gas tambik cawh ding a umnak hmunh a si. 

Meiti le natural gas tam tuk a chuah caah, Amarillo khua ah meiti he aa pehtlaimi sehzung (petrochemical plants) tampi a um. Meiti le gas tamnak hmun a si caah, hmaileipi ahcun hi hmun cu, USA caahcun Kuwait bantuk a si kho. Vawleicung ah "helium" tambik a chuahnak hmun a si. Pantex timi nuclear hriamnam sernak sehzung zong a um.   

Satil tamtuk an zuat caah saa tam taktak a chuak. Satil i lannak dawr,  Amarillo Livestock Auction Company cu private ta a si i, vawleicung ah a  lian bik pakhat a si. 

Fingtlang

Amarillo hi, Llano Estacado hmun chaklei deuhvak ah a um. Ilano Estacado Tlangborawn a si i, New Mexico nichuah-thlanglei in Texas Nitlak-chaklei tiang aa peh. Hi tlangborawn hi, Mirang nih "mesas" an ti. "Cabuai bantuk in a va bo i a rawnmi borawn" tinak a si. Nichuah-thlanglei ahcun pe 3,000 tluk a sang i, a sannak bik nitlak-chaklei ahcun pe 5,000 tluk a va sang. Mifim mi nih an tuak tik ah, meng 1 ah pe 10 tluk in a va sang ziahmah ti a si. Hi tlangcung borawn hi, North America borawn vialte lakah a lian bik a si.

Amarillo hrawng hi, khuaruahhar in a rawn. Ka ruahnak ahcun, rili in pe 1000 a phan lai lo tiah ka ruah nain, a rak si lo. A umnak a rak sang ngai i, Amarillo hi rili in pe 3,605 a sannak ah a rak um. Zeicatiah hi area hi Ilano Estacado timi Tlangborawn (Kung-pyin-myint phun) umnak hmun ah a um caah a si. Ka va phanh tik ah a kih zong a kik ngai i, ka khuaruah a har ngaite (Kan umnak Columbus khua hi, rili in pe 902 lawng a sang).  

Amarillo hrawng hi a rawn tuk i, tlang um dawh khi a lo lo. Asinain Amarillo hrimhrim hi Tlangborawn cungah ah a rak um pin ah, a thlanglei meng 25 a hlatnak ah fingtlang dawh taktak-Palo Duro Canyon- a um. USA ah canyon lian bik pahnihnak a si i, The Grand Canyon of Texas tiah an timi a si i, tourist tampi lennak hmun a si.

Amarillo pawng ah hin, a dang thil khuaruahhar ngai a ummi cu, vawleitang ah a ummi "underground structure" timi "lungpang phun" a si. Cucu Amarillo Mountains tiah an ti.  A kuarmi chung tu ah a ummi tlang pawl an si.  Tlang taktak cu an bo; asinain hi tlang pawl cu vawlei aa ruangmi kha tii nih a khorh caah rawnpi ah tlang aa sermi an si. 

Hi tlangpawl hi, Oklahoma i Arbuckles le Arkansas i a ummi Quachita he aa peh ti a si. A cheu cu vawleichung ah pe thawng tam nawn a thuhnak ah an um. 

Hika hmun hi cu kan phan manh lo. Sia a herh tuk ko?

Cu tlang pawl cu, hlanlio meiti kawltu "oilmen" nih an rak hmuh hmasat. Hi bantuk tlang a sang bik cu, Potter County tangah a um i, pe 2,500 a sang. Cu tlangpar cu Amarillo in a chaklei meng 30 nak hla deuh ummi, Alibates Flint Quarries National Monument tangah a um ti a si.

Downtown

Amarillo khua minung hi, thlanglei le nitlak-chaklei ah deuh ah an karh. An sipuazi a tlak pah ve caah, downtown zong inn lawngmi a tam i, innlo rawk zong a tam ngai ve. A thar sak cuahmah mi zong a um. 1971 ah an sakmi Chase Tower hi dawt 31 a sang i, cucu an khua chung ah a sang bikmi inn asi. Adang inn sangmi cu Amarillo National Bank Plaza One le Santa Fe Building an si. An downtown hi a rawn tuk i, khua nuam ngai a si. 

Amarillo Downtown

Park Minthang

Cozah nih Amarillo khua are ah park 50 an zohkhenhmi a um. A lian bik park hna cu, Medical Park, Thomson Memorial Park le Amarillo College's Washington Street pawng i a ummi Memorial Park an si. A linhsatnak ram ah a ummi khua a si nain, park tha ngaingai tampi an ngeih caah, khua nuam ngai a si. Park nih an khua a hninhnoter i, khuacaan zong tampi a thatter. 

Amarillo park pakhat? Vanlawng in ka thlakmi a si.

Pawcawmnak

Amarillo hi, Texas Panhandle timi area ah economic center a si. Eastern New Mexico le Oklahoma Panhandle region ca zong ah a si chih. 

Meat packing hi Amarillo ah a tam bikmi rian a si. USA pumpi i cawsa cheuli cheukhat hi, Amarillo area in a chuak. Texas Cattle Feeders Association headquarter umnak a si. Hi khua hi Helium tambik chuahnak khua zong a si. 1999 ah Bell Helicopter Textron nih helicopter sernak sehzung zong International airport pawng te ah an on.

Amarillo ah tambik rian a petu company hna cu: Tyson (minung 3,700); Amerillo Independent School District (3,659) an si. Cu hnu a van changtu zapi zaran riantuannak cu, BWXT Pantex, Baptist St. Anthony Health Care System, Walmart, United Super Market, Bell Helicopter Textron, Owens-Corning le ASARCo an s.

Amarillo are hi a rawn tuk. Mit dong a si. Cinthlaknak vawlei acre 14 millions tluk a um. Cuka ahcun fangvawi, changvut le laa an cin hna. Satil rawl ca ram le soybean zong tampi an cin. 2000 hnu ah cawhnuk chuahnak sehzung zong an dirh hna i, cawhnuk tam taktak an chuah. 

Amarillo ah hin, BSA sizung hi a lian bik le minung tambik rian a petu hna sizung a si. Amarillo ah minung tambik riantuannak hmun ah (4) nak a si. 2015 U.S. News le World Report nih an tuaknak ah, BSA nih minung 2,700 rian a pek hna. Ihkhun 312 a um i, nikum ah mizaw 20,957 an zoh hna ti a si. 

BSA Sizung (Ref. BSA news)

College

Amarillo Collge hi kum (2) college a si i, siangngakchia 10,000 an um. Community collage a si. Wayland Baptist University; Texas Tech Health Sciences Center at Amarillo School of Pharmacy;  Texas Tech University at Amarillo; West Texas A & M University hna an um.  Texas State Technical College nih an tuahmi sianginn tengnge pakhat zong  a um rih. Hi khua ummi, Laimi mino tete zong college kaimi, Engineering lei le MC lei kaimi zong an um hna i, lung aa lawm tuk. 

Amarillo College

Tourist Hmunhma

Amarillo hi, lam tampi aa tonnak hmun a si. Cun khuapi minthang pahnih-Albuquerque le Okalahoma-kar ah a um caah tourist an tam ngai. An khuachung ka chawh tikah, motels, restaurants le curio dawr tam taktak ka hmuh hna. A khua le milu rup lo in, hotel le motels a tam. 

Thil pakhat belte nih ka lungthin a ka tuaitam nawn. Zeicatiah a cheu motel lianlian le hotel thatha kharmi le aa rawkmi an um caah a si. Krihfa upa ka hal hna i a ruang an thei ve lo. Sipuazi a tlak ca maw a si hnga? Tourist a tlawngmi an tlawm deuh ca dah a si hnga timi cu ka ruat ngai. 

Amarillo hrawng hi zoh nuam tampi a um. Satil zuatnak hmun, Lake Meredith, Splash Amarrillo, Amarillo Lake le The Cross of Our Lord Jesus Christ hi minthang an si (Ka blog ah hi cross kong rel ding a um).

Vailamtah satu an i tinhmi cu, "The Cross Ministry" a si i,  "Vailamtah Thawngtha" ti a si ko. Minung zeizat nih dah hi vailamtahtung pi thawng in, Jesuh dawtnak an theih cang hnga? 

A dang minthang taktakmi, Palo Duro Canyon State Park a si. USA ah Canyon lianh ah pahnihnak a si.  The Grand Canyon of Texas tiah min an sak. Palo Duro Canyon a tlang pheiphah an tha tuk. A lang in cuanh tikah, hrawn a nuam tuk ding a lo. Kedanh tha te i danh i, chun nitlak chawh huamnak ding in a um. 

ACCC Mino Pawl he Palo Duro Canyon Nelrawn Ah

Palo Duro Canyon State Park

Palo Duro Canyon cu, aa dawh tuk. A fingtlang, tiva, kuar, nelrawn, thingram, vawlei muihmai le tlang zumtete zoh ah, zoh cim lo an si. Kan kal lio hi, khua a dawm pah caah hmanthlak an fiang tuk lo. Thlizil a hrang pah fawn i, lunglen a zual. Lailei a ka ngaihter tuk hringhran.

US ka phanh hnu ah, kum 19 chung, rawn lawngte ah khua kan sa. Mah bantuk tlang phun hi ka phan bal rih lo i, lung a leng tuk. Laitlang a ka ngaihter. A hmun um hi cim a si lo. Chun nitlak in um huam ding in a um. Ka chan chungah, hi bantuk hmunhma nuam hi ka phan bal rih lo. Grand Canyon belte hi zeidek a lawh hnga? ka ti. Nikhatkhat ah Grand Canyon zong ka phan theu te lai timi, Palo Duro Canyon kan um lio ah ka ruat. 

Palo Duro Canyon cu a nuam tuk. Tluntak sian ding in a um lo nain, minung cu caan le hmunhma ukmi kan si caah, sian lo zong ah zeitiawk tha ti in, sianlo bu tein hnulei chit in kan tluntak. 

Donghnak

Hmuh ka duh ngaimi khua ka hmuh caah kai lawm. Ka lawmh lawng silo in ka lunghmuih i, a ka sawmtu ACCC Krihfabu cungah lawmhnak tampi ka ngei. Hi khua ah Laimi tampi an um caah le zoh nuam, hmuh nuam thil tha tamtuk a um caah, Amarillo hmuh cu careltu ca zong ah, na ngaichih lai lo tiah ruahchannak he!!

ACCC Biakinn (2008 ah cawkmi asi)

Hi tlang pheiphah dawh te khi kai sia a herh tuk

Palo Duro Canyon i tlang zumte pakhat ----------------------------------------------------------------------- Chinchiah 1. 1. Amarilllo ka kal lio i, a ka chawhvahpitu ACCC mino hna, Rev. James Biak Peng le church chairman Duh Hnin cung ah lunglawmhnak tampi ka ngei.

2.  Helium hi "gas phun khat" a si. A zaang ngaimi a si. Ralkap phurtu Airship le mipi phurtu (vancung zuangmi, minung citmi caah, an hman) caah an hman. Atom bomb an rak ser lio, Manhattan Project zong ah an rak hmanmi a si. 

Chicago Ah A Luangmi Thisen

December 23, 2016, 12:39 pm

≫ Next: Nazareth Khua: Zei Thil Tha Dah A Chuak Bal?

≪ Previous: Amarillo City Kong Theihtlei Tlawmpal

$

0

0

Christmas lai a si. Krihfa tampi caah, minung thinlung a thar lio le nuamh bik lio caan a si. Innlo, dawr, biakinn, lamsul aa dawh bik lio caan a si nain, Chicago khua i chungkhar tampi  cu, "Ramah ah, Rachel a tah bantuk in an tap ko hna."

Jesuh a chuah lio ah, chungkhar nu hna tampi an rak tap. Zeicatiah an fale kum hnih tang kha Herod nih thah ding in nawlbia a rak chuah caah a si. Bible nih a chimmi cu:

"Ramah khua chungah thawng a thang. Cu thawng cu tahnak le ainak thawng a si. Rachel nih a fale cu a tah hna; an dihlak in an thih dih caah, a tap lengmang ko. Ngamh khawh a si ti lo" (Matt 2:17,18).

Jesuh chuahka ah, Ramah khua ah aihramnak le tahnak thawng a rak than bantuk in, 2016 cu Chicago khuami ah tahnak le ainak thawng a thang ve. Zeicatiah chungkhar tampi cu, Christmas nuam tein hman awk a tha ti lo. Zeicatiah an chungkhar hna an tling ti lo. Meithal kuan in, mi kut in an thih cang caah a si.

Chicago (Sears Tower cung in ka thlakmi)

Chicago khua hi, Illinois State ah a ummi a si. Lake Michigan in nitlaklei kap ah a um. A chaklei ah Wisconsin State a um. USA ah lianh ah pathumnak a si. A khua aa dawh. Khuachung lam an ding i an tha. Zan ahcun Chicago nak khua dawh hi ka hmu rih lo. Zoh a dawh taktak. Innlo a tha. Lake Michigan kam ah a um caah, beach tha taktak an ngei i tlawnlen a nuam. Khua nuam asi caah, mi tampi nih sipuazi an tuah i, thanchonak tampi a um.

Hlan deuh ah kum tam ngai vawleicung inn sang bik sinak a comi Sears Tower umnak a si (Sears Tower hi aa dawh tuk. Voi (2) ka kai ve cang). A dang inn sang minthang Trump Tower te hna an um. Vawleicung khua ah khuadawh le khua rum tiah chim ve mi a si. O'hare International Airport cu vawleicung ah aa manh lo bik le a lian bik pakhat a si. Laimi zong tampi an um caah, kan pal lengmang cio mi khua a si.

Chicago khua cu, a leng zoh bantuk a si lo. A khua aa dawh tuk nain a chungril cu tih a rak nung tuk. Gang, drug, nu le zeidang firtlei a tam taktaknak khua a si. Tihnung ngaingaimi khua pakhat a si. Hi tining tein a kal ahcun, hmailei kum tampi ahcun hi bantuk mithah lainawnnak nih Chicago khua hi rawhnak a phanhter khawh. Chicago khua chung damlonak hi, "chungril chung cancer bantuk a si" cang.

December chuakka ah ca an chuah i, cu ca ahcun, "Chicago ah minung 701 an thah cang hna. Kum dih hlan ah 726 an thah te hna lai tiah ruahdamh a si" tiah an ti. Asinain December 18 zah ah minung pakhat an kahthat i, cucu 2016 chungah minung 738 an thahnak asi cang. An rak chim chungmi nakin, minung12 tam deuh an thah cang hna. Atu ahcun, "2016 chungah 750 an thah te hna lai tiah ruah a si" an ti than cang. Minung 750 tlinnak ding caah, 12 lawng aa duh. Cu chung ah a ho dah a va tel te hnga? Tihnung le tuksapur a si. Hi bantuk hmun ahcun, daihnak Bawi chuah camtuak Christmas zong ah thinphan dai lo a si.

Chicago khua ah minung an thahmi hna cazin zoh tikah, kum 20 chung ah tu kum hi a tam bik a si an ti. "2016 ah, USA i mithah lainawn le sualnak fak hi a tum nain, USA khualianlian 30 ah mithah lainawn 14% a karh" tiah New York khua ummi, Brennan Center for Justice nih an ti. Hi tluk i mithah lainawn a karhnak hi, Chicago kua chung lawng hmanh ah, mithah lainawn hi 43.7% a karh caah a si i, Chicago i mithah lainawn a karhmi nih hin, zatceu hi cu a kaitermi a si an ti. Chicago lawngah, 2016 chung meithal kahnak 3,400 a chuak cang.

Chicago hi mithah lainawn a rak tam hrimhrim ko. Amah nakin a lian deuh vingmi New York khuapi ah 2015 ah minung 352 lawng an thah hna i, 2016 thahmi number hi 336 a phan te lai tiah Brennan Center nih an tuak chung. Cu tluk khua lian hmanh ah, 336 lawng an thah te hna lai ti a si i, Chicago ahcun 738 an thah cang hna caah, hihi a luan tuk. Cucaah Chicago khua ah hin, kan sawh khawhlomi "thilbuai" (problems) nganpi a um tinak a si.

Chicago lawng ah mithah a karh maw tiahcun a si lo. USA ram pumpi khuapi 30 ah mithah a karh ti a si. Lai khualipi kan timi, Indianapolis zong hi, mithah a karh biknak khua 15 chungah aa tel ve. 2016 chungah Indianapolis ah minung 145 an thah ve cang hna. Houston, Dallas, Fort Wayne, Kansas City, Atlanta le Phoenix zong ah mithah a karh ti a si. USA ram pumpi ah hlannak cun mithah lainawn a tlawm deuh an ti nain, 2015 ah 15,696 an thah hna. 2015 ah sualnak fak (crimes) voi 1,197,704 a chuak ti a si.

Sears Tower le a pawng innsangmi

Kan i lawmh awk ngai a simi tu cu, Chicago ah Laimi tampi khua an sa nain, mi pakhatte hmanh 2016 thahnawn an tong hraw lo. Laimi umnak cu sang a that deuh ca zong a si kho men. Chicago ummi Laimi zong Pathian nih rungveng hna sehlaw, himbawmnak pe ko hna seh tiah saduh ka thah piak ve hna.

Kain nih a thahmi a naupa, Abel thisen nih Bawipa a auh (Gen. 4:10) bantuk in, "Chicago Ah A Luangmi Thisen" vialte nih Bawipa an auh hrimhrim lai i, nikhatkhat ahcun Chicago ah daihnak le remnak a um te lai i, mipi le chungkhar kip zong, meithal kah tihphannak um lo tein, dai le hnangam tein an tlawnlen khawh caan a um te ko lai timi ruahchannak he!!!

Nazareth Khua: Zei Thil Tha Dah A Chuak Bal?

December 23, 2016, 10:53 pm

≫ Next: "Zinghmuh Tlang National Park" Siam A Herh

≪ Previous: Chicago Ah A Luangmi Thisen

$

0

0

Nazareth Khua

Christmas a nai cang i, Nazareth Khua kong te tial hi, ka lung ah a chuak. Nazareth khua te hi, Mary le Joseph an rak i hamnak khua a si. An ngaknu tlanval lio ah, an rak i hawikomhnak le nuam tein an rak lennak khua a si. Khuate a si caah, pakhat le khat an i thei dih i, hawikawm bantuk tein khua an rak saknak khua a si. Sifak santlailo ngai khua an si caah, khua dang he an rak i tlatkai tuk lo; mah um tein a ummi khua, um a har ngaimi khuate pakhat a rak si.

Minung mit ahcun, khua nauta le khua sifak si ko hmanh sehlaw, Vancungmi Gabriel nih a lenmi khua cu, Nazareth a si. Hi khuate ah hin, Gabriel nih "Ngaknu thiang Mary cu nau na pawi lai; na pawi laimi fa hi, Thiang Thlarau thawng in a si lai" tiah thawng an rak thanh (Lk. 1:26-38). Joseph nih "Mary hi na nupi ca i lak awh tih hlah. Nau a pawimi hi Thiang thlarau thawng in a si" tiah mang a rak manhnak khua a si (Matt 1:20-22; Luke 1:26-38).

Vancungmi nih cun, a ropui tukmi Jerusalem khua kha aa thim lo i, Jerusalem lengrual ngaknu muisam dawh le pumrua thatha, mirum le milian fanu hna kha thim lo i, Nazareth khua Ngaknu thianghlim Mary (Judah min ah Meriam) tu kha a rak i thim. Minung mit ah zei a si lo nain, Pathian mit ah a ropui tukmi Nazareth khua a si.

Mt. Tabor

Nazareth khua hi, Galilee Rili a thlanglei a donghnak par in nitlaklei meng 15 a hlatnak, Mediterranean Rili in nichuahlei meng 20 a thlaknak ah a um. Galilee Peng ah a ummi khua, khua fate a si. Rili in pe 1,300 a sannak tlang cung ah a um. Israel ram ah vawlei tha bik an timi Jezreel Nelrawn a chaklei tlangthluan cungah a um. Nazareth in nichuahlei ah tlang minthang Mt. Tabor (pe 1,843) a um. Mt. Tabor hi "Jesuh muihmai aa thlennak a si men lai" tiah Bible thiammi tampi nih an ruah.

Nazareth hi sipuazi lampi nih a pallo i khua hriang ngai ah aum caah, Jesuh chan lio ah hin, Galilee Peng i sipuazi cawlcanghnak ah hin aa tel kho tuk lo. Min a ngei lo i, mi nih theihhngalhmi khua a si lo. Sifak santlai lo deuh, lo tuahmi le satil zuami pawl, an umnak khua khan a rak si.  "Minung 200 tluk hrawng lawng khua an saknak khua fate, lotuah le satil zua pawl an umnak khuate a si" tiah a ti. A cheu ca ahcun minung 400 tluk hrawng an si lai tiah an ti. 

Hi bantuk a si caah, Nazareth hi pawngkam khua hna caah thathnemnak min hngal thil pakhat hmanh a chuahpi lo. Nathanael nih Philip bia lehmi nih Nazareth hi zei bantuk khua dah a si timi a langhter ko:-

Nazareth cun zei thil tha dah a chuak kho bal i? (John 1:46)

Cuka khuafa tein Jesuh cu a thang. Jesuh nih hin, Nazareth le Galilee sining hawih in, mission riantuan zong cu aa thawk. Ka dang phan hmasat lo in, Capernaum, Bethsaida le Chorizon hna ah thawngtha chim aa thawk hmasat.

