Covid-19 zawtnak U.S a phanh ka tein CDC doctors le scientists le NIAID (National Institute of Allergy and Infectious Diseases) director Dr. Anthony Fauci nih "hmurhuh huh le pe 6 nak hlat um le thiang tein um" hi a fawizang bikin Covid-19 in kan i vennak ding ah a lam a tha bik a si tiah an rak ti peng. Vawleicung pumpi ramkip mifim le doctors hna nih hmaihuh (mask) tha an pek lio le WHO doctors nih "hi thil man deng te hi minung nunnak ah kan i vennak tha bik a si" tiah an rak ti peng. Doctors le nurses te zong nih "hmurhuh le hmaihuh (face mask) hi vennak tha bik a si tiah an ti zungzal.
Dr. Anthony Fauci nih cun, "A man a deng temi face mask hi kan i vennak tha bik a si. Social distancing (pe 6 hlat um) hi kan tuah hrimhrim a herh" tiah voi tam tuk hi a chim. Dr. Fauci cu 1984 Pre. Ronald Reagan chan in NIAID Director a si i, President (6) he rian an tuan cang. Tu chun ni ah budget 5.9 billion budget (2020) a tawlrelmi NIAID director a si.
Kum tampi President (6) he rian a tuan cangmi Dr. Fauci cu, a tu kan President he cun rian an tuan ti kho lo ngai. A ruahnak aa khat lo i, an aw an i thei lo. An bia a kalh lengmang. President zong nih hin, Dr. Fauci nih ngandamnak kong ah ruahnak a chimmi a bia hi, a zul duh lo. A doh peng. Mipi lakah a doh i a sawisel.
President lawng si lo in, President a tanhmi politicians tampi nih "hmurhuh le pe ruk dan hlat um" (social distancing) timi hna biapi ah an chiah lo tik ah, Dr. Fauci le CDC bu khat, President le hawi le pawl hi bu khat in, fak ngai in bia-elnak le theihthiam lo nak zong an ngei pah lengmang. Hi bantuk in, U.S ram hruaitu hna le zawtnak kongkau theimi doctors/scientist te hmunkhat ah lungthin khatte in rian an tuan khawh lo tikah, a theipar cu a tu minung 8.5 million zawtnak le 223,000 renglo thihnak a chuahnak a si ko cang.
Nihin ni tiang in, Covid-19 khamnak sii le damnak sii a chuak kho rih lo. President nih cun "Khamnk sii hi a rau lai lo. Zarh lawng in a rau cang lai" tiah a tinak hi a sau tuk cang. March thla in a si cang. Nihin ni ah a tha bak timi sii a chuak kho rih lo. Cucaah vennak tha bik cu "hmurhuh le hmai-huh" hi a si ko tiah scientist nih an ti peng rih.
Nihin (October 23) ah New York (Reuters) in catialtu hna-Maria Kaspani le Kate Kelland- nih ca an tialmi zoh tik ahcun "tihnung le tuksapur" ngaingai a si. Hi hna pahnih hin, University of Washington's Institute for Health Metrics and Evaluation (IHME) ca an chuahmi cherhchan in an tialmi a si.
An timi cu, "U.S minung vialte nih MASK an i hruk dih lo ahcun February 2021 ah ahcun minung 500,000 tiang an thi kho" tiah an ti. Khuasih tikah minung hi innchung ah an i benh hna i, "virus" hi a karh a fawi deuh ngai ti a si.
Nihin Ningani (October 23) lawngah, USA ah miung 82,600 nih zawtnak an ngei i, Covid-19 a chuah ka in, ni nikhat ah a karh bik an si. Nai Nilini lawng ah ram pumpi ah 76,195 mizaw thar an um. Reuters catialtu hna nih U.S Covid-19 zawtnak kong an hlat tik ah, July 16 hi ni nikhat ah mizaw an rak tam bik ni a si i, minung 77,299 an zaw ti a si. India lawnglawng hi, U.S nakin ni nikhat ah mizaw a tam deuhmi an si i, September 17 ah 97,894 an rak zaw.
Nihin ni thil sining zoh tik ah, IHME hruaitu Chris Murray nih an timi cu "A ra laimi khuasik ah hin mizaw tampi an karh lai" tiah an ti. Amah nih cun, "Dr. Fauci nih a kan chimhmi hi kan ngaih i, American minung vialte lak ah 95% nih hmurhuh kan hman ahcun, February tiang ah hin minung a thimi 130,000 a zor kho tiah an ti. MASK huh hi thapek a herh tiah ti a si.
Cu bantuk in doctors nih ruahnak pe peng ko nain U.S President le politicians cheukhat nih, cucu an doh peng ko. Khuaruahhar ngai a si. September 26 ah Rose Garden i Supreme Court Nominee Judge Amy Coney Barrett nominate lio zong ah, cozah upa tampi hmurhuh lo in an kai hna i, minung tamlak te zawtnak an rak ngei. Cu lakah Nee Jersey governor hlun Christ Christie (R) zong aa tel ve i, ni 7 ICU ah a um. Cucaah Dr. Fauci nih cun, Rose Garden ceremony cu "Super Spreader event" tiah min a sak phah.