Israel miphun nih an i uar taktakmi Zezreel Nelrawn a par lio

Nazareth aa thawknak tuanbia hi dik tein theih a si rih lo. Ruahnak (theory) phun tampi cu a um. Thilhlun cochuaktu (archaelogist) pawl nih Jesuh chan hlan ah a rak ummi Nazareth khua hi, an kawl nain an hmu kho rih lo. Cucaah hi khua hi zeitik dah an tlak timi theih khawh a si rih lo.

Nazareth timi in meng 2 hlannak "Kfar HaHoressha" timi ah, khuarawp pakhat an hmuh. Cu khua cu a liamcia kum 9,000 tluk ah, minung an rak um cang ti a si. Thung vawlei in tuammi minung pumpak ruak 65 zong thlan ah an hmuh i, Nazareth hrawng ah, hlan lio kum tampi in minung khua an sa cang an ti a si.

Atu i Nazareth hi cu, Jesuh chuah hnu lawng in theihmi a si. Hlanlio Judah ca hlun ah hin, Nazareth kong hi pakhat hmanh an tial lo. Nazareth kong theih hmasat biknak cu Biakam Thar (NT) le Lamkaltu chung lawng in a si.

Krihfa ca a si lo mi nih a voikhatnak bik Nazareth khua kong an tialmi hi AD 170 hrawng ah a si. Cu ca ahcun, Nazareth timi sullam hi "ral cawnghnak hmun" (guard place) tibantuk in an tial. A ruang cu Nazareth pawng i sipuazi lampi cungah a ummi Sepphoris khua kilvennak caah an rak sakmi a si lai tiah an ruah.

Luke tialmi Thawngtha cauk ahcun, vancungmi Gabriel nih, Mary le Josepth sin i aa langhnak khua kha Nazareth ah a si (Luke 1:26-38). Cun Bethlehem ah Jesuh a chuah hnu ah, Jesuh, Mary le Joseph cu Nazareth ah an kirnak kong Luke nih a chim. Jesuh biakinn chung an chanhnak le Nazareth khua ah an tlunpi thannak kha Luke nih a kan chimh (Luke 2:1-51). Mark nih cun, Johan sin i tipil in awk ah Nazareth khua in Jesuh khualtlawn aa thawhnak kong a tial (Mk. 1:9-11).

Galilee hrawng abik in Nazareth hrawng hi, sifak santlailo le mi nih zei rel setsailomi pawl, khua an saknak a si caah, Jesuh nih cu minauta hna hi, cawisan a duh hna. Cucaah Nazareth hrimhrim in thawngtha chim hi aa thawk timi kha Luke nih a kan cawnpiak (Lk 4:16-19):

Bawipa Thlarau cu ka cungah a um. Sifakmi hna sin i Thawngtha chim awkah chiti a ka thuh i, Saltangmi hna sin i luatnak thanh awk ah a ka thlah, Mitcawmi hna sin i khuahmuh thannak pek awk le Hremmi hna luatnak ding caah a ka thlah. 

Luke nih, a thannak khua Nazareth ah Jesuh a rak tlunnak kong a kan chimh bantuk in, Matthew (13:54) le Mark (6:1) zong nih a kan chimh ve. Matthew le Mark nih an chimnak ahcun, tipilpetu Johan a thih hlan deuhvak ah, Jesuh hi Nazareth ah a va tlung in an chim. Luke nih cun, Thawngtha chim aa thawkka hrawng ah a tlung in a kan chimh.

Kum zabu 1 lio i Nazareth inn (Jesuh Inn a si kho men an ti)

Thawngtha tialtu pathum nih hin, Jesuh hi Nazareth khua i a va kal tik ah, Synakok ah a va kal i a cawnpiak hna; Isaiah cauk a rel timi ahcun an chimmi aa khat cio. "Pathian nih chiti thuhmi ka si" (annointed one) tiah a ti tik tu ahcun, Nazareth khuami nih an zum ti lo. A nu le pa, a unau, a far le kan theih ko hna..ti in an zum ti lo. Cucaah thil khuaruahhar zong tlawmte lawng a tuah.

A cawnpiaknak a biaholh an theih tik ah an khuaruah a har. "Hi fimnak hi khaw zeika dah a lak hnga?" anti ko nain, Isaiah 61:1 kha a van rel i, "Amah kha Pathian chiti toihmi ka si aa ti i, amah ah Isaiah chimmi bia a tling cang" a ti tik le hlan lio prphet hna zong "An mah le an chungkhar le a khuami sin dah ti lo ahcun, thangthatnak an rak tong ve ko" tiah a ti tik ahcun, pumhnak innchung i a ummi Judahmi vialte cu an thin a hung dih i, Jesuh thah an zalh (Lk 4:29):

An (mipi) tho i Jesuh cu khualeng ah an hnuh i lungpang cungin thlak awh ah, khua a thutnak tlang a par ah khan an kalpi. Sihmanhsehlaw zapi lak khan aa zuk i a lan. 

Minung hi mah chuahkehnak minung nih upat hmaizah i pek hi a um tawn lo. Jesuh zong hi a khuami zeiah aj an rel ve lo. Cu lawng hmanh silo in thah le nawn an rak timh. Cucaah Jesuh hi, Nazareth ah voi khat hmanh a tlung ti lo.

A ngakchiat lio in kum 30 a si tiang a thannak khua a si caah, a ngai ve ko lai. A philh kho lai lo. A hawikawm zong a ruat ve tawn ko hna lai. A chungkhar le sahlawh zong a ruat ve ko hna lai. Innpa chakthlang a ngai ve ko lai. An rak i chawhlehnak lo, leikuang, thing an lakna, a pa lehtama rian a bawmhnak le an fingtlang zong a ngai ve ko lai nain, a tlung duh ti lo.

Nazareth khua le Mt. Tabor

Nihin ni chanthar Nazareth cu Israel Chaklei District khua lian bik a si cang. Arab miphun an tam caah, "Israel ram i Arab khualipi" tiah an ti. 2015 ahcun minung 75,726 an um. Khua chungmi a tam deuh cu Israel rammi Arab miphun an si i, 69% cu Muslim an si i, 30.9% cu Krihfa an si. A cung sannak deuh ah Nazareth khuahlun he artlang in, Upper Nazareth timi khuathar an tlak i cuka cu ka ahcun Judahmi 40,312 (2014) ah an um. Cuka khua cu June 1974 ah khua dangte a si tiah cozah nih an rak ti.

Chanthar Nazareth cu Jesuh chan Nazareth a si ti lo. Innlo thatha a um. Cozah zung lianlian, sianginn le sizung thatha a um cang. 2011 ah Arab miphun ngeihmi "software sernak"high-tech company lianmi 20 tluk a um cang i, Haaretz newspaper nih cun, "Arab miphun hna caah Silicon Nelrawn" (Silicon Valley of the Arab community) tiah an ti phah cang. Israel cozah nih Ralkap kuanfang sernak sehzung ah an hman i, minung 300 tluk rian an chawr hna.

Jesuh nih, Bawipa Thlarau cu ka cungah a um..Sifakmi hna sin i Thawngtha chim awk ah (Lk. 4:18) tiah a chim bantuk in, Krih Thawngtha hi, thlarau khamhnak lawng silo in, sifakmi hna caah sifahnak chung in khamhnak thawngtha zong a rak si. Jesuh nih cu bia a rak chim hmasatnak cu, hi Nazareth khua hi a rak si i, nihin ni ahcun, "Silicon Valley" he tahchunh a si cang. Krih Thawngtha cu sifakmi hna caah sifahnak in luatnak zong a si chih ti kha a fiang.

Jesuh chan lio ah "Nazareth cun zei thil tha dah a chuak bal i?" timi khuate cu, Krih a lennak ram a si caah, nihin ni ahcun, nichuah-nitlak in tourist tam tuk an phaknak khua ah a cang. Israel nih ramdang tangka an hmuh biknak pakhat cu tourism a si i, 2013 ah 3.54 million tourist nih an tlawn. Israel ram ah tlawn bikmi khua 10 chungah Nazareth hi aa tel ve cang.

Hi khua hlun ah hin, biaknak lei ah min thangmi biakinn le tuanbia ngeimi hmunhma len ding tampi a um. Jesuh thannak khua a si caah, Krihfami caah tuanbia biapi taktak aa tialnak khua asi.

1. The Church of Annunciation hi, Middle East ah a lian bikmi Catholic Church a si. Gabriel, Mary sin aa langhnak hmun a si an ti (Luke 1:26ff)

2. The Church of St. Gabriel cu Eastern Orthodox ta a si i, Gabriel aa langhnak hi, hika zawn ah a si an tinak hmun a si ve.

3. The  Synagogue Church cu, Melkite Greek Catholic Church a si i, Synagogue i Jesuh bia a rak chimnak a si an ti.

4. St. Josepth Church cu, Jesuh pa, Josepth lehtama rian hmun a si an ti.

5. Mensa Christ Church cu The Franciscan biaknak bu ta a si i, thihnak in a thawhthan hnu ah Jesuh le a zultu pawl znriah an eitinak a si an ti.

6. Basilica of Jesus the Adolescent biakinn a um i, cucu Slesian biaknak bu nih an ngeihmi a si. Nazareth khua pawng tlangpar ah a um i, Nazareth kha chuk zoh in a zohmi tlangbo ah a um.

7. Church of Christ a um i Anglican churh a si.

8. The Church of Our Lady of the Fright timi aum i, cuka hmun cu, "Synagouge chung ummi mipi nih Jesuh thah ding in an hnuh lio ah, Mary nih chikkhatte a hei hmuhnak hmun a si" tiah an ti.

9. Jesus Trail cu Jesuh khualtlawnnak a zulhmi lam a si. Km 60 tluk a sau. Nazareth in aa thawk i Galilee lei khua apal hna i, Capernaum ah a dong.

Vancungmi Gabriel aa langhnak-Church of Annunciation

Hi bantuk in tuabia ngeimi khua asi caah, Krihfa tourist tampi an kalnak le tourism hi Nazareth khua i sipuazi pakhat ah a cang. Jesuh a nun lio ah, Nazareth khua cu a tungmer kho lo, a thleng kho lo nain, nihin ni ahcun, Krih ruangah Nazareth cu fimnak le rumnak in aa thang thluahmah cang. Thawngtha bia cu, fimnak, rumnak le lamkip thanchonak a si timi kha, Nazareth tuanbia nih a kan hmuhsak.

Nazareth ah hin Jesuh hi rak um ngelcel hlah sehlaw, "Nazareth khua hi nihin ni ah zeidah a va lawh hnga? Nazareth in zei thiltha dah a chuak bal i" ti zong maw a va si peng ko hnga?

---------------------------------------------------------

Zohchunhmi Cauk

1. Charles R. Swindoll, The Greatest Life of All Jesus (Tennesse: Thomas Nelson, 2008), 19.

2. "Nazareth.'Mercer Dictionary of the Bible (Waco: Mercer University Press, 1990).

"Zinghmuh Tlang National Park" Siam A Herh

December 26, 2016, 11:36 pm

≫ Next: Zei Ruang Dah USA Khuapi 30 Ah Lainawn A Karh Hnga?

≪ Previous: Nazareth Khua: Zei Thil Tha Dah A Chuak Bal?

$

0

0

Lairam tlang dawh bik Zinghmuh Tlang

Minung thanchonak ah a biapi bik cu, "ruahnak" (idea) a si. A van changtu ah "saduhthah" le vision (thil hmuhchung nak) ngeih a si. A theipar a chuahnak ding caah, cu "vision" cu zeitindah a tlam kan tlinter lai? Zeitik ah dah? A ho nih dah?" timi ruah le riantuan a si. Cu ti tuah ahcun, vawleicung ah a si kho lo in ruahmi thil tampi hi, a si khomi a tam tuk.

USA cu an ram thanchonak ding caah, "idea" (ruahnak) an rak ngei tuk. Ruahnak thar chuah le thil thar chuah cu an rak cak taktak i, zohchunh awk an tlak taktak. Ruahnak tha an ngeih caah vawleicung thil thar tambik a serchuahtu cu American an si ko.

USA nih an tuahmi thil tampi lakah, thil fate a lo nain, thil pipa taktak a si mi cu, cozah nih an ram tiva, fingtlang, tupi le tibual tibantuk, cozah hualmi hmunhma hna, min dawh ngai an sakmi hna hi  a si.  State chung lawng a aiawhmi kokek tiram hna kha, "State Scenic" an ti i, ram pumpi ai awhmi cu, "National Scenic" tiah an ti.  "Scenic" timi cu "Hmunhma dawh" timi a si ko.

USA bantuk in Lairam ah, a cheu cu "State Sceinic" ah chiah tlak hmunhma dawh an um i, a cheu cu "National Scenic" ah chiah tlakmi an um. Tahchunhnak ah, Khonumthung Tlang hna cu, "National Scenic" ah an chiah lawng hmanh siloin Southeast Asian i tlang minthang pakhat ah an chiah ve. Cucu Laimi kan vanthatnak pakhat a si. Cun Rih Tibual te hna hi, "National Scenic" ah an tla kho ve hnga. Zeicatiah a lian lo nain, aa dawh tuk caah a si.

Cu bantuk in, Lairam ah tlang dawh bik kan ngeihmi cu, Zinghmuh Tlang a si.  Zinghmuh Tlang cu tuanbia a ngeimi tlang zong a si. Hi tlang i, Chin State cozah nih, tha tein zohkhenh le sersiam ahcun State Scenic lawng siloin National Scenic ah a um kho dingmi tlang a si. A umnak hmunhma, a fingtlang le kokek sining nih a phut bakmi tlang a si.

Lairam tlang dawh bik Zinghmuh Tlang

Zinghmuh Tlang par pakhat

Zei ruang ah dah National Scenic ah kan chiah khawh timi a ruang hitin kan chim khawh.

(1) Pe 8,814 a sang i, Laitlang tlang vialte lakah san ah (3) nak a si.
(2) Laitlang tiva lianbik Tipi le Tio an i semnak "tuanbia tlang" a si.
(3) Laitlang ah tidil minthang cem "Lai Dil" a umnak a si.
(4) Laitlang ah a lianbik le a cang bik tupi "Laikua Tupi" umnak a si.
(5) Sii phunphai ah a thami thingram tampi a keuhnak tlang a si.
(6) Lairam khuapi bik pahnih-Hakha le Falam-kar ummi a si.
(7) Saram tampi an umnak hmun kau taktak a um.
(8) Lairam tlangpar le tlang thluan dawh bik pakhat a si.
(9) Lairam tlang ah lung a cang bikmi tlang pakhat a si.
(10) Pipu chan in, Laimi nih sunhsakmi "tlang thianghlim" a si.
(11) A pawng ah khuate tam nawn a umnak tlang a si.
(12) Lairam a laiva bik ah a ummi tlang pakhat a si.

Hi a cunglei thil (12) ruangah Zinghmuh Tlang hi, "National Scenic" tlang pakhat ah chiah le Laikua Tupi zong hi "Zinghmuh Tlang National Park" ah chiah a herh. Chiah zong a phu. Cun Zinghmuh Tlang par tiang bus lam cawh i, cuka ah hotel zong sak le private nih dawr zong umter i, "tourist attraction" hmun pakhat ah serchuah ding a herhmi a si.

Zinghmuh Tlang lungpang dawh Tourist Resort a si khomi Laikua Tidil

"Zinghmuh Tlang tourist resort" tibantuk in thil tuah i, tourist attraction hmun pakhat ah kan ser khawh ahcun, ramdang le ramchung tourist tampi an ra lai i, Falam le Hakha caah phaisa tampi hmuhnak a si lai. Chuncung le a chehvel khua caah tangkalut tampi a um kho lai. Surbungtlang Airport hna a tlam a tlin ahcun, Rih Tibual le Zinghmuh Tlang lungpang kai ruah ah, ramdang tourist tampi an ra kho i, ramdang tangka hmuhnak ah a cang kho ding a si.

Zinghmuh Tlang he pehtlai in, Laimi nih kan i cawn awk ngai a simi cu, Mizoram Cozah riantuanning le thil serning hi a si. Mizoram cozah nih biapi ngai ah an chiahmi cu, tangka hmuhnak caah an ramchung tiva, tibual le fingtlang hna khi, zoh nuammi hmunhma ah ser khi a si.

Mizoram Cozah cu "Department of Tourism" an ngei. Cu department nih, an ram chung ah "tourist zoh duh ding hmun" tampi an kawl i, cucu dawhte le zoh nuam in an ser hna. An tuanbia zong tampi ca in an tial hna. Va zok taktak ahcun a phu setsai lo mi zong an si men ko lai nain, an tuanbia ca chung i an tial tik ahcun, mi nih va hmuh le va zoh duh a si cang. Tuanbia cu kan mah nih ser a herhmi a si. Cuticun ramchung le ramleng tourist an sawilem hna i, an ram tlang sang bik cu kan khua pawng Sangau khua kam ah a um nain, ramdang tourists tam ngaite an kai cang.

Chin State Government nih "Department of Tourism" hi an ngei rih rua lo tiah ka ruat i, a pawi ngai. An ngeih cang ahcun a tha i, an ngeih rih lo ahcun ser hrimhrim ding  a si.

Mizoram cozah nih an sermi tampi lak ah, Aizawl khuapawng ah a ummi tlang pakhat ah "Hmuifang Park" timi cu Zinghmuh Tlang he aa lo ngai. Cucu tlangsang le lungpang dawh sawhsawh a si ko. Asinain cuka hmun ahcun Bus lampi an cawh i, kattaya an hnuai. Bus duhtawk in an kal kho. Cucaah Mizoram chung le ramleng in tourist tampi an kal. Mirummi nih an tangka tampi an hloh tik ah, Mizoram caah tangka hmuhnak ah tla. Lungthin nuamhnak zong a si.

Cu bantuk in Zinghmuh Tlang zong hi, bus lam kan cawh in kan tuah khawh ve a herh. Tlangkainak lam zong tha tein ser i, tlang kai a huammi nih an ke te in an kai lai. Atanglei hi, Hmuifang Park hmanthlak cu an si i, zeitluk in dah zoh dawh le duhnung an si timi cu, hmuh khawh a si.

Tlangpar Park zawn

Hmuifang Tlang lungpang dawhdawh

Hi Hmuifang Park hi Aizawl in Km 50 a hlatnak Lunglei lei kalnak lampi ah a um. Tlangcung thingkung hi voikhat hmanh hau rih lomi an si. Meter 1619 a sang tiah Mizoram Tourist Department nih an ti. Cu park cu nihin ni ah, Mizoram caah tangka tampi hmuhnak ah a cang.

A ngaingai tiahcun, Mizoram bantuk in kan i zuam ahcun, Zinghmuh Tlang cu Hmuifang Park nakin a hlunghlai deuh lai. Tangka zong tam deuh kan hmuh lai. Zeicatiah Hakha, Falam le Thantlang in a nai tuk. Lairam a laifang ah a um i, mi tampi phanh khawhmi a si. A pawngkam ah khuate lian-Chuncung le Ramthlo-tibantuk tam ngai a um fawn. Hi khua hna ah, tourist tlunnak hotel an um kho i, khua hlunghlai ngai ah an tla kho. Laimi nih biaknak le sianginn in picnic tuahnak, camping tuahnak le chungkhar nuamhnak zong ah kan hman lai. Cu nih cun kan Lai miphun caah takta le thlarau damnak tampi a chuahpi chih lai.

Ngaknu tlangval le chungkhar Picnic tuahnak hmun

Hmuifang Park cung ah a kalmi bus hna

Len nuam tuk ding in an sermi Hmuifang Tlangpar

Chin Sate Cozah Nih Ruah Awk? 

Zinghmuh Tlang hi, Hmuifang Park bantuk in kan ser khawh ve ko. Asinain a sertu um a hau. Cucu Private nih cozah ah sawk i ser khawh a si. Cozah nih Private ah an pek duh lo ahcun, Chin State Government nih tuanvo lak a herh.

Lairam nih kan herhmi a tam tuk ko lai. Cu lak ahcun, Hmuifang Park bantuk in, tourist nih zoh le len duhmi, tangka hmuhnak ding hmunhma dawh hna ser zong hi kan herh chih. Zeicatiah ramchung le ramleng tourist tampi nih zoh duhmi hmunhma ngeih kan herh caah a si.

Zinghmuh Tlang hi,  "National Park" dirhmun a phak khawhnak ding caah, Chin State Government hrimhrim nih, a herhnak kong le a thatnak kong, research tha tein tuah le cozah nih pawm khawh ding in, an i zuam a herh. An i zuam khawh i thil tlam a tlin ahcun, budget zong tampi a tla lai i, Lairam caah rian tampi a chuahter lai.

Ram cheukhat cu tourism hi tangka an hmuhnak bik le an rumnak hrampi pakhat a si bantuk in, Lairam zong nih kan fingtlang hna hi, phaisa hmuhnak ah ser ve a cu cang. Chin State cozah hruaitu hna nih, a tu tein ruahnak (idea) thar an chuah lo le heh tiah rian an tuan lo ahcun, Lairam hi chan khat hnu chan khat ramkulh dang nih a kan chawhkanh peng lai timi phan a um ngaingai.

Cozah aa thlenka a si caah, a fawi cu a fawi lai lo. Asinain Mizoram cozah zong nih an tuah khawh ve ko ahcun,  Chin State Cozah zong nih an i zuam peng ahcun an tuah khawh ve awk a si ko hnga lo maw? timi saduhthahnak he!!

Tourist tampi a lem kho dingmi Zinghmuh Tlangpar Tourist tlunnak a si khomi Ramthlo (Ref.ramthlo.blogspot.com)

Tourist nuamhnak a si khomi Ramthlo (Rf.ramthlo.blogspot.com)

Tourist lennak khua a cang khomi Chuncung khua

Zinghmuh Tlangpar Vailamtah (ramthlo.blogspot.com)

-------------------------

Chinchiah

1. Hmuifang Tlang hmanthlak hna hi, hi website in lak an si. http://www.misual.com/2011/04/06/kal-vawikhatna-part-i/

2. Zinghmuh Tlang hmanthlak hi wikepedia in lakmi an si.

---

Zei Ruang Dah USA Khuapi 30 Ah Lainawn A Karh Hnga?

December 27, 2016, 6:46 pm

≫ Next: Million 99 A Simi Dinosour Kawlram Ah An Hmuh

≪ Previous: "Zinghmuh Tlang National Park" Siam A Herh

$

0

0

Pathian nih minung nunnak hi biapi tuk ah a chiah. Cucaah lainawn lo ding hi Nawlbia 10 ah hitin a kan chimh...."Lai nan nawng lai lo" (Ex. 20: 13) ti a si. Asinain USA thil sining zoh tikah, lainawn hi zeite ah an rel lo. USA minung cheukhat caah hin, "Minung thahnak in uico thah hi an duh lo deuh" lai tiah ruah tlak a si. Cu tluk cun minung nunnak hi zei ah an rel lo.

"A vapa nih a nupi a thah; a pa nih a nupi le fale a thah hna. A nu nih a fale a thah hna. Cu pa nih, Mall ah a kah hna; cu pa nih sianginn ah a kah hna; rian ah a kah hna; anih te chung an mah le mah an dongte in an i that" ti phun hi, a tam in a tam tuk. A cheu an buaimi cu "pia 80 man arti ruang hna ah an i that men..." Micheu cu an thin a tawi taktak. Kutpi nam lawng a si. Cu nih cun meithal an ngeihmi cu tih a nung tuk cang.

Meithal kah a tamnak khua i, News ngaih cu, zeidang kong a um lo. "Khuacaan, accident le, innkang le mithah lainawn kong lawngte in a khat." TV zoh hi, lungrawnnak menmen a si. Thawngtha theih ding pakhat zong a um lo. Cu tluk cun USA hi a dirhmun a chia.

Zeicatiah mi tampi cu Pathian kha zei ah an rel lo i, "Nawlbia 10" kha an caah sullam a ngei lo. Nawlbia 10 an ca i sullam a ngeih lo ahcun, "Minung nunnak cu zeihmanh a si ti lo. Hmuichon bantuk tluk ceu a si."

Khatlei ah mi an thahnak cem cu methal a si nain, meithal zuar a duhmi le meithal ngeih a duhmi hna nih, "Meithal nih minung a thah tung hna lo. Minung nih pei an thah ko hna cu. US phunghram zong nih meithal ken a onh fawn hna. Cucaah mipi kut ah mei thal tam chin lengmang a phan. Meithal kan ngeih ahcun kan him deuh lai" tiah mipi fim a kan chimh. Cucaah USA cu "Hriamnam ram" (a country of weapons) a si. An ram milu nakin meithal ngeimi an tam deuh cang lai tiah ruah  a si. Meithal hi an buaibainak tlianternak caah an hman fawn i, tih a nun khunnak a si hawi.

Mei a dekmi mei in, tii a dekmi tii in, meithal a dekmi meitha in, a thimi an tam deuh zungzal. Hriamnam a tam tuknak ram paoh cu, a daimi ram a lo nain, chungmuru taktak cu a dai lo. Thinlung hna a ngam bal lo.

Meithal zuar pawl nih an chimmi bia hi, a dik le diklo cu, USA ah kum chiar meithal aa kapmi an tam chin lengmang mi nih, a dik lo timi a fianter ko. Nihin ni ah, meithal a tam deuhdeuh, mithah lainawn a tam deuhdeuh. Khuaruahhar a simi cu "Meithal an ngeih ruangah an himbawm" timi nakin "Meithal an ngei i an i kap, an i that" timi tu a tam deuh peng.

FBI nih meithal cawk a duhmi hna hi, an siningtuanbia (background) tha tein an chek ko hnu in, meithal kah i thahnawn hi a tlawm deuh ngai an ti. Asinain "background" check nih cun, a liamcia caan ca lawng a theih khawh i, minung thinlung zei dah an ruah? Hmailei ah zeidah an tuah lai timi cu computer nih a thei kho ti lo. USA ah hin, kum chiar in mithah lainawn hi, a zor lei nakin a karh lei deuh hi a si tawn. Khua cheukhat ah a rak zor i, khua cheukhat ah a rak karh.

2015 ah hin USA ah minung 15,696 an thah hna i, 2014 nakin 10.8% tam deuh an thah hna. 2016 ah hin, 2015 nakin a karh deuh lai tiah ruah a si. A ruang pakhat cu Chicago ah minung an thahmi hna an karh tuk caah a si.

2015 le 2016 epchun tikah, mithah a karh biknak khua (15) an thim tik hna ah, Kawlrammi kan tamnak khua-Indianapolis, Chicago, Phoenix, Dallas, Houston, Fort Wayne, Atlanta le Kansas City- hna zong an i tel ve hna. Mithah a tam ngainak Washington DC, Baltimore, Milwaukee tibantuk ah tlawmte a zor. A cheu khua cu Metro area in tuak ahcun a karh thiamthiam ko rih.

Cucah kan umnak khua thatnak ding caah, Laimi zong kan i zuam ve a herh. Cucu Pathian duhmi a si i, Bible cawnpiaknak zong a si. Kan umnak khua le ram caah thlacam le thiltha tuah hi, kan i zuam a herh.

2015 le 2016 an epchun tikah atanglei khua hna ah hin, mithah lainawn a karh bik tiah ti a si. Hihi October, 2016 i an tuakning a si. Kum dih tuakmi a si lo. Hi khua hna hi, mithah lainawn a tam bik timi siloin 2015 nakin 2016 ah zeitluk in dah a karh deuh timi tuaknak a si.


                             2015             2016      Karhmi             % A karhmi
Chicago               378               536           +158                    41.8%
Orlando, Fla.        19                  73           +54                       284.2
Memphis, Tenn.    114               158           +44                      38.6
Phoenix                72                111            +39                       54.2
Las Vegas             90                125           +35                       38.9
San Antonio         78                 111           +33                        42.3
Louisville, Ky.  52                   79           +27                      51.9
Dallas                   95                 118           +23                      24.2
Houston               191                212            +21                      11.0
Fort Wayne, Ind.  17                  34             +17                    100.0
Atlanta                   68                  85             +17                       25.0
Indianapolis          102                 117           +15                       14.7
Austin, Texas        13                   28            +15                      115.4
Kansas City, Mo.   77                  90            +13                        16.  9
Arlington, Texas    4                    17           +13                       325.0

"Zei ruang ah dah US khuapi 30 ah hin mithah lainawn a karh hnga?" timi biahalnak hi, million pakhat man biahalnak tluk a si. A phi chuah awk a fawi lo.

Hi ti mithah lainawn a karhnak a ruang hi, thil pakhat ruang lawngah a si lo. A ruang phun tampi a um. Mifimmi hna hmuhnak ah, a ruang tambik cu "drug, gang, robbery le innchungkhar vuakden ruang, hlawhhlan, zudin saei ruang le cu he aa pehtlai deuhmi lawngte a si" tiah an ruah, Kah sualmi zong an um ve nain an tlawmte. Acheu cu lungthin rawh (depression) ruangah a si an ti. Seh riantuannak ram hna, abik in USA ah hin, lungrawk zawtnak hi a tam ngaingai i, hi nih nih mah le mah thahnak, midang thah duhnak tam tuk a rak chuahter.

Zeihmanh va sisehlaw, ruah a herhi a um. Acunglei cazin zoh in, ka umnak khua ah mithah lainawn hi a karh lei maw a si, a zor lei dah a si timi tuak a herh. Zeipipa tuah lo zongah, kan umnak khua ah mithah lainawn a karh cu, kan caah thil tha a si lo i, kan mah cio zong mithah a zornak ding caah tel ve kan herh. Cozah le khuachung cawlcanghnak le hruainak ah tel ve a herh.

Cun hihi ruah hrimhrim zong a herh:

Ka umnak khua ah zeicadah mithah lainawn a karh? Zei dah kan zatlang ah buaitertu a si? Zei thil nih dah hi bantuk mithah lainawn hi a karhter khun hnga? Sipuazi maw a si? Zuu maw? Ritnak si-ai maw? Sifahnak maw? Fimthiamnak maw? Nu aa zuarmi maw an si? Gangster ruang dah a si? timi kha ruah, kan nih Laimi ni nih teh zeidah kan zatlang ah thathnemnak kan tuah khawh ve mi a um? Palik hna kan dirkamh deuh hna lai maw? Pathian nih biapi tuk ah a chiahmi nunnak khamhnak caah zeidah kei ka tuah ve lai?" timi ruah a herh.

                                           ------------------------------------------------------

Zohchunhmi Ca

1. http://fivethirtyeight.com/features/a-handful-of-cities-are-driving-2016s-rise-in-murders/

Million 99 A Simi Dinosour Kawlram Ah An Hmuh

December 29, 2016, 10:17 pm

≫ Next: Chicago Ah Zei Ca Dah Mithah Lainawn A Tam?

≪ Previous: Zei Ruang Dah USA Khuapi 30 Ah Lainawn A Karh Hnga?

$

0

0

Thil hlun kong cawngmi scientist pawl nih a kong an hlat bikmi le caihhmai bikmi cu "dinosaur" hi a si. Dinosaur pawl an i semning le an loh ning tuak ahcun, khuaruahhar taktak a si ko. Bible i sernak tuanbia he hna epchun ahcun, epchun awk an tha lo. Zeicatiah an kum a tar tuk caah a si. 

Vawlei hmun kip ah, dinosaur ruhro hi an kawl peng. An hmuh tharmi zong tampi a um. A ruhro ti tikah, ruh bantuk an si ti lo. Lungcang bantuk in a um cangmi khi an si. Dinosaur hi phun tampi a um i, a lian he a hme he, va bantuk a simi a um i, a cheu cu laizir bantuk a simi zong a um. 

Scientist pawl nih theih an duh ngaimi an theih khawh rih lo mi cu, "Dinosour hi zeicadah an thih dih hnga? Zeitik caan ah dah vawlei ah an rak tlawnlen i zeitik caan ah dah an rak thih dih hnga?" timi a si. An thihloh kum le a ruang hi, theory phun tampi an chuah nain, fiang tein an thei kho rih lo. Egypt pyramid sakning cang kong hmanh tliang tein an theih khawh lo ahcun, dinosaur thihnak kong theih ding cu a fawi lai lo.

Dinosaur ruh thar an hmuh paoh ah, biahalnak thar a chuak than lengmang. Nikum ah million 99 a si cangmi dinosaur mei (tail) Kawlram ah an hmuh. Cu dinosaur mei ahcun "a thlahmul, a ruh le a titsa nemmi (soft tissue) zong tling tein a um ti a si. Cu bantuk phun an hmuh hi, a tu hi a voi khatnak a si caah, ramkip scientist an lung aa lawm ngaingai. 

Cu an hmuhmi cu 2015 ah a cangmi a si. China University of Geosciences in hlaihlaitu (researcher) Lida Xing cu, Kawlram thinglungvar (amber) zuarnak i thinglungvar pakhat kha a va zoh i, thil pakhat a hmuhmi nih a mit a hlan ngai ti a si.

Amber timi hi, thing kum million tampi a um hnu ah, lungvar bantuk ah a cangmi a si. Cucah thinglungvar tiah ka tinak a si. Monywa chaklei ah thing a si ko nain, lung ah aa cangmi tampi a um i, amber timi zong cu cu bantuk a si ve. 

Thinglungvar (Amber) phun khat

Cu thinlungvar cu vawleikhur thukpi chung in an cawh i an lakmi a si. Xing nih cun, market i an zuarmi thinglungvar chung a muru chungah "hlanlio chan i a rak ummi hngerhte le a pawl nawnmi thinghram bantuk a hmuh hna. Thinglungvar zuartu nih cun, cu a pawl nawnmi thil cu thingram phun khatkhat a si ko lai tiah a ruah. Xing tu nih cun, phundang pi'n a ruah. Cucu thinghram siloin "dinosaur i a hmul (feather) pakhatkhat a si men lai" tiah a ruah.

Xing nih cun, Dexu Institute of Palaeontology cu, cu thinglungvar cu cawk ding in a sawilem hna i, China, UK le Canada i an riantuanpi hawi le he tam deuh hlathlai (study) tuah ding in a forh hna. An cawk. Caan sau a rau lo. Xing nih a chimmi a dik ti kha an theih colh. Cu thinglungvar (amber) chung a ummi thilri te kha "dinosaur mei a si" an ti.

Xing nih hitin NPR ah a chim:

Dinosaur kawl ka huamnak hi kum 30 tluk a si cang. Paleontology (ruhro kong) hi ka cawnnak kum 10 a si cang. Cu chung ahcun amber (thinglungvar) chungah dinosaur kan hmuh te lai ti hi ka rak ruat bal lo. Hi thil kan hmuhmi cu ka chan chungah lunghmuih awk taktak a si ko....Dinosaur mei i kan hmuhmi a hmul cu a chah ngaingai i, cucu khuaruahhar a si ko" 

The Royal Saskatchewan Museum of Canada i, Xing a rian tuanpi hawi a simi le, hi dinosaur kong hlathlaitu a si ve mi, alaeontologist Ryan McKellar nih, "Hi thil hmuhmi nih ka ka khuaruah a harter taktak ko. Hi bantuk hi a pakhatnak bik hmuhmi a si" tiah Reuters ah a chim. 

Hi thinglungvar chungah dinosaur mei le ruh, tling khitkhette hmuh timi hi, a pakhatnak a si i, Xing le a hawi le pawl cu, an lungthin aa lawm taktak. 

"A hlan ah hin, thinglungvar chungah vahmul (feather) cu an rak hmuh bal cang. Cucu dinosaur hmul zong a si kho men ko nain, dinosaur taksa dang kha an hmuh chih lo caah, dinosaur hmul a si timi kha chim khawh taktak a rak si lo i, el khawh ngai a rak si" tiah Xing nih Canadian Broadcasting Corporation (CBC) cu a ti hna. 

Xing le a hawi le pawl nih an ruahmi cu, hi dinosaur mei hi dinosaur note mei a si i, a min ah "Eva" tiah min an sak. An ruahmi cu, a liamcia kum million 99 lio ah, dinosaur note i a mei-par te kha "pithlung tia" te a rak si lai. Cucu thingkung a hram karlak ah a rak i tenh sual lai i a chuak kho ti lai lo. Cuticun cu a mei te cu, himbawm tein amber (thinglungvar) chung ah a umnak a si lai" tiah an ruah.

Dinosaur hi phun tampi a um i, a cheu cu va bantuk an si. Atu an hmuhmi dinosaur phun zong hi vanthat ah upat tiang lian sehlaw, Ostrict va tia hrawng a si lai tiah an ti.

Thinglungvar tambik an cawhnak khur umnak

Hi thinglungvar (amber) hi Kawlram chaklei Kachin ramkulh, Hukawng Nelrawn ah lungkhur an cawhnak ah an hmuh. Vawleicung pumpi ah, hi hmun hrawng i thinglungvar tambik chungah thingram le saram hna ruahkhua tambik an hmuhnak hmun a si. Hi thinglungvar pawl ah hin, Cretaceous chan i a rak nungmi saram le thingram tambik aa telnak hmun a si an ti (Cretaceous chan timi hi, a liamcia can 65-145.5 million karlak thilnung pawl an lohtlau lio caan a si).

"Kawlram chaklei ah Kawlram cozah le tapung hna i kahnak a dongh deng cang caah, hi ka hrawnggrang ah hin, hmailei ahcun thinglungvar ah hin, hi bautuk dinosaur phun hi, tampi kan hmuh te lai" tiah Xing nih zumhnak a ngei. Hukawng Valley hi vawleicung ah hi bantuk tambik an hmuhnak hmun zong a si. 

"Caan rau lo te ah, hi bantuk in thilnung (specimens) hi vawleitang tampi kan hlaichuah te hna lai" tiah  Xing nih a ti. Aa tinhmi taktak cu, a tlingmi dinosaur hmuh kha a si. 

Xing le a hawile pawl riantuannak hi, Current Biology journal ah an tial. 

--------------------------------------------------------

Chinchiah
Hi capar hi online news tampi chung in charmi a si. 

Chicago Ah Zei Ca Dah Mithah Lainawn A Tam?

January 2, 2017, 1:49 pm

≫ Next: Pastor le A Chungkhar Nun Bawmtu

≪ Previous: Million 99 A Simi Dinosour Kawlram Ah An Hmuh

$

0

0

Chicago Downtown

Chicago khua hi aa dawh taktakmi khua a si nain, USA ah tihnung bik khua 10 thim tikah Chicago hi pakhat ah aa tel ve. Asinain a khua dihlak pi in tih a nung tinak a si lem lo. Chicago ah mithah lainawn a tam biknak cu Nitlaklei le Thlanglei ah a si i, cuka nih Chicago hi min a chiattertu an si. A ruang zei ko dah a si hnga?

Chicago khua kong ah "Chicago ah minung hi zat hi thah an si te lai" tiah palik le FBI nih an tuak chungmi vialte an palh dih. Zeicatiah an ruahdamh chungmi nakin tam deuh an thah hna caah a si.

December chuakka ah "2016 chungah Chicago ah minung 726 an thah te hna lai" tiah palik nih an rak ti chung. 2016 a dih zan ahcun "Minung 762 an thah hna i, Chicago tuanbia ah minung tam bik an thah hna kum pakhat a si" tiah an ti. Khua chungah meithal kahnak 4,331 a chuak ti a si.
,
Chicago Metropolitan area ah minung 9.4 millions an um i, USA ah lianh ah pathumnak a si. Asinain Chicago hi buaibainak (Problem) ngan taktak an ngeih caah, amah nakin a lian deuhmi -New York le Los Angeles-khua hnih komh nakin, Chicago ah minung tam deuh an thah hna. Cu thil nih "Chicago hi thil aa ningcang lo" timi a a langhter.

2015 le 2016 epchun tikah, 2016 ah meithal kahnak 1,100 tam deuh a chuak tiah Chicago Police Department nih an ti. 2015 ahcun 485 an thah hna i, 2016 he epchun tikah mithah a karh ning hi, kum 60 chungah a sang bik a si an ti. Cucaah Chicago ah zei bantuk buaibainak (problem) dah an ngeih hnga? An khuachung ah zeidah thil ningcang lo in a um hnga? timi ruah a hau.

Police zung nih an ruahmi cu Chicago ah hin "license" lo in a lutmi meithal a tam tukmi hi a ruang pakhat ah an puh. Cun gangs hna nih an mah i vennak ah meithal an ngeih tukmi hi a si tiah an ruah. 2016 chungah Chicago khua chung ah a thliruk in a lutmi hriamnam 8,300 an tlaih i, cucu zatuak ah 20%  karh ti a si. Tlaih khawhmi hmanh cu zatzat a si ahcun, tlaih khawhlomi zeizat remruama dah a si lai? Gang kut ah meithal zaizat remruam dah a um rih hnga?

Palik Suprintendent Eddie Johnson timi nih, "US ah hin mithah lainawnnak hi khuapi tam nawn ah a karh deuh i, Chicago zong aa tel ve. Cun palik meithal in kah le thah hi a tam chin lengmang i, Chicago zong hi palik thahnawnnak a tam cemnak khua pakhat a si. Cu zong cu a ruang dang pakhat a um. Chicago ummi Mirang palik pakhat nih minak tlairawl pakhat kha voi 16 meithal in a kah i, cu a kah lio cu video an thlak caah palik huatnak a karh i, thahnak zong a karh chih" tiah a ti.

Chicago mithah lainwnnak a cannak hi sang (5) ah a si. Chicago ah police district (22) a um i,  district (5) hi kahnak a tam cemnak a si. Cu district 5 hi, Chicago Nitlaklei le Thlanglei ah a ummi an si. Cu districts (5) lawng bak ah hin, 2015 ah meithal kahnak 2,426 a chuak i, 2016 ahcun 3,5550 a chuak. Cu sang panga sining an zoh tik ah, minak an tam deuhnak hmun a si i, an zapite ngacha in sifak mi an si. Cu area cu "gang" an umnak le cawlcang tuk ti a si (Hi sang 5 cu Laimi zong nih hrial a herh; khualtlawn tik i meiti rawn hmanh ah hi area ahcun ralrin a herh).

Thahnawnmi tam deuh 80% tluk cu, an tuanbia zoh tik ah, "gang an si lo hmanh ah hlan ah gang cawlcanghnak ah a rak i pehtlaimi i thlaihkhih zong a tongmi an si hna" tiah palik nih an ti.