Nihin ni ah State 14 ahcun a karh ngaingai i, cu hna cu Alaska, Arkansas, Illinois, North Carolina, North Dakota, Ohio, Oregon, Rhode Island, South Dakota, Tennesse, Utah, Wisconsin le Wyoming hna an si. Ohio hi, a tu kan mah umnak cu a si i, minung 192,948 an zaw i 5,184 an thi cang. A tu tiang ah sizung ummi dihlak 17,866 an phan cang.
Mizaw an karh bantuk in, sizung kaimi zong an karh. Mi tam deuh cu inn ah an i thlawp hna. Nizan Nilini ah minung 916 an thi i, tu chun Ningani ah 1,200 an thi. Cucu August in a thawng leng an thih hi, a voikhatnak a si.
Nai Nilini ah hin, thla hnih chung ah U.S ah sizung ah Covid-19 mizaw tambik an kai ni a si. A tu lio ah fehter cangmi U.S sizung ah Covid-19 in thlawp cuahmahmi hi 41,000 an um ti a si. October 1 in tuak ahcun 34% an karh ti a si.
Reuters nih an tuaknak ah, milu zat in epchun i tuak tik ahcun North Dakota hi a karh ning a rang bik a si i, Nilini le Ningani he mizaw thar 887 an um ti a si. Cucu U.S ah fak bik in Covid-19 nih a tonghmi state a si. A van changtu ah hin, South Dakota, Montana le Wisconsin an si tiah an ti.
U.S state 8 nih cun tu chun Ningani hi, sizung ah Covid-19 mizaw tam bik an um a si tiah thawng an rak thanh. Cu hna cu Alaska, Kentucky, New Mexico, North Dakota, Ohio, Okalahoma, West Virginia le Wyoming an si. Nashville, Tenessee sizung ahcun mizaw hi 40% an karh tiah thawng an thanh.
University of Wisconsin Health, Madison khua i Emergency ah rian a tuanmi Dr. Jeff Pothof nih cun, "Mipi ngandamnak ding caah, Democratic Governor Tony Evers nih Covid-19 kong ah upadi a chuahmi zong zul duh lo in, court ah tazacuainak te hna a um tik ah, lungretheih taktak a si" tiah a ti. Kan sang le khua ah Covid-19 hi a karh ngaingai caah, a hmantlak hi aa dawh tuk lo ee" tiah a chim chap. Ilinois ahcun minung 2,500 dengmang hi a tu lio ah Covid-19 zawtnak in sizung ah an um.
U.S nichuah-chaklei ramkulh hna hi, zawtnak a karh ning a fum bik an si nain a karh lei cu an panh ve. Boston cozah sianginn pawl cu tu zarh in kai a si ti lo. Online lawng tein an kai than cang.
A tu khuasik tlakka i zawtnak karh ning hi kan hnu Thal lio nakin a karh ning a rang deuh. Nitlaklei le Midwest hrawng hi sizung kaimi an tam ngai i, sizung hi an khat ngaingai ti a si.
Nihin ni ah mizaw tambiknak state 12 hna cu, Texas, California, Florida, New York,Illinois, Georgia,North Carolina, Tennessee, Arizona,New Jersey, Pennsylvania le Ohio an si. Khuaruahhar ngai a si mi cu, hi state pawl hi Republican Party le Democratic Party zatceu cio an si.
Nihin ni Ningani ah "USA ah 8.5 million an zaw cang i, tampi an dam ve cang. A tlawm bik ah 223,752 an thi cang ti a si. Ningani ah minung 916 an thi" tiah Johns Hopkins University nih an ti. Mask hruk hi Covid-19 khamnak ah a tha bikmi a si i, hi mask hi hruk lo in an um ahcun, USA minung hi February ahcun 500,000 an thi kho i, 95% nih an i hruk ahcun mithi 130,000 an zor kho ti a si.
Cu tluk in scientist le doctors nih hmaihuh huh a herh tiah an ti peng ko mi hi, USA mi tampi nih hruk lo in um peng an i timhmi hi khuaruahhar cu a si ko. Hi hmurhuh hruk an doh chung le an duhlo chung paoh ahcun Covid-19 ruangah February ah minung 500,000 an thi taktak ahcun zeidah a miaknak a um? Cucaah hmurhuh a duhlomi nih an duh lo zong ah, careltu nang le kei nih cun hruk ding a si ko. Minuntes pakhat chungah zawtnak hi lak khawh a si ko caah, hmurhuh huh cu khingrit ah ruah ding a si lo.
--------------------------------------------------------
Zohchihmi ca
1. Total U.S. COVID-19 deaths could hit 500,000 by February, researchers say
https://www.reuters.com/article/us-health-coronavirus-usa/total-us-covid-19-deaths-could-hit-500000-by-february-researchers-say
2. Study: U.S facing 500,000 COVID-19 deaths by end of February 2021
https://www.fox5ny.com/news/study-u-s-facing-500000-covid-19-deaths-by-end-of-february-2021