Chicago major Rahm Emmanuel nih nikum ah "Chicago ah palik a thar in 1,000 kan chiah chap hna lai" tiah a rak ti. Atu lio ah hin, "Zei ca dah 2015 ah khan meithal kah kha a zor deuh i, ruah lo pi ah 2016 ah hi tluk in a karh hnga?" timi zong palik nih an hlathlai cuahmah lio a si.

Johnson nih a nolh thanmi cu, "Mithah hi tluk a karhnak a ruang pakhat cu, November 2015 ah, Laquan McDonalh (K.17) minak pate, Mirang palik pa nih voi (16) meithal in a kah. Cu a kah lio video kha kan chuah piak u tiah, mipi nih, Chicago city kha an ti hna. Thin hungmi mipi tampi lam an rak zul i, buainak nganpi a chuak. Police Superintendent Garry McCarthy zong a rian a rak i bang. Lam an zulhmi ruangah "ramkulh cozah le federal cozah kha cu kong hlathlainak tiang a rak chuak" tiah a ti.

Cucaah Johnson zong rian har taktak aa khinh. Mipi le palik karlak ah zumhnak umter ding; palik thazaang cahter deuh ding a si. Atu lio ahcun palik kha an thazaang a der ngai caah, minung an tlaihmi hna zong an tlawm ngai ti a si.  

"Misualmi an tlaihmi hna an tlawm deuhnak a ruang a dang pakhat cu, a dintuai deuhmi ritnak si-ai (drug) tawngthammi cu an tlai ti hna lo i, ningcanglo meithal ngeimi le meithal in sualnak (gun violence) tuahmi lawng kan tlaih hna caah a si" tiah Johnson nih a ti.

Asinain sawiseltu (critics) tampi nih, "McDonalh an kahnak video an chuah hnu ah, a kaptu Mirang palik pa kha 'lainawn hmuh' in taza an cuaimi ruangah, palik nih an rian ah an i biatak kho ti lo" tiah an ti. Cucaah "Gang pawl an sual chinchin i, an mah le mah an i kahnak a si ko" tiah Chicago i tihnung bik Nitlaklei sang i pastor riantuanmi Rev. Marshall Hatch nih a ti.

Eddie Johnson nih, Associated Press sinah a chimmi cu, "Viral video" thlakmi bantuk buainak kha palik bawi dang nih kan tong ve sual lai timi an phang i, palik officer pawl hi an i ralring ngai. Cun palik nih minung pakhat motor an dirter hmanh ah, catlap phih ding a sau tuk. Cu catlap cu court ah judge nih fak pi in an zoh rih; cucaah a phupha tuk lo ah palik nih minung dirter an duh tuk ti lo i, misual tlaihi an tlawmnak a si" an ti. "Palik nih motor dirtermi a tlawm deuh; tlaihmi le thawngthlakmi an tlawm deuh tikah "meithal kahnak" a karh ti a si.

Hi bantuk thil tampi-sifah, gang, ritnak sii, palik huatnak le palik zumhlonak le palik nih ralchiatnak an ngeihmi vialte-  Chicago ah mithah lainawn a karh i, 2016 ah minung 762 thahnak tiang a phan.

Biahalnak ngan taktak pakhat cu, "Hi a cunglei buaibainak (sifahnak, drug, license lo meithal) tibantuk hna hi doh lo ahcun, mithah lainawn hi a zor kho lai maw?" timi hi a si.

Cun pin ah, hi pin lei zongah Chicago hi zeidah a lawh te lai? Meithal le ritnak-si a luh peng ko le palik nih thil fate "drug" ruang ah an tlaih hna lo ahcun thil pipa deuh, meithal kahnak a um hnu lawng i an tlaih hna ahcun Chicago ah mithah lainawn hi a zor kho te lai maw? Palik hi mipi nih an huat-ral hna i palik le mipi karlak ah zumhlonak a um bu ahcun Chicago ah zei palik nih dah ral tha tein an rian a tuan khawh hnga? Cuti an tuan khawh lo ahcun gang pawl an sual hmun an sual ko lai. Cu tin gang duhpaoih khua an sak ahcun, Chicago mithah lainawn hi a zor kho te hnga maw?" timi ruah ah, khing a rit ngaingai ko!!!!


-----------------------------
Chinchiah

Associated Press nih an tialmi "1 of Chicago's Bloodiest Years Ends with 762 Homicides" timi ca zoh chih in tialmi a si.

http://www.msn.com/en-us/news/crime/1-of-chicagos-bloodiest-years-ends-with-762-homicides/

Pastor le A Chungkhar Nun Bawmtu

January 23, 2017, 7:03 am

≫ Next: Jesuh Vailamtah Caah An Hmanmi Thing?

≪ Previous: Chicago Ah Zei Ca Dah Mithah Lainawn A Tam?

$

0

0

Ni kum December ah Orlando i Pastor a tuanmi Isaac Hunter cu a lungre theihnak nih a tei tuk i amah le amah ai thah. Cu Thawng an theih in Rick Warren le a nupi nih, a thi chungkhar hna sinah thil sining biatak te in an hei hlat hna. A ruang cu an fapa Mathew zong amah le mah aa rak that bal ve caah asi. 

Pathian riantuantu le an chungkhar ah lungretheihnak a tam tuk maw timi cu linsa ngain a kenkip ah caihcuahmah a si (Church Leadership Post). Pastor pawl an blog i ca an tial cio mi lakah, Thom Rainer nih Pastor pawl lungre a theihtertu thil (7) hi kan ton ciomi a si hnga maw?

(1) Midang thazang petu lawng si lengmang i mah ca thlarau thazang  petu neih lo.

(2)  Nunnak, thazang le a caan i zat lo tiangin tuan seh tiah mipi nih rak ruahchan peng.

(3) Thangthatnak um bal loin soiselnak lawng te i huah.

(4) Khrihfabu rian in vacation caan lak khawh bal lo.

(5) Innchungkhar ngan dam lo.

(6) Nunnak caah a herhmi medical insurance, a dang bill caah phaisa i zat lo.

(7)  Mipi nih midang bu le pastorte he cuaithlai lengmang.

A cunglei pakhat khat ruangah lungrethei, thilrit in a ummi kan um ahcun a tanglei ca hi van rel law thazang van la ve.

(1) Nihin nan nunnak ah hna an hnawh tinak hnga lo, a luanciami thil kha cu dai te in liamter ko cang.

(2) Mi nih na kong an chim i an caih mi kha cu anmah rian ah va chiah piak ko hna.

(3) Zeizong vialte hi a caan nih a liam pi dih ko hna. Damnak caah caan na pek ve hau.

(4)  Na nunnak kha mi dang he cuai thlai hlah, mi dang zong kha an bia caihpiak hna hlah. Zei boruak he dah an nun khual an tlawn cio ti na thei lo khah.

(5) Faktukin khua ruat hlah, thil theih thlu khawh lo ah a poinak a um lo. Na hngalh herhmi cu anmah tein an chuak te ko lai.

(6) Nangmah nai nuamhnak ding caah mi dang tuanvo an nei lo. Nangmah caah nangmah na si peng.

(7) Tha nuam tein um ko. Na buainak hi cu vawlei buainak lengluang lakah pakhat hnih lawng a si.

(Qoute:"I can't believe  it" FB Photo)

Siherhnak he,

Chan Thawng Lian

Chicago, IL

Jesuh Vailamtah Caah An Hmanmi Thing?

January 26, 2017, 4:58 pm

≫ Next: Zohchunh Tlak Farrawn Serthlum le Theithu

≪ Previous: Pastor le A Chungkhar Nun Bawmtu

$

0

0

Jesuh vailamtah caah zei bantuk thing dah an hman hnga? Khawika dah an lak hnga? Khawika ram ah dah a keumi a si hnga? Vailamtah sertu hi a ho dah a si hnga? Hi biahalnak hna hi, a liam cia caan kum tampi lio in, mi tampi nih an ruah lengmangmi biahalnak an si. Hi hna lak ah hin, vailamtah thing hi zei thing dah a si hnga? timi hi mi nih theih an duh ngaingaimi a si.

Bible zoh tik ah, Biakam Thar ah vailamtah timi biafang hi voi (24) a lang nain, Jesuh vailamtah thing hi zei bantuk thing dah a si? A rit maw a zang? A ho dah a sertu a si? Thing hi khawi dah an lak?" timi a um lo. Jesuh thih hnu ah hi vailamtah thing zong hi, "Khawidah a um? Zeidah a cang?" timi theih khawh a si lo. .

Vailamtah hlanlio miphun cheukhat nih hremnak ah an rak hman tawn. Joshua zong nih Ai khua siangpahrang le Ammorite siangpahrang panga ruak hi vailamtah ah a thlai hna (Josh 8:29; 10:26). Siangpahrang David nih Beerothite mi Rimmon fapa hna ruak kha vailamtah ah a rak thlai ve hna (2 Sam 4:11-12). Persians, Phoenicians le Cathaginians miphun hna nih vailamtaha thah hi an rak hman ve. Rome cozah nih B.C 63 ah Palestine an tei tik ah, vailamtah mithahnak hi tam taktak an hman. Asinain Greek mi hna ni cun, a thangchomi le a fimmi ah an i ruah caah, vailamtah cu hruh bia ah an ruah (1 Cor. 1:23).

Vailamtah kong hmanthlak suaimi (Rf. Newsweek)

Rome ralkap nih, mi tam tuk hi vailamtah ah an thah hna caah, vailamtah siam cu an thiam tuk lai tinak a si. Jesuh vailamtah zong an mah nih an sermi a si ko lai. An hmanmi hi thing hi, Palestine ah a keumi hmuh a fawimi thingfek pakhat khat cu a si lai tiah ruah a si. Tuanbia cu a phunphun a um nain, Catholic Krihfabu (RC) nih an chimmi hi, theihtlei ngai tuanbia pakhat a si.

Jesuh vailamtah hi mi tampi nih, Oak thinkung bantuk in a lianmi Dogwood in an ser tiah tuanbiaphan (legend) ah a um. Dogwood cu vailamtah thing caah aa hman caah, a ning a zak tuk i, "Chiat ka serh u tiah a fial hna i, zeitik hmanh ah sang kho lo ding le thang kho lo ding chiat aa serhter hna" ti asi. Krih zong a hna a tla. Asinain a par tu cu upatnak a pek i, parsen dawh taktak in a par; a par cu par-teng (petals) pali a ngei i, vailamtah bantuk tein a um. Cu a parteng cu a laicer ah "hling-luchin bantuk in hling nih a tuam; a partengmi pakhat cio zong cu, thir khenh bantuk tein hmaneh an i thei" ti a si. Hi tuanbia hi aa dawh ngai nain, Vailamtahtung hi Dogwood cu si dawh a si lo. Zeiatiah Holy Land ah a keumi a si lo caah a si.

Dogwood pangpar

Vailamtahtung ah an hmanmi thing dang pakhat cu, "Aspen" a si kho men tiah an ruah. Cu thing cu Israel ram ah a keu tam ngaimi a si. Cu thing cu a than a duang; a neno i, thli dinte a hran hmanh ah a hnah aa thui ti a si. Cu aa thuinak cu Vailamtahtung caah an hman caah a ning a zak i a thin a phan caah, a thernak a si tiah an ti. Hebrew holh in, cu thing cu "baca" ti a si. Psalm 84 ah, cu biafang cu a hman i, a sullam cu "Tahnak Nelrawn" (Valley of Weeping") a si.

Catholic Encyclopedia ah, "Kum zabu 19 nak ah, Jesuh Vailamtahtung hi farthing in an sermi a si" tiah Charles Rohault de Fleury nih a tial. De Fleury hi a minthang taktakmi pungsan suaitu (architech) a si i, vailamtahtung kong thilhlun (relics) an hmuhmi hlathlainak a rak tuahtu a si. A catialmi cu "Memoire sur les instruments de la Passion" timi asi i 1870 ah a rak tial. Cu a hmuhmi vailamtah thing hlun (relics) cu microscopic (thing ummi rungrul) an zoh hnu ah, "Vailamtahtung hi far in sermi a si" tiah a tinak a si.

Rome khua i a ummi Rome's Basilica of Santa Croce in Gerusalemme timi ah a ummi suaimi hmanthak (mosaic) tangah aa phahmi thing hlun (relic) pakhat cu 1492 ah an hmuh. Cu thinghlun ah ca aa tialmi cu "titulus cruces" (the "title of the cross") ti a si. Cu hmanthlak a tangphah ahcun, lehmah 10x5 a saumi thing ahcun, a cheu cu Aramaic holh, Greek le Latin in aa tial ti a si.

Cu ca cu "Nazareth Jesuh, Judah Siangpahrang" tiah vailamtah cung i an rak tialmi thingphal par i, ca a cheukhat kha si dawh a si tiah an ti. Cucu carbon caan tahnak (carbon-dated) in an tuak tikah, an ruahnak aa dang. A cheu nih "kum zabu pakhatnak thing a si" tiah an ti; a cheu nih Kum Laiva (Middle Ages) thing a si an ti. Asinain a thiammi vialte an hmuhning aa khatmi cu, cu thing cu 'walnut" thing a si tiah an ti.

Tuanbia a dang a lar ngaimi a ummi cu, Jesuh vailamtahtung hi thing phun (3) in an ser i, cu hna cu far, cedar le cypress thing an si tiah an ti. Cucaah Lenten matins timi (zingka thlacamnak cauk) ahcun, Eastern Orthodox churches nih vailamtah upat peknak an rel tawnmi cu hitin a si:

"Krih vailamtah cu, cypress thing bantuk in a nemmi tlaihchannak; cedar thing bantuk in a thlummi zihmui bantuk le far thing bantuk in a thiangmi dawtnak he, upat-hmaizahnak pe u sih law, cu thing cungah thirkhenh chihmi kan Khamtu cu, sunparnak pe hna u sih." (Hihi Thawhthan lai Nithumni ah an cam tawnmi a si).

Cu bantuk vailamtah thing tuanbia kong cu Isaiah Cauk chungah hitin aa tial: "Labanon sunparnak cu na sin a phan lai-juniper, far le cypress thing hna cu hmun khat ah an umti lai-ka biakinn thiang dawhtertu ding caah le hi ka umnak hmun thiang sunparnak caah" (Is. 60:13).

Isaiah nakin a hlun deuhmi tuanbia kal duh ahcun, tuanbia cheukhat cu Abraham tupa, Lot tiang a va kal kho.Jerusalem ah a ummi Monastry of the Cross timi ah hmanthlak an suaimi pakhat cu, "Lot Thingkung Titoih Lio" timi a um. Cucu Orthodox pawl nih an hmuhning a si. Cu thing tii toihtu pa cu, tarpa a si. Cu thingkung pi cu hram pakhat lawng a ngei nain, cu hram cun thingkung phun thum an chuak.

Tuanbia chimmi cu hi tin a si. Abraham nih mileng pathum (Gen 18:1-15) a rak cohlan hna. Mileng an kal lai ah thiangthunh pathum an pekta. Thiangthunh pakhat cu cedar a si; a dang cu far le cypress an si. Cu hna cu Abraham nih Lot a pek; Lot nih a cin hna i, cu a cinnak hmun cu Biakam Ram (Promised Land) ti a si i, cu thing tii an toihmi tii cu Jordan tiva in lakmi tii a si. Cu thiangthunh pathum cu thingkung pakhat ah an cang i, a hnu ah cucu vailamtah thing ah a cang.

Tuanbiaphan (legend) pakhat ahcun vailamtah thing he pehtlai in Adam muisam tiang khin vailamtah thing kong ah aa tel. Cucu "The Golden Legend" timi chanlai (medieval) chan 1275 i tam bik zuarmi cauk ah aa tial. Catialtu cu Jacobus de Vorgaine a si. Cauk ahcun hitin Adam tuanbia aa tial:

Adam cu a tar tuk cang i a thih dengmang cang caah, a fapa Seth kha Eden dum ah a hei thlah i, dumcawngtu cherub kha "velngeihnak thauhang" (oil) kha rak ka pe tiah a va nawlpatter. Adam nawlpatnak cu a rak al i a pe lo. Asinain Nunnak Thingkung (Tree of Life) in thlaici pathum Seth cu an rak pek. Cu thingkung ci cu Adam kaa chungah an chiah. A thih tik i an vui tikah, thingkung pakhat a kei i, nge lianpipi pathum a ngei. Cu thing cu, Noah le Siangpahrangnu Sheba hna zong tel chih in-mi tampi nih an hmuh hnu ah, cu thing cu Krih vailamtah caah an hman.

Jerusalem khua ah St. Helen nih "Vailahtah Taktak" (True Cross) nih A.D 326 ah a hmuh tikah, cu vailamtah cu a burmi hnahhmui burbuk tangah a va hmuh. Cu caan lio ah, cu hnahhmui cu a min an rak thei lo i, Greek holh in "basil" (basileios) tiah an auh. Basil (Greek) ti cu "siangpahrang" tinak a si. Tuanbia cheukhat ahcun "cu hnahhmui (basil) cu vailamtah thing hrimhrim in a rak chuakmi a si" tiah an ti.Vailamtah nih cu hnah cu a hmuiter tiah an zumh. St. Helen nih vailamtah thing a hmuhnak hi, Golgotha timi he aa hlat lo ti a si.

Jesuh vailamtahnak hmun Luruh Hmun timi Golgotta

Nichuahlei Krihfabu (Eastern Churches) hna-Byzantine Catholic le Orthodox Christian an pahnih tel in-a Thianghlimmi Vailamtah puai (feast of the Holy Cross) an tuah tik paoh ah, hnahhmui (basil) cu aa tel peng. Latin Catholics nih a Sunglawimi Ningani (Good Friday) an hman bantuk in, hi a Thianghlimmi Vailamtah puai ah hin, vailamtah kha upat hmaizahnak an pek. Cu upat peknak an tuah hlan ah, vailamtahtung cu hnahhmui nge le hnah an phahmi ihkhun cungah an ihter hmasat i, biakinn chung ah an put hmasat. Cu hnu ah hnahhmui cu thluachuah an pek i, zumtu tampi nih cun Bawipa zanriah an hmanmi thil thiang bantuk in an i chiah. Cuticun mi pakhat nih vailamtah thing pelpawi a co khawh lo zongah, vailamtah nih thluachuah a phurhmi, hnahhmui i a carmi a nge le hnah an co khawh i, an i lunghmuih ngai tawn.

Hihi vailamtah tuanbia Roman Catholics le Orthodox Christians pawl nih an ngeihmi tuanbia a si.

Tuanbia cu tampi a um nain, fekfuan ngaingai in theih khawhmi tuanbia taktak a um kho rih lo. Cucaah Jesuh vailamtah ca i an rak hmanmi thing hi, zeithing dah a si hnga? timi hi tuanbia thiammi tampi nih cun an ruat peng rih ko lai!!!

------------------------------------------------------------------
Zohchihmi Ca Hna

1. “The Catholic Encyclopedia”; “The Garden Way of the Cross” atcampus.udayton.edu; Communion.stblogs.org; armenianchurch-ed.net; 

2. Greek Orthodox Archdiocese of America  goarch.org; godsagardener.com;Creationtips.com; fisheaters.com; 

3. the Russian Orthodox Church in America web site at www.roca.org; 

4. “A Study of the Folklore of Plants in Palestine;” Orthodox Christian Education Resources at illumination-learning.com; and seetheholyland.net.

5. "Cross."Mercer Dictionary of the Bible, 1990.

5. Hi ca hi Patricia Kasten nih a tialmi "What wood was Christ's cross made from" timi ca chung in hrampi lakmi asi. http://www.thecompassnews.org/2015/09/what-wood-was-christs-cross-made-from/

Zohchunh Tlak Farrawn Serthlum le Theithu

February 2, 2017, 6:51 am

≫ Next: Leitla Lungkua le Pawngkam Hmunhma Dawh Hna

≪ Previous: Jesuh Vailamtah Caah An Hmanmi Thing?

$

0

0

Farrawn theithu tlai

Lairam khuacaan, vawlei le thingram hna hi, rumnak tlakmi an si ve ko. Sihmanhsehlaw, a chung ummi hna nih khuaruah zia, riantuan zia le tuaktan zia kan thiam rih lo caah, tlanglo le leikuang tuah pin hi, thanchonak kaar kan hlang kho tuk rih lo. Kan Lairam ah, pawcawnak lawng siloin, rum khawhnak ding tiang in, Pathian nih fingtlang tha, khuacaan tha le vawlei tha a kan ser piak ve ko ti hi, khuate tampi ah hmuh khawh a si cang. 

Cubantuk khua hna lahcun, Farrawn khua nih theithu le serthlum an cinmi hi, Laimi dihlak zohchunh tlak thil pakhat a si tiah ka rua caah le ka hlat khawhmi a si caah, hi capar hin a kong tlawmpal ka van tial.  Farrrawn theithu le serthlum nih "Lairam ah rum khawh a si ve ko" timi fiang bak in a langhter tiah ka ruah.

Farrawn cu, Vanzang Tlang, Thantlang Peng ah a um. Vanzang Tlang i tlang dawn le tlang nuam a si. Farrawn zong hi an khua a rawn ngai. An fingtlang a rem. Lahva le Thingva karlak ah a ummi tlangsang bik a chaklei ah  a um. An khuacaan hi a kih zong a kik tuk lo i, a lum zong a lum tuk lo. Cinthlaknak caah khuacaan rem ngai a si. Um zong a nuam i, khua nuam tiah timi a si.

Farrawn hi, abuaktlak cun Lairam khua dang bantuk a si ve ko. Khua dang bantuk in lo le leikuang an tuah. Sia, caw, na, meheh, vok le ar an zua ve ko. Asinain "Farrawn khuami a cheukhat nih theithu le serthlum dum an tuah i, kum khat ah ting tam tuk an hmuh" timi hi Laitlang in a rami nih an kan chim tawn. 

Khuadawm varmi tang hmun rem khi Farrawn a si (Rf.TABC)

 Cucaah  an khuaruahmi le thil tuahmi hi, phun dang deuh ngai a si ko tiah ka ruat. Khuaruah tikah ah ruah kel ruah le thil tuah tik zongah tuah kel tuah ahcun thanchonak aum kho lo. Phundang deuh tein khuaruah le thil tuah hi tu chan ahcun a herh. Sipuazi tuah tikah, umnak le sining aa khat ko nain, ruahnak thar le ruahnak thlennak a um ahcun, thil thar a chuak. Cucu Mirang nih cun, "innovation" an ti i, "ruahnak thar, thil thar, tharchuah le thlennak" ti khi a s. Cu ruahnak (idea) cu Lairam thanchonak caah kan herh tatkak. Cucu Farrawn nih hmun dang ka dang ah thial hau lo in, an mah khualila te ah, thlennak ngan taktak an chuahpi ko. Cucu "theithu le serthlum tam taktak an cinmi" khi a si.

Farrawn theithu dum

Rarrawn khuami pakhat nih a ka chimhmi cu, "Kan khuami chungkhar a cheukhat cu kum khat ah ting 70 an hmuh" a ti. Cucu ruah tikah, khuaruah har a si. USA le ramdang kal an hau hrinhrim lo tiah ka ruat. Sipuazi hi zapite nih cun tlamtlinh khawh a si lo nain, hi ca ka tial tik zongah, an zapite in an tlamtling dih tinak a si lo i, chungkhar cheukhat tlamtlingmi kong te kha, ka tial duhmi a si. Cu bantuk chungkhar caahcun ramdang kal a herh lo. An nih zong Lairam ah a ummi an si ve ko. Midang zong i zuam le tanlak ahcun, Laimi chungkhar dang zong, si khawh cio a si. Ramdang kal hau lo in, Lairam ah rum khawhnak lam tampi a um ve ko. Tawlreba zong in, Mindat le Kanpalet lei cu an rum tuk cang ti a si ko. 

Farrawn theithu le serthlum kong hi, ka lungthin a  ka lak ngai i, Farrawn mi he kan i ton paoh ah ka hal tawn hna. Zeicatiah kei zong cinthlak a huam taktakmi le Lairam ramdang bochan lo in mah tein aa todelh i ramchung ah tangka aa mer khomi ramkulh si u sihlaw ti a duh tukmi ka si ve caah a si. 

Cucaah Farrawn mi ka ton caan hna paoh ah, bia ka hal tawn hna. "Zeicadah Farrawn nih hi tluk in theithu le sertlum cin hi nan puitlinh? Zeitindah dum nan tuah hlei? Satil le nan zuat chih pah fawn? Zeitindah nan satil nan zohkhenh hna?" tiah ka hal tawn hna. An ka lehmi cu hitin a si:

 1. Dum hmun caah hmunhma remnak an thim. 2. Satil lut kho bak lo ding in thirhling in an kulh. 3.  Satil zuatnak hmunhma an ser piak hna. Cuka ahcun satil an zuat. 

Farrawn khua theithu tlai kong an chim tikah, ka khuaruah a har ngai. A zumh hmanh khi ka zumh kho setsai lo. A hmanthlak le video ka hmuh hnu lawngah, "A si tak ko hi te" ti ka fiang. Theithu le serthlum in, Laitlang khuate ah ting 70 hna hmuh timi cu, a har taktak. Asinain Farrawn khua ahcun cucu a taktak a cangmi a si.     

Farrawn serthlum le theithu tlai ning zoh tikah, Israel ram bantuk a si ka ti. Lairam cu Israel bantukin kan fim lo. Kokek tein tlaiter a si. Israel cu scientist hna fimnak hmang in an tlaitermi a si. Israel bantuk fimnak ngei u sih law, Israel ram nak hmanhin, Lairam ah theithu a tlai deuh kho men. Kan nih ram cu, kokek lawng kan i rinh caah, kan thei hna hi an tlai a tlawm pinah, an zong a sau kho tawn lo. Kilven, zohkhenh le an ngandamnak zong tha tein kan zoh kho tawn lo i, thih caan a zaat lo zongah an thi tawn. 

Farrawn ah hi tluk in an theitlai a thatmi hi, zeiti hlei in dah thil an tuah hnga le an zohkhenh hnga timi ka ruat. Israel zong hi, cinthlak le zuatkhalhnakah vawleicung ram kip nih an i zohchunh hna bantuk in, Farrawn nih theithu le serthlum an cinning zong hi, khua chingchan caah zohchunh tlak an si ve. An thilti ning cawn tlak taktak an si.

Theithu ngeitu

 Farrawn theithu a tlaimi le an zuarmi zoh tikah, pawcawmnak ca lawng siloin rumnak tling a si i, hi thil nih "Lairam ah cinthlak in rum khawh a si ve ko" timi a langhter. Hmailei ahcun kan ram ah cinthlaknak in, millionare le billionare tiang chuah khawh a si te ko lai. Nihin ni Laimi nih Lairam vawlei le khuacaan hi, rumnak ah hman ve ding a biapitnak zong, hi an thei cimmi nih a langhter. 

Tuak chih dingmi cu, Farrawn ah dawng khat lawng nih serthlum bak in, kum khat ah Kyats 7,000,000 an hmuh ahcun, theithu le serthlum a cingmi dihlak nih an hmuhmi cu, million tam tuk a si lai. Cu theithu le serthlum in a chuakmi tangka nih khin, Thantlang le Hakha hrawnghrang ah tangka tamtuk a merter (generate a tuah) khawh. Ram thanchonak timi cu, pumpak thanchonak in aa thawk tawn i, Farrawn khua i dawng khat hnih thhancho nak nih khin, Lairam sipuazi caah thanchonak tam ngai a chuahpi khawh.    

Farrawn khua theithu le serthlum nih Thantlang le Hakha kuakap ah, zeitin dah tangka a mersanter (generate) le rian a umter timi, sipuazi mit in kan zoh tuah lai. 

Thei cinnak in, dum thlawhnak in, runvennak, non toihnak le zohkhenhnak in, Market i zuartu le a eitu kut phaknak ding caah, dot tam tuk riantuan a herh. Cu rian vialte cu, minung pakhat nih tuah dih siloin minung tampi tangka le thazaang (labor) thlen in tuan a si. Cu tangka le thazaang i thlennak cu "Rian dang cio tuannak" (Aloh khuai-chia loh-kain chin) tiah sipuazi thiammi nih min an bunh. 

Cu "Riandang cio tuannak" hi, ram thanchonak sipuazi a muru taktak cu a si. Zeitian dah Farrrawn theithu nih "Riandang cio tuannak" (Aloh khuai-chia loh-kain chin) a chuahpi timi cu, hitin tuak khawh a si:

1. Farrawn ah dum tuahtu nih dum an tuah i theithu an cin; 2. Dum ngeitu nih a thlotu le zohkhenhtu cu an thazaang in an i hlawhfa i tangka an hmu ve; 3. A thei lo tu nih an lawh i an timhtuah; 4. A cawtu nih a bu in an khar hna i market ah an kalpi; 5. Market an phaknak ding caah a phurtu nih an phurh i phurh man an hmuh (Motor he pehtlai in driver in meiti in, mtor remhtu tiang tangka hmuhnak a chuak chin rih). 6. Buu kharmi nih lamkam dawr le dawr hme tete ah an zuar chin. Cu hnu ah a eitu kut cungah a phan. 

Cuticun serthlum thei pakhat einak ding caah a tlawmbik ah minung phaisa le thazaang kha (6) aa thleng kho. Cu dot (6) aa thlen hnu lawngah, theithu kha a eitu (consumer) sin a phan. Cu nih cun ramchung ah tangka a chawhvahter khawh. Hmailei ah ngunkhuai pek a um tik ahcun, hi theithu nih cozah caah ngunkhuai tamtuk a chuahpi lai i, a dot (7) nak tiang in thatnak a um te lai.

Cucaah, kan Lairam khuazakip ah mah le khua ram vawlei le khuacaan he aa tlak ning hawih in, theithu, serthlum, coffee, lakphak, zawngtah, tainamkawng, khanghmung, tiamti, tawlreba, baa phunphun, thei phunphun le hangthei hanghnah le pangpar hna tiang in cin i, pawcawmnak lawng siloin rumnak lam kawl ding hi, Laimi nih kan herh taktak cang.  

Farrawn khuami pakhat nih an ka chimhmi cu, "An theithu hi an thi pah lengmang. An tlaining zong a zor. A pangchiami zong an um pah tawn" tiah an ti. Cucu ramkip ah thei an sin sau deuh paoh ahcun, damlonak tete an ngeih tawn caah a si. Thinphan ding a si lo. A ruang tu khawl khawh le harnak tei khawhnak ding tu kha dum tuahtu nih lam kawl a herh.  

Theithu hi rungrul nih tlak tawn. Khuacaan nih a pang a chiatter khawh. An vaitamin a dih ruangah thih khawh a si. A tlai a tam tuk lehpek ruangah a vaitamin nih a cawm  khawh lo caah thih khawh a si. Cucaah a cingtu zong nih an thih tikah "Zei ruang dah a si? Zei caah a chan a tawi?" timi cu hlathlai lengmang a hau. 

Ram khat le ram khat, kum khat le kum khat hi, thil sining aa lo lo bantuk in, Lairam zong ah aa lo lai lo. Hmunhma le caan aa dan bantuk in an chan tawisau zong aa lo lai lo. Asinain zeitindah theikung kan zohkhenh le kan thlawpbul timi nih bia tampi a chim tawn caah, Farrawn theithu zong an chan a tawi i, an thih a tuanh ahcun, "Zeicadah a si hnga?" timi cu a ngeitu hna nih mifim thiam (expert) rawih le tuaktan zong a herh ngaingai. 

Mifim thiam hna nih tha tein an zohkhenh ahcun, Farrawn khua theithu cu an ngan a dam lai; an tlai a tha lai; a thawt zong a thaw lai i an chan zong a sau lai. cuticun khuami ca lawng siloin pawngkam khua tampi caah tangkalut tampi a um khotertu thanchonak rian pakhat ah a tla kho ding a si. 

Biafunnak

Farrawn theithu hi zeitluk in dah a tlai a that timi kha atanglei video hmanthlak ah zoh khawh an si. Farrawn theithu ka hmuh tikah, Pathian nih Lairam hi amah tawk tein cun rumnak ding caah a kan ser piak ve ko; thluachuah a kan pek ve ko; a chung ummi nih rumnak in kan hman thiam rih lo bia tu a si tiah ka ruat. 

Kawl phungthluk ah, "A theimi nih hlai hna sehlaw ei hna seh, a theilomi nih lanhtaak ko hna seh" ti a si. Lairam zong hi a theimi, a thiammi, a hngalmi le aa zuammi caahcun rumnak tling ram si ding in, Bawipa nih a kan ser piak ve ko timi kha, Farrawn khuami cheukhat nih an langhter ko tiah ka ruat.

Farrawn theithu kong ka theih hnu in, "Laimi kan si a fahmi hi, khuaruahhar ding a si lo. Kan rum lo mi tu hi khuaruahhhar ding a si" timi ruat bu in!

------------------------------------------------------------------------------------------------ 

Tlangcung in thlakmi Farrawn khua (Rf. LBC, Yangon)

Ngaknu le theithu cu an i rem tuk

Thei a that ahcun ngaknu zong an i dawh deuh ko

Kanaan ram bantuk in a tlai kho ve ko

Thingte in doh phu tiang in pei Lairam ah thei a tlai ko hi?

--------------------------------------------------------------------------------------
Chinchiah

1. Rev. Dr. C. Duh Kam nih Farrawn theithu tlai kong hi a ka chimh hmasat. Washington DC Khuasami Pu Roland Maung te chungkhar zong nih an tanpi tuk hna tiah a kan chimh tawn. Cu hnu ah Frrawn mi ka hal tawn hna. Cu ka halmi hna chung in, hi capar hi ka tialmi a si.

2. Hmantlak a ka kuatu hi Pu Sang Hre Dun a si. A cungah ka lawm ngaingai. Hmanthlak

3. Chungkhar pakhat kan thancho cu khua pakhat thancho a si. Khua pakhat thancho cu tlang pakhat le peng pakhat thancho a si. Peng pakhat thancho cu kan Lairam pumpi thancho pakhat a si. 

Cucaah hi capar in, Farrawn khua i serthlum le theithu cingmi dihlak, upat hmaizahnak ka pek hna. Pathian nih thluachuah vanluhnak pe chin ko hna seh law, mi tampi caah zohchunh awk tlak in hmang ko hna seh !!!

Leitla Lungkua le Pawngkam Hmunhma Dawh Hna

February 7, 2017, 3:02 pm

≫ Next: New Zealand Rilikam Ah Pilot Whales Ngapi 650 An I Taap

≪ Previous: Zohchunh Tlak Farrawn Serthlum le Theithu

$

0

0

Chaklei Laitlang ah hin, lungkua minthang tampi kan ngei hna lo. Falam Peng ummi Lailun lungkua, Thantlang peng ummi Leitla le La-aw tiva kam ummi Milukua hna hi an si. Thantlang peng ahcun nihin ni tiang hmuh cangmi kungkua vialte lakah, Leitla lungkua hi mi thang bikmi lungkua pakhat a si.

Ruakhua Leitla le a pawngkam hrawnghrang hmunhma zoh duh ahcun, Thantlang in Thangzang in Ruakhua ah motor le motor cycle in kal khawh a si. Fur ahcun lam a har deuh i, kal a nuamh cem caan cu October- May tiang a si. Hi tizu ngasa le va zong an tam lio caan a si i, eidin zong a tam lio caan a si.

Leitla Lungkua luhnak

Leitla lungkua hi, Ruakhua le Saikah kar, Ruakhua ram chungah a um. Thau Tlang lungpang le Leitla lungkua hi, vawleichung cun aa tlaimi an si lai. Kan ram cu kan fim rih lo caah, "Zeitindah hi lungkua hi aa sem ning a si hnga? Pe zeizat dah a thuk? A area hi pe zeizat dah a si hnga? timi zong kan thei kho rih lo nain, kan fimthiamnak a san deuh tik ahcun, kan theih khawh te ko lai.

A lungkua hi a thuk ngai. Hlan ahcun a muih tuk caah, meifar vanh in luh a rak hau.  "Nihin ni ahcun a pawngkam tlawmpal a minh caah, a ceu ngai cang" an ti. Piipu chan ahcun khuachia a ruh tuk caah, luh an duh caan ahcun, a lang in chonh biakta le raithawi hmasat hna a rak hau. Cu hnu lawng ah an lut tawn ti a si. A chung ah papalak a rak tam taktak i, cu nih cun meifar hi an hmih tawn i, mei a mih ahcun chuahnak hi theih khawh a si lo ti a si.

Hlan pipu hna nih papalak hi khuachia ar ah an rak ruah. An rak that ngam hna lo. Papalak an thah ahcun an rak zaw, a hngawng hna a cai ti a si. Krihfa chan a ahcun, cu bantuk in kan zum ti lo. A chonh zong an chawn ti lo. Papalak zong an thah tuk caah maw a si hnga, a hlan bantuk cun a tam ti lo ti a si.




Leitla lungkua luhnak hram ah hin, a cunglei hmanthlak bantuk in hnahcang kung dawh taktak an keu. Hnahcang kung zong an zuahmi hi, thiltha a si. Zeicatiah hnahcang nih lungkua a thawmh i a dawhter chin ve. Kokek dawhnak kha hrawk lo tein chiah a herh. Papalak zong thah ding an si lo. A karh tu in karhter ding le minung thinlung hlang ding in zohkhenh ding lehlam tu an si.



Acunglei hmanthlak hi Leitla kalmi hna nih a kan kuatmi a si. Lungkua a kaunak ah hin, minung 40 fai tlum khawh a si an ti. Lairam ahcun lungkua lian pawl a si men lai. A chungah a dirmi nute khi hei zoh in, hi lungkua hi zeitluk in dah a lianh timi cu tuaktan khawh a si. Minung a dirnak pinlei ah lungkua hi a va thuk ngai rih. Minung luh khawhlonak tiang a va kua peng rih ti a si.

Saikah khuami pakhat nih, "Hi lungkua ah hin, uico an luhter i, ka dang farlong 2/3 tluk a hlatnak ah a kua dang pakhat um i, cuka cun a rak chuak" tiah a rak ti. Cu ti a si taktak ahcun, a sau ngai lai tinak a si.

Leitla hmanthlak kuatu pawl

Atanglei hmanthlak zoh ah, Leitla lungkua hi a mui ngaingai timi a fiang. Hi tluk in meifar an vaan hmanh ah, a mui ngaingai. Nihin ni ahcun tha tein mei an van khawh cang tikah, papalak an um tuk ti lo tinak a si kho men. Papalak an loh tukmi zong cu, a pawi ngaingai.

Angeitu Ruakhuami nih phung ser a haumi cu: 1). Lungkua lutmi hna nih, papalang thah lo ding; 2) Lungkua kam thingram hrawh lo ding; 3) Lungkua chung hrawh lo ding; 4; Eidin le hnawntam kaltak lo ding le thurhnomh lo ding tibantuk ser a herh. Cuticun lungkua a himbawm lai i, khual zong nih zoh duh awk te in aum peng lai.

Abik in papalak hna hi thah bak lo ding an si. Zeicatiah Leitla lungkua chungah papalak tampi um hna sehlaw, cuticun tiram le ramsa zoh ruah ah khualtlawngmi (eco-tourists) zong tampi an ra lai i, a pawng ummi khuate hna abik in Ruakhua caah tangka zeimawzat luhnak a chuak kho te dingmi a si.

Leitla lungkua lawng silo in, Ruakhua hrawngah a dang zoh nuammi hmunhma zoh ding dang tampi a um. Abik in Thau Tlang le Thautu te hna zong zoh phu taktak an si. Thau Tlang hi pe 7,070 kuakap a sang men lai tiah ka ruah. A ruang cu Phawngpi Tlang he aa can hrawng a si an ti i, Phawngpi Tlang khi pe 7,075 kuakap a si. Thau Tlang lungpang in tiva fatete an rak luang i, thal caan ahcun tii a um set lo nain, tii tam caan ahcun tisor dawh ngaingai an um hna.

Thau Tlang par

Cu lakah, Zaral Lungpang i a ummi tisor hi tisor dawh ngaingai a si. Zaral Lungpang zong aa dawh ngaingai i, lungpang kai a huammi hna caah mitthi taktak a si. Cu lungpang ahcun lungpangkhuai tam ngai a um. Hi khuai zong hi, thah ti lo in zuah i, eco-tourist (saram-thingram zoh duh i khualtlawngmi) zoh ding ah chiah ding an si cang. Lungpangkhuai hna hi, thil sunghar le thil man ngei tuk an si caah, runvel le an ci mihter lo a herh taktak.

Zaral Lungpang dawh

Thau Tlang hi, Leitla lungkua in nichuahlei ah a um. Cu tlang kam ummi lungpang hna hi an sang ngaingai. Lairam ah a rak phanmi missionary pahnihnak Dr. East zong nih, cu tlangpang lungpang kong cu ca a rak tial. Dr. East hi Feb 11, 1910 ah Ruakhua ah rak cam sehlaw a dawh. Ruakhua kong ca a tialmi cu hitin a si. Hi khua cu:

Tang Zang (Thangzang) in nitlaklei meng 8 hlatnak ah a um. An khuataw lam cu a cho ngaingai. Khua cu Tao mountain (Thau Tlang) par ah a um. Cu tlangpar cu phundangte a sinak cu, a tlangpar  cu pe 1,000 tluk a chah i a nemmi thetse-lungtum nih, luchin bantuk in a khuh. Cu lungtum cu dingte in a dirmi a si. Cu ka in khua a langmi cu aa dawh tuk. Lushai lei le Hakha lei tlang zong hmuh khawh veve an si (Burma Manuscript, p.213)

Dr. East nih a chim bang in, Zahnak Tlang lei in zoh ahcun, Thau Tlang lungpang cu zoh an dawh lawng siloin mi thinlung "a hip" ngaingai. Faruah thawh a hran caan le thlitu naknak a chuah caan ahcun, Thau Tlang hi tih zong a nung ngaingai. Minmei naknak tlangcung in chuk zuan in an hung zuan ahcun, "Caan a dong rua lai" ti tluk in tih a nung. Tuksapur a si.

Zaral Tisor

Leitla le Thau Tlang hrawng hi khuahriang ngai a si. An ram ah hin, mi tampi nih hmuh rihlo le pal rihlomi hmunhma dawhdawh an um. Kethei, sarzuk, tanthei le a dang ramtang thei tampi a um.

Ramdang tourist nih tlawn an duh tawnnak hmun cu, kokek zoh dawhmi thil a umnak, minung dang nih an pal setlomi hmunhma le minung nih dehcawh tuklomi hmunhma pawl hi an si caah, hi hmunhma hna hi hmailei techin fapar chan ca tiang in, rawkral lo tein zohkhenh a herh.

Ramdangmi tamp cu, motor cit nakin ke in kal i lamlen (hiking) hna an duh deuh cang. Cucaah hi hmunhma hna hi, lamsul in peh i lamlennak lam (hiking trail) tete ser i, lamlen a duhmi a riak in len khawh ding tiang in ser a herh. An umkal pah ei awk, kethei le thei dangdang hna hi, hau lo le thlanghlo tein chiah i, cu bantuk thei ei pah in an umkal tikah, an i nuam chinchin lai.

Mithi tuk a simi Ruakhua ram Kethei

Tourist uarmi cu, tih a nun pahnak le mi an kin daihnak i, ramriah hna a si. Tlang sannak le tupi hna ah ningti nawn tein riah hna an uar. Cucu "adventure" (ramriah) an ti. Leitla, Thau Tlang le Thautu hrawnghrang hna hi, hmailei ahcun ramdangmi ram riahnak ah an cang kho ve. Cu ti a can khawh ahcun, Ruakhua hrawnghrang ah tourist in tangka tampi a lut kho ve.

Zaral lungpang hi kai a duhmi an tampi te lai

Tourist hi phun tampi an um i, nihin ni ahcun "Eco-tourism" timi thingram-sarem ngiatchaih duh khualtlawngmi hi an tam chin lengmang. Hi bantuk hna ca zong ah, Ruakhua ram hi tlawn a phumi hmunhma pakhat a si.

Thautu ah hin saram phun tam ngai a um. Va hi phun 100 renglo hrawng um dawh a si (Ka blog ah Thautu timi rel law va phun tling na hmuh lai). Lairam ah a ci a mit cang rua tiah ruahmi, va dawh taktak "Vanga" le "Vaca" zong hi Thau Tlang le Thautu ahcun an um rih lai tiah ruah a si.

Thautu hi a rawn ngai; a kau tuk fawn. Thingkung hi an lian i an sang. An tar tuk caah bawngba an kai dih. Tupi thinghnah a that tuk caah a zungzal tein a hring i, atang hi cu niceu hmanh nih a hlan kho set lo. Pe 100  renglo sangmi thingkung le bawkte tia nawn a simi thing tar taktak tampi a um.  Carbon-14 hna in tah kho ve hna u sih law kum 1000 in an si ve cang lai. Noah Buanchukcho chan in vahlomi tupi a si caah, Lairam tupi thianghlim (Virgin Forest) bak a si i, Lairam i kokek tupi diktak hmuh a duhmi "botanist" le saram fimnak cawngmi hna (zoologist) hna caah zoh ding le hlathlai a tlakmi tupi a si.

Thaut Tlang par le a chehvel lungpang le tupi hna

US ka phak hnu ah ka ngaichih ngaimi cu Leitla ka rak zohta lo mi a si. Kai lunghmuih ngaimi cu Thau Tlangpar ka kaimi a si.

Voikhat cu Ruakhua ah bawlungpuai kan rak kal hna. Ni 2 kan cam. Kan rak i nuam tuk. Kan tlun pah ah, "Thau Tlang kai" ka rak hrilh. Ngaknu tlangval pawl cu ka rak kaipi hna. Keimah nih lam ka pah piak hna i, tam ngaite kan rak kai.

Khuasik ah a rak si. Khua a tliang tuk. A kih zong a kik. Nitlaklei ah Lushai ram tampi a lang. Thlanglei ah Ciriang Tlangpi a lang. Tlangpar a thlanglei te ah Thautu pi cu hring deldulpi in aa hnuai ko. "Equator tupi" bantuk in a hring.

Tlangpar cu lung a leng tuk. Ruakhua cu kan tangte ah a um. Zahnak Tlang khua hna abik in Fungkah, Thangzang, Ruakhua le Sihmuh cu kan tangte ah an um ko. Innsangpi cung kai bantuk a si. Chaklei ah, Zahnak Tlang, Vanzang Tlang le Khuahhring Tlang thluan hna cu, zoh cim lo in an lang. Nichuahlei van zoh ahcun Vuichip Tlang, Vankham Tlang, Zinghmuh Tlang le Rungtlang tiang in an hei lang. Zoh cim lo in an i dawh.

Thau Tlang par in khua cuanh ahcun, "Lairam dawhnak hi tam tuk a thar in theih hmuh khawh a si." Tangpar ahcun ram hla kan sa i tlawmpal kan i nuam. Hman kan i thla. A cheu thinkung ah, a cheu lungpang cungah kan kai. Kan rak i nuam tuk. Mah le sining cio in, kan lung a rak leng tuk hna. Bia ka ruah hna i, "Ngaknu a ngeilo mi hmanh, ngaknu ngaihnak in a um ee"tiah ka rak ti.

US ka phanhnak kum 19 a si cang nain cu ni cu, ka philh kho ti lo. Caan tha hna khirh awk an tha ti lo. Cu lio hawikawm dawt cheukhat cu mual an liam cang hna. A cheu ramkip ah kan i thek cang hna. Kum 19 chungah thil tam tuk aa thleng cang. Tlangpar ah vailamtah tung an bunh i aa dawh tuk; Ruahkhua cu motor kam a pem cang ti a si. A mak ka ti tuk.

Nihin ni Leitla zoh duh le Thau Tlang kai duh ahcun, Ruakhua tiang, motor le motor cycle in kal khawh a si cang ti a si.Nehbung khirh than ka duh tuk hringhran.

Thau Tlang hrawng a nuamhnak cu, a bu in pinic le camping tuahnak ah a rem. Chungkhar in nuamhnak ah a tha. Ramvaih duhmi caah ramvaih awk a rem. Chawkhlei par le thingkawp par dawhdawh tampi a um i mit lung a awi tuk. Thlacam duhmi caah thlacamnak a rem. A phunphun tuah khawh a si.

Abik in ngaknu tlangval hna tlawnlennak a rem. Aa thi-um kami hna caah "Honey Moon" kalnak ah a tha khun. Rangoon le Mandalay tlawnnak in, motor cycle i phirh i, Ruankhua tiang kal. Leitla le hmunhma dawhdawh zoh i, kethei hna hrawn pah cu, nu le va thar caah a nuam tuk ding a si.

A kalmi paoh nih an chim tawn. Thau Tlang cu aa dawh tuk. Rumra le iang a ngei. Minung lung a leng i, thinlung a dai. An hirha a kawk. Lungdaih hnangamnak an ngei. An kirlei cu lunglawmhnak le lung sinak an ngei ti a si.

Cucaah, Laimi a thi-umka mi hna caah, Thau Tlang tlangpar cu duh a tlingmi hmunhma (perfect spot) a si. Mah pahnih te lawng tlangpar tiang va kai; huam chung khua va cuanh i, Pathian sinah thlacamnak he hmailei chungkhar sernak saduh va thah ahcun, nan caah "Paradise a si lai i, nan philh khawh lo dingmi honey moon tuanbia nan tial khawh lai"timi ruahchannak he!

-------------
Chinchiah

1. Hmanthlak khawmhsuat piaktu Pi Mary Myint cungah kai lawm.

---

New Zealand Rilikam Ah Pilot Whales Ngapi 650 An I Taap

February 14, 2017, 12:15 pm

≫ Next: Caan Suai Khawh A Silomi

≪ Previous: Leitla Lungkua le Pawngkam Hmunhma Dawh Hna

$

0

0

Farewell Spit ah aa taapmi whales nga pawl

Vawlei thil sining zoh tikah, tuchun ni ah, kan vawleicung ah thil a cang setsai ballomi thil hi a cang pah lengmang. Cucu aa ton sual caah maw a si? Kan vawleicung khuacaan le thil sining aa thlen caah ah maw a si timi hi minung fimnak cun theih a har ngaimi tampi a um.

Naite zong ah New Zealand ram ah rilichung ummi Pilot whales timi whales nga 650 cu Farewell Spit timi rilikam ah an rak ra i an i taap. Cu thawngpang cu vawleicung tuanbia ah a um setsailomi tuanbia a si i, khuaruahhar ngai a si. Rili ti chung i khuacaan le eidin aa thlen ruang maw a si hnga? Rili tang vawlei muihmai umtuning dah an i palh sual i tlangah an rak kainak a si hnga? An leu sual bia maw a si hnga? Nga si ve lo ahcun ruah awk theih ding a har ngaingai/

A caancaan ahcun whales nga pawl hi, pathum pali, pakua-hra tibantuk an i taap timi cu a um tawn nain, atu bantuk in 650 an i taap timi cu, nai ciakua ah a cang setsai ballomi thil a si tikah, "Scientist pawl zong zei ruang dah a si hnga?" tiah an khuaruah a har ngaingai.

New Zealand rikilam ah aa taapmi whales nga pawl

Rili ah a cheu cu an thlah lio hna a si

Wellington in an chuahmi thawngpang ah, February whales nga a tharmi 240 an New Zealand ram i khuahriang ngai a simi rikikam ah an rak i taap than. Mah hlan deuh ah, Pilot whales nga tampi an i taap i pumpekriantuantu (volunteers) pawl nih lungrethei taktak in an rak thlah than hna.

Whales aa taapmi dihlak hi an zapite ah 650 an si. Meng thum a saumi rilikam ah a bu in an rak i taap hna. Cu hmun Southj Island timi a si i, an i taapnak cu  Farewell Spit rilikam tipuanhnak ah a si. 335 cu an thi i, 220 cu an i taap rih ko. A dang 100 cu rili ah an kaltter than cang hna ti a si.

Farewell Spit rilikam hmun nuam pakhat

"Hawihlan i rili ah an thlah than cangmi hna hi, tag (hmelchunh) te an thlaih hna. Atu aa taap tharmi hi tag aa thlaihmi an um lo caah a tharmi an si" tiah Department of Conservation Golden Bay Operation Manager, Andrew Lamason nih a chim.

New Zealand ramchung in pumpekriantuantu tampi an rak ra i, Nigani zing i an rak phak tik ahcun, an lung a rawk ngaingai. Zeicatiah hawihlan a rak phan hmasatmi whales nga 416 aa taap hmasatmi chungah tampi cu an rak thih cang caah a si an ti. Cu pumpekriantuantu tampi cu Zarhpini zong dinlo in tuan i, chunzan in, tii cung i aa vuanmi nga titoih le ngandam tein rili i thlah than ding kha, an i zuam lio a si rih.

Nga 20 tluk cu an dam lo ngai caah mitkuh sii an chunh hna i tam deuh cu an thi kho men ti a si. Ningani i an thlahmi hna cu an dam ngai i, an tha ko lai tiah an ruahchan.  Khuacaan a that caah le tii a thian ngai caah, ngakhamhtu pawl zong nga khamhnak ding caah riantuan awk a tha ngai tiah manager nih a chim. Cun nga an rak thlah ciami 100 kha an rak kir thannak nak hnga lo le an i taap thannak hnga lo minung nih an kut an i sih i an kham hna ti a si.

Aa taapmi whales pawl khamh ding in an i zuam lio

Cu ka hmun cu shark nga le a sivai a taktakmi stingray an umnak a si caah, pumpekriantuantu (volunteers) zong an tih ngaingai i, ralring tein um cio ding kha bia an cah hna. A ruang cu whales nga a thimi pakhat zong shark nih an sehnak an hmuh caah a si.

Cozah nawlngeitu pawl zong atu hi nga a thimi ruak kha zeitindah kan tuah lai timi kongah an lungre a thei ngai. Nga an lianh tuk caah fimtawl a fawi ding an si lo. Cucaah tlangkam tii a puanhnak ah chiah i, thutter hi a tha bik lai ti a si. Zeicatiah tii thuhnak i vuahter ahcun, minung tamnak hmun ah an phan sual lai ti an phan caah a si.

Farewell Spit hi, New Zealand ram South Island tikulh i chaklei a hriang bik Tasman Sea timi i a ummi tikulhfonghlei a si. Cu tikulhfonghlei cu a vawlei cu ngun ban tuk muisam a kengmi thetse phun deuh in aa sermi a si. Cu tikulhfonghlei cu, a pungsan hi sio bantuk in aa kuai.

Cuka ahcun hlan zong ah whales nga tampi an rak i taap bal ti a si. An rak lut sual i, ruahlopi in thetse cungah an rak lan diam i, an i taap thai tiah an ti. Khuaruahhar ngaingai a si. Nga nih an i tuak palhmi pakhatkhat  a um caah a si kho men. Farewell Spit hmunhma hi, hmunhma dawh le nuam taktak a si nain, pilot whales nga tampi caah, thihnak hmuntu ah a rak cang i, ngaihchia ngai a si.

Mifim ram nih hi tluk in thilnung an dawt hna

Nga le rili lei kong a theimi hna zong an khuaruah a har ngaingai. Ruahnak a phunphun an chuah. Zei ruang dah nga hi zatzat whales nga hi rilikam tipuanhnak tiang an rak kai hnga le an i taap hnga? Rawl caah an seh duhmi thilnung lamhlat tuk tiang an rak dawi caah an lan i taapmi an si sual maw? Asiloah an mah buu chung ummi nga a damlomi runvennak caah caah tlang he naih tuknak an rak kai a si hnga? Asiloah whales seh a timtu saram dang an tih ruangah an rak zaam bia dah a si hnga?" tiah an ruat.

New Zealand hi whales nga pawl rikilam ah tambik an i taapnak ram a si. Nai Ningani (Feb 10) i an i taapmi hi, New Zealand ah whales nga tambik an i taap  pathumnak a si an ti. 1918 ah Chatham Islands timi ah whales nga 1,000 an rak i taap bal i, cucu vawlei tuanbia ah whales nga tam bik an i taap a si. 1985 ah Aukland ah whales nga 450 an rak i taap bal cang ti a si.

Hi nga pawl hi Pilot whales tiah an ti hna i, meter 7.5 (25ft) an sau i, New Zealand hrawngah a tam ngaingaimi nga an si.

Shark nga seh an tih pah bu tein rili ah an va thlah hna

Hi thil cangmi kong ruah tik le New Zealand mipi nih thilnung cung i dawtnak an ngeihmi lungput zoh tikah, upat hmaizah tlak tatkak an si. Pumpek riantuanmi hna nih, an innlo le pumpak rian kaltak in, chunchun zanzan in hi nga khamh awk caah, nilin kua-al tuar in rian an rak tuan duhmi le huammi cu khuaruahhar ngaingai dawtnak a si ko. Mifim le miphunpi lungput an sinak cu, saram cung tiang in a lang.

Kan nih Laimi zong, ramdang kan umnak ah siseh, Lairam ah siseh, saram le tii chung thilnung hna hi, dongcat lo in an umnak hnga ding caah tha tein zohkhenh a herh.

Abik in Lairam ah ramsa a tlawm tuk cang. Va le tichung tlawng thilnung an tlawm tuk cang. Kan techin fapar chan tiang eidin a dongh lo i, a tam chinchin ve nak ding caah, zeidah kan tuah ve lai? Zeitluk in dah ramsa le nga hna kan runven ve hna lai timi hi ruah ngaingai kan herh.

New Zealand ram i, pilot whales nga aa taapmi pawl khamhnak caah riantuantu pawl hna lungput hi, kan nih zong nih i zohchun ve hna u sih law, Bawipa pekmi saram le nga le thilnung vialte hna hi, sullam ngei tein eidin le dawt zia a thiammi miphun si i zuam ve hna u sih!!

Farewell Spit (Rf. www.geocaching.com)

----------------------------------------------------

Caan Suai Khawh A Silomi

February 18, 2017, 8:37 pm

≫ Next: Columbus Cu Ramdang Mipemmi Dornak Khuapi A Si

≪ Previous: New Zealand Rilikam Ah Pilot Whales Ngapi 650 An I Taap

$

0

0

USA ahcun midang he ton duh tikah "Ka schedule ka van zoh ta lai" a kan ti tawn. "Ka manh maw, manh lo" timi caah Calendar zohta hmasat a hau zungzal. "Schedule" timi cu "caan suaimi" ti a si ko. Vawleicung ah thil tampi cu "schedule" suai awk an tha i, suai ning tein tlamtlin khawhnak zong um tawn.

Asinain, schedule suai khawhlomi thil pakhat a um. Cucu "thihnak a si." Zeicatiah thihnak cu minung nawlngeihnak le thil ti khawhnak chungah a ummi a si lo i, schedule suaipiaktu a um caah a si.

Thihnak cu mifim le mihrut, mirum le sifak, mider le mithawng, cathiam le thiamlo, midsawh le muichia, Krihfa le Krihfalo, misual le miding, caan hman thiam le thiamlo, zei bantuk minung hmanh nih "schedule" suai piak awk a tha lo. Amah schedule caan teah a ra ko. "Cozah nih cu ni, cu caan ah kan thah lai" ti in ri khiah piakmi dah ti lo cu, a ho hmanh nih "Thihnak cu schedule suai piak awk a tha lo." Thihnak nih kan zapite in "schedule" a kan suaipiak.

Thihnak hi a thatnak pakhatte a um. Cucu "A kan suaipiakmi schedule a kan chimhlomi khi a si. A kan theihter lo. Zeitluk kan zawt hmanh ah, a kan suai piakmi schedule te khi a kan chim lo. Cucu thihnak a thatnak cu a si. Cucaah kan thih lai le kan lungtur a daih lai te tiang hmanh khi, nun kan duh i, ka nung men ko lai timi ruahchannak te khi a kan pek tawn. Cucu thihnak a thatnak cu a si. Cun thihnak a thatnak pakhat cu, "Zeitik ah dah kan schedule a si lai? Khawika hmun ah dah? Zei kan tuah lio dah a si lai?" timi a kan chim fawn lo.

Cucaah thihnak i a sining kha mifim taktak a simi Mirang nih cun hitin an ti: "Thihnak nih hmunhma le caan a thimlo" an ti. An khen taktak. Cucaah thihnak nih cun, a kenkip ah a kan ton. Zaamtak awk le hrial awk a tha lo. Ka duh lo, ka manh rih lo ti khawh a si lo. Nawl a ngeimi a si caah, el khawh a si lo.

Cucaah schedule a kan serpiakmi hmun le caan paoh ah a kan auh i, kan lo ko. A cheu cu sualnak tuah cuahmah lio ah kan schedule a tling.

Cucaah a cheuceu pawcawm kawlhawlnak, vahvaihnak le riantuannak ah thihloh kan tong. Cucu a phung ngai a si. Lai phungtluk ah, "Zute thi kaw rawl vangah, vate thi kaw rawl vangah" ti a si. Tirawl pawcawm kawlhawlnak ahcun thih phung ngai a rak si.

Asinain, thihnak nih thil pawi ngai a chuahpi caan a um ve. Ruah lo pi ah, tuaklo pi in, zawt zong zawn fawn lo in, mah innchungkhur ah, meithal hma maw, vanlawng tlak hnawh in maw tibantuk a thimi hi vawlei ah tlawm ti lo. Cubantuk thih ko cu, a pawi ngaingaimi thihnak a si.

Kan hngalh khawhlomi belte cu cu bantuk ruahlo pi in, mah innlo tang teah dai tein in um lio caan ah, sarthih thihnak hna nih a kan phak tik ah, "Thihnak nih schedule a kan suai piakmi maw a si? Suai piak lo in dah a chuak sual mi a si?" timi a si. Cu ruah phaklopi thihnak kong tlawmte van tial ka duh.

2016 Christmas lai ah Chicago ah pakhatpa cu innchung ah a fale he TV an zoh cuahmah lio ah, meithal in an rak kah i, a thi. Innchung ah hnangam te le himbawm tein ka um a ti lio ah a nunnak ruahlo bak in a liam.

Naite January 19 ah, "Washington State i ummi SeaTac khua ah, tarpa kum 74 cu a ihkhun a ih lio ah a thi" tiah Seatle Times nih an tial. An van zoh tikah, hmun khatkhat in a rak leumi kuan nih a khen sual caah a thimi a si an ti. USA ah hin private kut ah meithal million 270 tluk a um ti a si i, ihkhun cung hmanh ah hin kan him ti awk a tha ti lo. Hnangam tuk awk a tha lo.

September 22, 2013 ah Jonathan Gardner le a hawinu te cu, Zarhpini a si i, Jonathan nu chuncaw eipi ding in kan va leng lai tiah an i timh cuahmah lio ah, kuan a leumi nih an apartment vaam a van pemh i, a tang ah a khen. A hawinu Ashley Armstrong nih 911 a auh i, Mt. Carmel sizung ah an tlik pi i, cuka ahcun a thi. Jonathan an kahnak hi, I-70 le Fedrer Rd karlak ah a si i, kan inn in minute 5-8 mawng lawng a si. A hawinu le a nu caah zeitluk ngaihchia lungfak dah a si? Um hmun te ah ruah phak lo ah thihnak nih a phak ve. Cucu ni dang zong ah va thih awk. Cucu ngaknu he nuam tein nu le dawtnak in len timh lio le lunglawmhnak ton silingte ah thih cu a pawi taktak. Hi tiatia Columbus khua i kuanfang hngete par ngaw te nih tlaknak tampi um ko nain, cu pa tang ngelcel i va tlak cu?

Voikhat cu Columbus pa pakhat cu an coka ah mei a toh lio ah, kuan a leumi nih a inn vaam a van bauh i a khen sual i, an coka bak ah a thi ve hawi. Cu ngelcel cu. Nuam tein mah um tein a um komi, mah innchung bak i kuan leumi i van khen cu ka ti. Kuanfang pial sualmi nih thahmi hi Columbus hmanh ah hin a tlawm ti lo. USA

Kawlram ka um lio ah, thohhlanzi cauk pakhat ka rak rel. Karen tarpa a thi. Cu tarpa cu a tappi hram bak ah a lukheng bak ah kuan in an kah i, a ril ko ti a si. Tarpa cu raal le huatu a ngei lo. An thanak hi a ruang bak a um lo ti a si. An ruat lengmang i, kuan a leumi a si theu lai tiah an ruah i, a inncung ngaidi aa cihmi an va zoh. A thutnak cung zawn bak in kuan a rak lut ti a si. Tuanbia sau ngaimi kha an van hlat tik ah, sakap pa nih an khua a chaklei ah lungpang ah zawng a kah i a nganh i cu kuan cu a lan i, cu tarpa lu ah tlak ti a si. Cu kauhkuah ram le cu kauhkauh khua ah, kuanfang hngete ngaw nih tlaknak maw a ngeih lo? Cu tarpa lungcung ngelcel va tlak cu. Khuaruahhar a si.

Hi bantuk in ruahphaklopi kuangfang leumi nih khen sual le thah sualmi mi hi USA ahcun an tlawm ti lo ti a si. Kan tial cawk lai lo. 2013 ah USA ah meithal in minung 75,505 hma dintuai an pu i, 33,636 hi meithal hma in an thi. Hi chung ah kah sualmi thawng tampi an um ti a si.

Thihnak nih cun kan coka, kan ihkhun, kan innchung tiang zongah a kan luhhnawh. Amah le schedule tein a rami a si. Tuanbia dang a cangmi cu kan tial cawk lai lo. A donghnak ah Jacksonville, Florida i a cangmi tuanbia cu mi thinlung a suk ngaingai. A ni le caan cu February 7, 2017; zan 10:00 a si.

Nu pakhat (k.66) cu a innchung ah dai tein TV a zoh ciahmah ko. Cu lio ah Lincoln Navigator SUV cu tha tein a mawng kho ti lo i, cu nu inn vam cu a van pah. Cu motor nih cun nu cu a pah hnu ah, khatlei vam a bauh than i, inn hnulei dum ah a tang. Driver cu a tli i a zam. Palik nih an zoh tik ah, cu SUV cu Rinni ah an rak firmi a si an ti. Nu cu a innchung ah a thi. A tupa kum 43 cu khan dang ah a um i, aa khawng lo.  A thimi nu tuanbia van ruah tikah, "TV nuam tein zoh lio ah sarthih thihnak schedule cu pakhat hmanh aa suai hrimhrim lai lo."

Asinain, schedule a kan suai piaktu thihnak nih cun, cu nu cu a mah innchung te ah daite in um lio caan zongah a luh hnawh ko. Thihnak nih a suai piakmi schedule cu a innchungte ah a tling. Cu schedule tlinnak ding caah ka dang kal le vah zong a herh lem lo. Khawika hmun le zeitik caan paoh ah, kan schedule ning tein a kal ciahmah ko.

Careltu hihi ruat hmanh. Nang zong schedule suai piak cia na si. Kei zong schedule suai piak cia ka si. Thil a thatnak cu, cu ka schedule ka theihlo mi a si. A pawimi cu, cu ka schedule cu "Khawika hmun ah dah a tlin lai? Zeitik caan ah dah a tlin lai? Cu caan ah ka manh lo sual te lai maw? Ngaichihmi thil le siaherhmi thil ka ngei sual te lai maw?" timi a si.

Cucaah schedule a kan suaipiaktu nih, "Nang na caan a tling cang. Appointment kan tuah piakmi a phan cang?" tiah zeitik paoh ah a kan ti khawh. Cucaah kan thlarau caah Jesuh zumh bu tein, timhcia tein um ding lawng kan rian a si. Nang careltu teh "Na tim cang maw? Na schedule a phak tikah nang na manh te lai maw? Hi vawlei ah ngaichih ding le siaherh ding thil tam tuk na ngei ve sual te lai maw?"

Cucaah minung nih "Caan suai khawh a silomi thihnak" kan phanh hlan ah, hihi ruah a hau.

Hi vawlei ah hin zeicadah ka rak chuah? A ka sertu nih zei ca dah hi vawlei ah a ka chuahter? Zeicadah saram hna si lo in minung ka rak si? A ka sertu nih zei dah a ka tinh piakmi le duh piakmi a si hnga?" timi ruat bu tein nun hi, minung caah thil tha bik a si timi ruahnak he!

-----------------
Zohchihmi ca

1. SeaTac tarpa (k.74) thihnak kong Seatle Times ah rel khawh a si.

http://www.seattletimes.com/seattle-news/crime/74-year-old-man-struck-in-head-by-stray-bullet-while-he-slept/

2. Jonathan Gardner thihnak kong kong Columbus Dispacth ah rel khawh a si. http://www.dispatch.com/content/stories/local/2013/09/24/man-shot-as-he-was-leaving-apartment.html

Columbus Cu Ramdang Mipemmi Dornak Khuapi A Si

February 24, 2017, 6:44 pm

≫ Next: Biavaivuan In Na Cuaithlai Khawh A Si

≪ Previous: Caan Suai Khawh A Silomi

$

0

0

Columbus (Ref. Lifestyle)

Columbus hi Ohio Ramkulh khualipi a si i, metro area ah minung 2,002,million pahnih fai an um. A khuacaan a tha. A khua a rawn. Rian a tam ngai i, holh thiam lo mi tuan ding rian zong a tam. Bank le Insurance company lian zong an um. University le college a tam. Sizung le sekhan lian a tam ngainggai. Ohio cozah hi an rum ngai i, kum chiar in cozah tangka hi a hlei tawn. Cucaah Ohio cozah bawmhnak Food Stamp le Medicaid a tha. Nunning a fawi caah ramdangmi tampi an lut. Khua minung zong an nun a zau i, ramdangmi huatralnak hi a um tuk lo.




Khuachung nunning a nuamh caah, refugee an tam ngaingai. Somalia lawng hi 45,000-50,000 karlak kan um cang ti a si. Bhutan le Nepalese pawl hi 18,000 hrawng kan um lai ti a si. Iraq le Syria refugee tam ngai an rak phan fawn. Kan mah Kawlrammi lawng hi 1,000 leng kan um cang. Vietnam, Tuluk le a dang India miphun zong tampi khua an sa hna. Japan, Korea, Tuluk le India in university kaimi an tam ngaingai.




Hi bantuk in pawngkam a that caah, Columbus area i minung 9.3% cu ramdang chuakmi an si. Hi ramdang mi ruangah city le state ah siseh, inn ngunkhuai le thilri cawkmi ngunkhuai in, Columbus ah million $258 hi ramdangmi thawng in a lut ti a si. Columbus City cozah tuaknak ah Columbus ah ramdangmi riantuanmi hi minung 21,000 tluk an si tiah an ruah. Cu tluk cun Columbus ah ramdangmi riantuanmi an tam cang caah, Columbus cozah nih biapi taktak ah a chiah ve cang.
Ohio cozah cu an tha ngai. Dumhau zong a kan pek.


Ohio hi Republican le Democratic an i zat phut. Biaknak minung ngai cu an si ve. Politics ah party nakin a ho dah ram a hruai kho deuh lai timi a zohmi ramkulh an si caah, "Swing state" tiah an ti. Tu kum zong Pre. Trump an thim ve. Ohio mipi tam deuh nih an rak vote.




Kan chimcia bang in Ohio cu refugee dornak ramkulh pakhat a si i, Pre. Trump zong "Sanctuary city" ti tiang in a ti phah ve. January 30, 2017 ah Cincinnati Mayor nih, "Cincinnati cu President nih a chuahmi Executive Order kan zul lai lo" tiah a ti. An khua cu refugee dornak ah a chiah. Nihin ni ah USA ram pumpi ah, khua 300 renglo nih Pre. Trump nih a chuahmi executive order hi zulh lo ding in an khua cio ah, mipem humnaknak an ngei hna.




Kan umnak Columbus khua Mayor Andrew Ginther zong nih immigration he pehtlai in an dirhmun (policy) zei dah kan ngeihmi a si i, zei dah Columbus nih kan zulh awk a si lai timi kha, tu chun ah  "executive order" a chuah ve than.




Mayor Andrew Ginther nih mipem le refugees tam taktak an umnak hall nganpi ah hitin a chim: "Nan zapite sin ah hihi ka chim duhmi a si: Columbus cu nan inn le khua a si" tiah a ti.


Hall chung ummi vialte nih an zapei an i benh i lunglawmhnak in an khat.  Mayor nih a chuah dingmi nawlbia cu "Mayor Ginther's Executive order on immigration" ti a si i, a biapimi thil (4) aa tel:




1. Columbus Cozah nih refugees le mipemmi kan in cohlan (welcome) hna




2. Columbus cozah nih city officers le cozah riantuantu hna hi mipemmi hna an dirhmun (immigration status) ruangah tlaih ding in kan hmang hna lai lo.




3. Columbus cozah nih, mipem le refugees pawl kha, Columbus minung dang nih an tincomi (service) vialte kan in tincoter ve hna lai.




4. Federal cozah (US cozah) nih an tuahmi federal immigration policy tlamtlinnak ding caah Columbus cozah tangka hi hman an timh ahcun a si khawh chung fak pi'n kan kham lai




Cucaah Mayor Ginther nih a chimmi hi mipem le refugee caah ruahchannak a um ngaingaimi hmelchulh pakhat a si. Sualnak ruangah tlaih ding le tlaih ding tiah ti ciami dah ti lo cu, mipem an dirhmun ruangah tlaih khawh an si lai lo tiah a ti. Cucaah Columbus cu ca a ngeilomi ramdang pemmi caah dornak khua pakhat a si.


Muslim Family Service hruaitu Nicol Ghazi nih, "Atu bantuk in hruaitu cakmi tlawmpal le a dang khuapi tlawmpal nih hi bantuk in an ti cio ahcun, cu thil nih thil sining tampi a thlen ko lai. Mayor le Council hi atu bantuk in thawng ngai le cak ngai in an um khawhnak ding caah, ka ruahchan i thla ka campiak hna. Kan mah zong an hnu in dirkamhpitu ah kan biapi tuk ti an theih bantuk in, kan mah zong nih kan dirkamhpi hna awk a si" tiah a ti.




Pre. Trump a kai hnu ah, mipem fale siangngakchia hna nih hmailei zeitindah kan si lai timi ruahah,  tihnak le thinphannak an ngeihmi vialte kong zong Columbus City School Superintendent  Dr. Dan Good nih fianternak a tuah.




Mr. Good nih "Columbus sianginn hna hi, siangngakchia dihlak kilven le fimnak tha tein chimh ding kha kan i sehchihmi rian a si" tiah a ti. "An nu le pa mipem dirhmun (immigration status) zeidah an si timi le an fale hna dirhmun zeidah a si timi pakhat hmanh zoh lo in, ngakchia dihlak nih constitution ning tein fimcawnnak nawl an ngei cio" tiah Good nih a chap rih.




Congresswoman Joyce Beatty zong Mayor nih minthutnak a tuahmi ah a rak kai ve i, "Pre. Donald Trump nih executive order a chuahmi, Muslim ram (7) in khual tlawngmi khamchungnak a tuahmi le refuges program a ban chungmi hi kan doh hrimhrim lai" tiah bia a kamh hna. "Kan dirpimi tlaihtleng (principles) le kan i tlahmi chungmuru sinak (core value) he aa tlaklomi paohpaoh cu, President nih a chuahmi executive order doh ding ah ka aw hman ding hi ka tih hrimhrim lai lo" tiah a ti.

Mayor Andrew Ginther (Ref. City of Columbus)

Mayor Ginther hi Pathian a thei ngaimi, mi nuntha, mithmai panh, mi tluanglam le mi zaidam a si. Upat hmaizah awk a tlak taktak. Amah chan ah U.S. Department of Transportation (USDOT) nih zuamnak an tuah i, khua 77 aa zuammi chungah Columbus nih Smart City Challenge zongah pakhatnak a hmuhter khotu a si. USDOT nih $40 million an pek pinah, Paul G. Allen's Vulcan Inc nih $10 million an pek chap. Columbus ummi company dangdang nih $90 million an pek chap i million 140 an hmuh. Nihin ni ah, company dangdang nih million 277 an hlut chap i, Smart City program caah million 417 an hmuh cang.


Hi tangka hna hmang in, Columbus downtown area ah umkal a fawinak ding le mi tampi nih fawi tein rian an tuan i zung an kal khawhnak ding caah, lam a phunphun kawl le a mah tein aa mawngmi bus tiang tuah ding hi Mayor nih aa tinhmi a si. Mayor Ginther nih Columbus i downtown transportation system hi a that tuk lai caah zeicah a lawh tiah cun, "Silicon Valley of Intelligent Transportation system" a si lai tiah a ti phah. Cu tluk in aa zuammi pa a si caah, Columbus hi thangcho taktak seh ti a duh caah, nihin ni ah mipem (immigrant) le refugees zong, "Columbus in kan in don hna; hihi nan khua le nan innlo a si" tiah a dirkamh hna nak a si.


Hi ti ning tein a si ahcun Columbus ah mipem le ramdangmi an karh chin lengmang lai i, hmailei ah hi khua hi, nunphung a phunphun aa cawhmi miphun kip lunglawm thanuam tein an tlawnlen tinak khuapi ah aa chuah te ko lai timi ruahchannak nganpi a um.


Ramdang mipem mi hna (alien) zohkhenh ding hi Pathian nih Israel mi hna cu phungbia a rak pek hna. Cu phungbia cu cawhnuk le khuaihliti a luangmi Biakam Ram luh tik ah tuah ding in nawl a pekmki hna a si. An tuanbia le sining philh lo ding le midang zawnruahnak ngeih ding kha a duh.

"Ramdangmi (alien) kha ningcang lo in ti hna hlah u asiloah hrem hna hlah u, zeicatiah nan nih zong Egypt ram ah ramdangmi (aliens) nan rak si ve" (Exodus 22:21)

Columbus cu hi Pathian biathiang le phungbia thiang hi a zulh caah, Pathian nih thanchonak a pek peng ko lai. Zeicatiah Pathian bia a zulmi cu Pathian nih thluachuah peklo in a um bal hna lo. Nihin ni ah ramdangmi (aliens) kong ah, USA nih an tuanbia le Pathian bia hnulei a chit cuahmah cang i, hmailei ah USA hi zeidah a lawh te lai timi cu, a ho nih dah kan chim khawh rua hnga?

Mipem hna dornak Columbus (Ref:  NBC4i.com)

--------------------------------------------------


Zohchunhmi Ca


1.  "Mayor Ginther signs executive order extending support to refugees."NBC4i.com


2. Financial commitment to Smart Columbus program grows to 417million. usflash.org/Columbus/2017 by Jeffrey Miller

Biavaivuan In Na Cuaithlai Khawh A Si

February 27, 2017, 9:07 pm

≫ Next: A Thi Ngachami Franklinton Sang Nunternak Caah

≪ Previous: Columbus Cu Ramdang Mipemmi Dornak Khuapi A Si

$

0

0

Biavanvuan timi hi Mirang nih cun "Rumor" an ti. Rumor timi biafang hi phun (2) in aa hmang kho. Pakhat cu "noun" (thil-min) in aa hmang kho i, pakhat cu "verb" (tuah) lei in a aa hmang kho. An biafang hram cu aa khat.

Dictionary zoh tik ah, rumor (noun) timi cu "A currently circulating story or report of uncertain doubtful truth" tiah an ti. Laiholh in cun, "Atu lio ah aa chawkvaimi biavakvai (story) asiloah a fiang setsailomi le biatak a si lai tiah zumh tlak a si setsailomi biavakvai a si" tinak a si.

Verb (tuah) lei in hman ahcun, "Be circulated as an unvarified account" ti a si. "A tak a si le silo, fianfaiter khawhlomi biavakvai, chawhvahter" ti khi a si.

A tawinak in leh ahcun, "Biavaivuan timi cu, "Zatlang ah mipi nih an chimcaih ngaimi bia, aa thawknak le a donghnak zong fiang setsai in theihlomi bia, a taktak a lo ngai tung nain a taktak a si theng lo mi bia, mipi nih an zumh ngai tung nain a diklomi bia, a ho nih dah a hmuh sitset ti zong theih le fianter khawh tunglo in mi thil mi tampi nih chim le relmi bia, mi thinlung le zatlang ah a nung ngaimi biatak a lo ngai nain biatak a si tunglomi bia khi biavaivuan" timi a si. Chim lio ahcun a kenkip ah chimcaih huam ngai a si nain, biavaivuan cu an hmun lo. A caan a zaat cun biatak a si lo caah an lo i, an tlau ko.

Biavaivuan cu tih a nung tuk. Zeicatiah a taktak a silonain minung nih a taktak ah tlakter khawhmi a sii, rawhnak tampi a chuahpi khawh caa a si. "Vawleicung ah tih a nung bikmi thil pakhat cu, biavaivuan biatak ah canter hi a si." Cucaah biavaivuan (rumor) cu mithla he an i lo." Mithla cu kan tawng kho lo. A si tak le si tak lo kan fianter kho lo. Kan hmu kho lo nain, kan theih i kan zumh caah minung thinlung ah a nung i minung lungthin kha a uk khawh. Biavaivuan zong hi fianter khawh an si setsai lo nain mipi nih an chim tuk ahcun mipi nih an zumh i, mi thinlung ah a nung kho taktak. A taktak a si lo nain a taktak ah mipi nih an ruah tik ahcun biavaivuan ruangah rawhnak fakpi a chuak kho.

Tahchunhnakah, USA ah hin a sual naloin mi nih an lungrumh, thih dantatnak a tongmi hi an tam tuk cang lai ti a si. Cucu thil a taktak a simi kha an thei kho lo i, a taktak a silomi tu kha a taktak ah an canter caah a si. A sual lo nain midang nih bia diklo an chimmi ruangah "thih tiang thawngthlakmi an tam tuk cang lai" ti zong a si. DNA fimnak thawng in, kum 30 leng hna thawng an thlak hnu hna ah, an suallo an theih hna i, thawnginn in chuahmi zong an tam ngai cang. Cubantuk thil hna cu biavaivuan nih a chuahpimi rawhnak pakhat an si. Cucaah Nawlbia Pahra ah "Minung hawi caah tehte dinglo nan si lai lo" (Ex. 20:16) tiah Pathian nih Israelmi nawlbia a pek hna. Pathian nih lihchim le bia diklo chim hi a huat taktak.

Biavaivuan cu mithla bantuk in mi thinlung ah thilti khawh thawnnak (power) a ngei. Cucaah biavaivuan nih, pumpak, chungkhar, sangzawl le khuaram tiang in rawhnak a chuahpi khawh. Biavaivuan ruangah nuva tang thennak zong tamtuk a chuak cang. A bik in biavaivuan nih Krihfabu rawhralnak le kuaimannak hi a chuahpi duh ngaingai. Nihin ni Laimi Krihfabu tampi hi, zeidang ruang nak hmanh in biavaivuan ruangah a kuaimi kan tam deuh men lai. Cucaah Krihfabu chungah biavaivuan nih a kan uk lo ding ralrin a herh. Rumor (biavaivuan) tam tuknak Krihfabu cu an zumhnak ngan a dam lo. Cancer zawtnak bantuk in Krihfabu a zaw. Cucaah zumtu tha taktak cu Krihfabu ngandamtertu an si zungzal.

Biavaivuan biaknak kip zong nih chim cio a si. Buddhist, Hindu, Judaism, Islam le Krihfa zong nih kan chim ve. Bible zoh tikah, Prophet deu zong nih biavaivuan hi biapi taktak ah an rak chimnak tam tuk a um. Nihin ni ah pastor le evangelist tiang zong nih biavaivuan hi phungchimnak ah a chimmi kan tam tuk cang. US President zong nih an chim i, vawleicung ka dang hruaitu zong nih an chim theu. Cu tluk cun mi kip nih biavaivuan hi chim huam a si.

Ka philh kho lo. Mandalay University ka kai lio ah, 1985 ah Yangon ah Thinyan Titoih puai hman ah ka rak kal. Ralkap sangah ka rak tlung. Cu lio ah, nunu papa in an rak chimmi cu, "Tu kum Thinyan puai ah thakya-min a tum lai an ti" timi a si. An rak ursai tuk. Thakya-min cu a rak tum lo. Kum chiar ngacha in Thakya-min tum cu, Kawl Buddhist nih an bawh theu tawn. Cu zong cu a tu tiang "biavaivuan" an si rih. Asinain an bawh peng rih ko.

Krihfa zong nih ka chanchung ah biavaivuan kan chim hi a tam ko cang. Ka ngakchiat lio ah, 7/7/1977 ah caan a dong lai an rak ti. Kan rak tihtuk. Lo kalmi kan nu le pa tiang inn ah an rak tlung. Sianginn kai hmanh kan rak huam set lo. A van phan i, nidang bantuk tein a liam ve than ko. Asinain cu biavaivuan nih cun, nihlawh sunghnak tam takatk a rak chuahpi.

Voikhat cu kan khua ah phungchimtu a tlung. "Hi hnu kum 3 ah caan a dong lai" a rak ti. Kan thinlung a rak zaw. Nikhat cu, thei ka cing lai ka ti i, "Ka nu nih pate na ei manh ti lai lo. Caan a dong lai" a rak ka ti. Ka duh lonain ka cin i, atu cu a thing hmanh a thi cang. Kha biavaivuan nih minung zeizat dah thanchonak a rak kan donh hnga timi ka ruat.Biavaivuan nih, khua le mipi thanchonak tiang a donh khawh timi ka donmi a si. 

Laimi evangelist pakhat nih 1995 ah Kalaymyo ah thawngtha a rak chim. Cu caan cu Rev. Edmund Za Bik nih "Adam sualnak kan i hrawm maw?" timi cauk a chuah chawng kha a si. Cu thawngtha a chimmi ahcun "Kum 2000 a nai tuk cang. Thianglawrnak a ngai tuk cang i, cu ni ahcun Adam sualnak a pawmlomi, Liberal pawl cu valawi ah nganhta an si lai. Kan nih piangtharmi, Adam sualnak a pawmmi, khamh aa fiangmi cu, duhsah tein cawi kan si tikah, liberal pawl nih kan ke in a kan dawh lai. A kan dawk kho lai lo i, mautlawr in kan tawka a kan sawh lai. A kan phan lai lo; cu vial ahcun tata-bye-bye kan ti hna lai" tiah a rak ti. 2000 kan lonhnak cu kum 17 a si cang. A nih zong a cawi rih lo i, a nung ve rih ko. A riantuan that hmanh ti awk tha lo a si. Cu a cawnpiaknak cu biavaivuan taktak a rak si.

2012 ah USA ah Kawlram in cawnpiak Saya pakhat nih, "Obama hi Krihfa a si lo. Amah hi 666 chuahtu a si lai. Chip an rawn hna lai. Cucu a cang hrimhrim lai" tiah a ti. 100% ah 100% ka rak pawm lo. A cawnpiakmi a hman lo nak le cauk a chuahmi ah aa palhmi thil phun (12) tluk ka chimh. Catlap in ka tial piak. A kan cawnpiakmi kha amah le mah hmanh aa fianlomi a rak tam tuk lehpek. Amah zong cu Obama kuttang ah US umnak a sawk i a tu tiang a um ve ko. Atu ahcun Obama aa din cang. Zeitindek a cawnpiaknak kha a ruah cang hnga? A cawnpiaknak a rak zummi vialte nih Obama hi zeitin dek kan rak hmuh i atu ah zeitindah kan hmuh cang? Obama hi 666 a si ahcun, aa din cang i, "666 a pension cang" ti ding a si hnga i, tihphan ding a um ti hnga lo.

Biavaivuan hi zei ca dah kan zumh tawn? A ruang cu "knowledge kan ngeihlo caah le biatak kan theihfian lo caah a si." Cun ram pakhat i phunghram le upadi hna kan theih lo caah duh poh in bia kan rak chim caah a si. USA ahcun mah nih hnatlaknak ngeih lo ahcun "chip" rawn cu van chim lo, cuai hmanh tlai khawh a si lo timi hi rak thei sehlaw, Obama hi 666 a si tiah a rak ti ngam hna lo. A theihlo caah a si.

MIT kan kai lio ah pastor pakhat nih "Russia ah hell ram an pemh" timi cauk a rak chuah. Midang cauk a leh chinmi a si. Mizoram le Lairam a rak hninh. Cu a zummi cu lungrethei taktak in an rak um. Cu zong cu an van hlat taktak tik ah, "A ho set nih a hmuh timi an thei kho lo. Europe pa USA ah rak tlawng i a chimmi bia kha, TBN nih an chuah i a thang chinmi a si" an ti. Kawlram Myanmar Alin tiang in a chuak. A donghnak ah lih tawnmi a si an theih. Buddha bata pawl nih "Krihfa hi huahalo a zummi" ah a kan ruahphah. A pawi taktak. Ruat u sih. Hell ram cu tluk a linmi cu zei bantuk tapephuai nih khin dah aw a va khumh khawh hnga? Thluak a ngei pah zinpan mi nih cun ruah ding a si.

Voikhat cu "Kawlram ah phungki pa a thi i a tho than. Phungki pa aa lar" timi bia a rak chuak. Kawlca in an rak tial. Tapekhuai tiang a chuak. Khuaruahhar tuk le rel nuam tuk khi a si. USA i sianginn a kaimi Lai pa nih cucu Mirang ca in a leh i, a professor a va piah. A professor pa nih cun lungsau tein a rel. "A tuanbia cu a tha tuk hi te. A taktak si sehlaw a tha tuk hnga" tiah a rak ti. Krihfa tampi cu, "A taktak a si tunglomi, a taktak si sehlaw a tha tuk dingmi?" biavaivuan phun a zummi kan tam tuk caah, Krih thihnak hi papalawng a cang lengmang. Harnak caan ah kan uai tlek tawn. A ruang cu biavaivuan kan zumh caah a si.

2010 ah vawleicung ah cauk lar bik pakhat "The Boy Who Came Back From Heaven" timi cauk a rak chuak. Cu cauk tangah "A true story" tiah an tial chap. Cauk cu tam tuk an rak chuah. A chuahtu nih million in an hmuh. Cauk chuahtu Tyndale House timi, Krihfa cauk chuahtu company an si.

Cu tuanbia cu 2004 ah accident in thla (2) chung lunfim lo in a ummi pa ngakchia pa, Alex Malarkey (k.6) kong a si. Cauk ah, vancungmi, thil khuaruahhar, thih hnu nunnak kong vialte aa tel dih. Cu cauk kong cu, vawleicung hmun kip ah capar an tial. Thawngtha chimtu nih rel cawk lo in cherhchan ah an chim. Alex Malarkey cu a van upa. Amah kong lih le hrokhrol in cauk tamtuk a chuahmi kha a celh ti lo i, "Ka thi lo. Van ah ka kai lo. Mi tampi nih lih in miaknak an rak hmuh; hi pin zong hmuh rih an i tim" tiah a chim. Lih hna in Pathian le vancung min hmang in cauk hna chuah ngam cu tih a va nung taktak dah?

Ka ruat than. Cu lih cu, thawngtha chimtu pastor le evangelist tam tuk nih vawlei khuazakip ah an chim. Mipi kha biavaivuan in kan cawnpiak hna. Hi pa kong lawng silo in biavaivuan in mipi hi tam tuk kan cawnpiak cang hna. Mipi hi voi zeizat dah biavaivuan in an thluak kan ronh hna? Hi pin ah voi zeizat dah biavaivuan kan hei chim rih te lai? Kan chim hlan in ka chim dingmi hi biavaivuan a si maw? Biatak a si maw? Zumh tlak a si lai maw?" timi ruah cikcek kan hau. Pathian thawngtha chim zongah lih chim a ngah lo. Lih cu lih a si ko caah, Pathian duhmi a si lo.

Nihin ni ah, Krihfa tampi cu bible biatak nakin a leng tuanbia le thil khuaruahhar ngaih hi kan uar deuh. Cucu thil pawi taktak a si. Kan uarmi hna hi ruat hmanh u sih. "Russia hell an pemh ti te hna: phungki a thi i a ruak a thu cangmi a tho than ti te hna;  ngakchia pa van ah a kai i a rak kir than ti te hna; khur chung in Satan a chuak le a zuan an hmuh ti te hna;  van sangpi ah Jerusalem thar an hmuh ti te hna; Hell ah Aung San te hna, Mahatama Gandhi, Michael Jackson, Selena te hna an tla ti te hna; cuka ah a nih aa lar ti te hna..." an si.

Hihi an si lai lo tinak a si lo. Asinain a hohmanh nih lih an tawnmi le a tak a si le silo theihlomi tamtuk kan chimrel tawnmi hi, thil pawi ngaingai a si. Kawlram tuhtah-shwesung bantuk tuanbia, rel nuam le khuaruahhar a simi thil tam tuk hi, minung nih an tawn i, sipuazi ah a hmangmi an rak tam tuk.

Baivaivuan hi, aa thawknak zong theih set a si lo nain a donghnak cu tih a nung tawn. A theipar cu a chia kho taktak. Zeicatiah "Chakum ah an voih an voih I thlang um ah eek in thang" timi Lai phungthluk bantuk bia khi biavaivuan umtuning cu a si caah a si. A silomi thil kha a simi thil ah chuah sual a fawite. Cucaah biavaivuan cu aa thawkka tein, tei khawh le hloh khawh a herh. Tei khawhlo le hloh khawh lo ahcun, a theipar cu a chia kho ngaingai.

Biavaivuan hi, Lai le Mizo zong nih caih kan huam. Kawl le Mirang tiang zong nih biavaivuan cu an chim ve. Miphunpi hna nih cun, "Biavaivuan hi cauk le news ah chuah in pawcawmnak tiang an hman. An fim tuk caah, biavaivuan in an i cawm kho. An rum kho. An chimmi hi a taktak bantuk taktak in an lih an tawn khawh caah, a tak le taklo theih awk a har tuk. Fim deuh poh ah, lih hi a taktak lo in chim thiam deuh chin lengmang a si. Tu chancu, cauk le catlap lawng siloin "electronic lihchim" chan kan phan i, zapi zaran cu biatak thei ti lo in, a lem (fake) nih a kan vaivuanh khawh ngai. 2016 US Election hmanh kha fake news nih tamtuk mipi a hlen hna ti a si ko.

Biavaivuan nih ram kuainak tiang a chuahter khawh. Raltuknak le minung thawng tampi thihnak tiang a chuahpi khawh. 2002/2003 ah, Pre. Bush chimmi Biavaivuan nih, "Iraq tuknak tiang a chuahpi i, minung million in thihnak, US ralkap 4,000 renglo thihnak le 35,000 renglo hmaput nak a chuahpi.

Bush nih "Pre-emptive strike" le "Regime change" timi a aupi lio ah, "Bush ruahnak hi a dik lo" tiah a chimmi pakhat ka si ve. Laimi tampi nih an rak ka pawm lo. Nihin ni ahcun, Bush nih viavaivuan a tawn i, amah nih aa zumh. Cu biavaivuan cu hrampi ah chia in ral a tuk. A theipar cu Iraq buainak lawng silo in innpa ram Syria tiang in a kemh viar cang. ISIS tapung buainak tiang a phan cang. Lih le biavaivuan in thawkmi thil cu theipar a tha bal lo.  

Cucaah mi nih an chimmi bia paoh hi, zumh le pawm ding a si lo. "Biatak a si maw? Biatak a si hnga maw? Thil si kho a si maw?" tmi hi ruah cikcek hnu ah zumh tlak lo cu zumh ding a si lo. Pawm tlak lo cu pawm ding a si lo.

Cucaah mifimmi nih cun, bia hi biatak (truth) lawng kan chim a herh an ti. Jesuh nih cun, "Biatak cu nan hngalh lai i, biatak nih an luatter hna lai" (John 8:32) a ti. Biatak hi kan luatnak a si. Cun "Kei cu lam, biatak le nunnak ka si" a ti( John 14:6). Jesuh cu biatak a si caah, a nunchung ah biavaivuan a chim bal lo. Cucu Jesuh le Jesuh zumtu pawl kan i dan ngaingainak a si. Jesuh zumtu tampi cu biavaivuan chim kan huam tuk.

Jesuh cu Lih a chim bal lo i lih zong a si lo. Cucaah Krih zummi paoh cu, lih huat le biatak chim hi kan rian a si. Biatak hi nifatin kan nunnak caah lam hmuhsaktu le lam hruai a si awk a si. Biatak cu a zungzal zal in aa thleng lo i thiltha a si. Mi nih an tanh lo zongah aa thleng hlei lo. Amah ningte a si ko. Cucaah Jesuh zum taktakmi nih cun, Biavaivuan chim lo ding a si. Bia hi a silomi siter lo ding le tawn lo ding a si.  Jesuh zong taza an cuainak le vailamtah an phakternak hi, vawlei mit in chim ahcun, "biavaivuan" ruang ah a si. A phunphun te sual an puh i, taza an rak cuai ve kha!

US President in UN Secretary tiang, "lih an chim ahcun mi lihchim a si ko." A hrokhrolmi cu Krihfa si zongah mi hrokhrol a si ko. A ho hmanh lih a chim ahcun lihchim a si ko. Khawika kan um hman ah, a ho hmanh nih, "si dawh a si, a si men lai" ti phun hin, mi purhdah le  mi nih an chimlo mi bia chim piak ding a si lo. Mi nih a ruah in an ruahlomi khua hna, ruah piak le chim piak ding a si lo. Cu bantuk in purhdah le lunghrinnak hi, mipi caah damlonak a si. Lih cu cancer bantuk a si i, dam a har ngaingai. Lih chim damternak sii a um kho lo.

Lih chin te hna; mi nih an chim lemlomi tawn piak; an ruah lemlomi ruah piak le chim piak hi, sual lian taktak pakhat a si. Lihchimmi paoh cu khuachia fa (John 8:44) tiah Jesuh nih a kan ti. Cucah Krih zumtu taktak Krihfa a simi paoh nih, lihchim hi kan i ralrin/hrial a herh. Rumor (biavaivuan) a tam tuknak ahcun biatak a nung kho lo. Biatak a nun khawhlonak Krihfabu cu rawhnak nih a den tawn hna. Cucaah Krihfabu kip ah biavaivuan chim hi ralrin le hrial a herh.  

Ataktak ahcun, Krih umnak ahcun biatak chim a si. Biatak chimnak hmun ahcun Krih a um i, a cawnpiaknak a nung. Krih umnak ahcun, biavaivuan a nung kho lo. Biavaivuan umnak ahcun Krih a um kho ve lo i, biavaivuan a nun tuknak hmun ahcun Krih a nung kho ve lo. Zeicatiah "Biavaivuan le Krih cu aa ralkahmi an si." 

Cucaah pumpak, chungkhar le buupi kan zumhnak, tuahsernak, nunnak le chungril ah Jesuh Krih a um maw umlo timi cu, "Biavaivuan maw kan chim deuh? Biatak dah kan chim deuh" timi in a cuaithlai khawh ngai a si. "Biavaivuan zeizat dah na chim i. Biatak zeizat dah na chim?" timi hawih in nang le kei zong kan zumhnak le sining cuai thlai khawh a si ve. 

--------------------------------------


Chinchiah

1. The Boy Who Came Back from Heaven timi cauk hi Amazon.com ah cah khawh a si rih. A thar a chuak ti lo. Cu cauk bochan in cauk dang zong a chuak rih. Ngakchia pa nih ka thilo tiah a timi kong kha Pulpit le Pen timi ah an tial. Cucu Washington Post nih January 16, 2015 ah an tial chin mi a si).

A Thi Ngachami Franklinton Sang Nunternak Caah

March 15, 2017, 7:38 pm

≫ Next: Lairam Tii A Tamak Ding Caah

≪ Previous: Biavaivuan In Na Cuaithlai Khawh A Si

$

0

0

Columbus ah hin Franklinton timi sang pakhat a um. Columbus downtown area ah a um nain, a tumchuk ngaingai i cu sang cu, a thi ti tluk a si. Cu sang cu zeitindah kan nunter khawh lai tiah city cozah nih chan khat hnu chan khat an i zuam nain, nihin ni tiang ruahning tluk in a nung kho lo. Zu, nu, ritnak sii, firtlei, awkhlawh le gangster an umnak a si. Cu sang ahcun mirum deuh le mi si kho deuh cu an um duh lo. Sipuazi a ummi hnihkhat hmanh an chuak i, inn zong man a ngei lo ti tluk a si.

Franklin sang cu Sioto River le Olentangy River aa tonnak in nitlaklei kam nelrawn ah a um. Cu sang cu Commonwealth of Virginia rantuantu Lucas Sullivant nih 1795 ah a rak hlat hmasat. 1797 ah innhmun 220 a halh. Tleicia Pre. Benjamin Franklin min chuankhan in, Franklinton tiah min a sak.  1798 ah cu hmun cu tilian nih a khuh dih caah aa rawk. Franklin min chuankhan in, cu peng cu Franklin County tiah 1803 ah an rak auh.

Franktlinton cu hlan lio ahcun, a hlunghlai ngaingai i khua nuam ngai a rak si. Tilian ruangah khua hi rawhnak a tong pah lengmang ti a si. Cucaah Scioto River in nichuahlei ah khua an van tlak i cucu Columbus tiah an ti i, 1812 in Ohio khualipi ah a cang thai. Cuticun Columbus downtown cu a van thangcho i, Franklinton cu tumchuk hram aa thawk.

Columbus Downtown (Rf. columbuscityhomesearch.com)

Nihin ni ahcun, Columbus downtown cu innlo le lamsul a tha. Minung an hlunghlai. Sipuazi a tha i office tampi a um. Asinain a ralchan te Franklinton sang cu a tumchuk tuk caah, minung zong an um tuk lo. Innlo zong a chiakha ngaingai i, Columbus downtown taktak le Franklin sang cu van le vawlei bantuk in aa thlau. Ka ruat tawn. Sualnak nih sifahnak a chuahter. Sifahnak nih sualnak a chuahter than. Cu thil pahnih cu an umti hnu ahcun, "Khuaram tumchuknak le rawhnak bak a si ko" timi kha Franklinton sang ah hmuh khawh a si.

Khua pakhat i sang pahnih tivate lawng nih a danmi cu tluk dan khawh cu khuaruahhar a si. Columbus downtown sining cu nihin ni ah hi tin a si:

Minung 8,100 an um. Apartment innkhan 97% hi an khat. 2019 ahcun 10,000 an um lai ti a si. Riantuanmi 84,367 an um i office 12% lawnglawng a lawng. Downtown kam ah college le university 5 a um i siangngakchia 33,000 an um. Grand Hospital, Nationwide Hospital le OSU sizung lianlian he naih tein in an um. 

Nihin ni ah Columbus downtown cu USA pumpi ah apartment tambik an sak cuahmahnak khua pakhat a si. Atu lio ah office le apartment an sak cuahmah mi hi, $734 million man a si. Dot-25 a si i killi pe 400,000 kaumi Millenium Tower zong an sak cuahmah. Atu lio ahdowntown ah crane 8 a dir. Caan tlawmpal ah million 1,000 man tluk hi sak chap ding in timhlamhnak a um. Parking an i zaat lo caah parking 4,000 tluk a chambau ti a si. 

Scioto Penninsulla a si (Rf. Columbus Underground)

Cu tluk in Columbus downtown leiah development a tam lio ah, Franklinton sang cu 1913 ah tii nih a rak khuh nakin atu tiang khua rawpcak bantuk ah aa chuah. Zoh ah ngaihchia khi a si.

Cucaah Franklinton sang hi zeitindah kan nunter lai timi hi chan tam ngai an ruat cang. Mayor pakhat hnu pakhat an chuak nain thanchonak lam an hmu kho lo. Company pakhat an lut i an chuak than. Eidin dawr le motor dawr an lut i an chuak than. Sualnak a tam caah, an sang hi mit a thi lo tuk. Cucaah nitlaklei democracy mirumram ah "Downtown ah sifakmi umnak sang a chua"timi hi, Franklinton sang ah a dik ngaingai.

Franklinton sang nih Columbus hi a zoh a chiatter ngaingai. Cucaah hi sang nunternak ding hi Columbus khua cozah nih biapi taktak ah an chiah. Innlo kan remh lai i, khua kan nunter lai ti a si. Thil khuaruahhar ngai a simi cu, khua thangcho seh ti duh ahcun inntha le innlian sak hi a si an ti ti i, Franklinton sang a nunnak ding ah atu hi innlo lianlian an sak ding in project lianlian an chiah.

Lunglawmh awk ngai a simi cu, Franklinton sang chung, Scioto River aa kuaihnak zawn hi Scioto Penninsulla tiah an ti i, cuka hmun ahcun acre 21 a lawngmi vawlei ah 3.1 million square a kau i, dot 30-35 karlak a sangmi inn sak ding in timhlamh a si.

Cu inn ahcun minung umnak apartment, eidin dawr, thilri dawr le office tampi aa tel lai tiah an ti. Hihi Columbus i project vialte lakah project lian bik pakhat a si. Hi innsang nih hin Franklinton sang hi a nunter lai i, thanchonak tampi a chuahpi lai i, Franklinton sang hi a nunter lawng siloin a thanchoter than lai tiah an ti. Atanglei cakehlei kap innsangpi in suaimi khi dot 30-35 kar a sang dingmi 500 million man inn ding cu a si.

500 million inn sang sak dingmi (Ref. Business Journal)

Hi innsang pawng ah hin Scioto River Park zong an sak cuahmah i, cuka hrawngah dot 8, 9 le 12 apartment le office zong sak chap ding an timh lio a si. Cupin ah Veteran Memorial Building le a dang lianlian zong an sak lio a si. Cun Mayor nih Sioto River an khamnak dampi cu a bohter hna i, tivakam ah park nuam taktak a ser hna. Cun COSI timi science museum tha taktak zong an sak an kauh chin thluahmah.

Cuticun a thi ngachami Franklin sang nunternak ca ding ah, Columbus City cozah hi an i zuam cuahmah lio a si. Atu i innlo tharthar an van sakmi hna thawng in, a rauh hlan ah Franklinton sang cu a nung than lai i, a thangcho lai tiah ruahchannak a um. Hi hnu kum zeimawzat ahcun hlanlio chan bantuk in a hlunghlai than lai tiah mi tampi nih ruahchannak nganpi an ngei ko.