Border Trade Khua Asi Dingmi "Bungtlang Khua"

November 20, 2015, 9:40 pm

≫ Next: Thanksgiving Day Theihtlei

≪ Previous: Laimi le Zunthlum Zawtnak

$

0

0

Biahmaithi: "Bungtlang khua Saisihchuaklam awr in an zuang pah cang ti thawng ka theih tikah, lunglawmhnak in ka khat. Ka lawmh lawng silo in kai lunghmuih fawn. Zeicatiah "Bungtlang khua hi Saisihchuaklam cungah zuan ah a tha lai" tiah a rak chimtu le phuangtu minung pakhat ah ka tel ve caah asi. Hi bantuk achimmi hi keimah lawng ka si lem lai lo dah. Hi ka rak chim lio caan hi, 1997 ah asi i, nihin cun kum 18 nak asi cang. Cu ka rak chim lio caan ahcun, minung thinlung in ruah khawh ding a rak si lem rih lo nain nihin ni ahcun ataktak ah a cang cuahmah cang. Khuathar hi Nukaitlang ah an tlak caah, Nukaithlang Khua ti zong in auh ah aa rem ngai ding asi.  

Bungtlang khuahlun (Ref. google.com)

 Umnak

Bungtlang khua cu Thantlang Peng, Vailamtlang khua a hriang bik ah a ummi khua asi. India-Burma ramri, Tipi le Tio tivapi hna an i tonnak in nichuahlei meng 5 tluk a hlatnak, Buntlang tlangbo cungah aummi khua si. Thantlangpeng ah tlang minthang asimi Ciriang Tlang in nitlaklei kap ah a um.

Buntlang cu a umnak hi a sang ngaingai. Ralkap Sakhan caah atha taktakmi khua asi. Ciriang Tlang cu tlanghluan sau ngai asi. Ciriang Tlang in tlang hna cu nitlaklei ah duhsah tein an va tum ziahmah i, Thau ram chung ah aummi Innralbo, Nukaitlangthluan ti in an va niam ziahmah. Thau le Bungtlang ramri umnak Tuaihmawngpi rawn a phak tikah a niamnak cem hmun ah a tla.

Cuka Tuaihmawngpi umnak hmun in, tlang cu duhsah tein nitlaklei a sang ziahmah than i, Bungtlang khuabo ahcun tlang sang ngai ah a va chuah than. Buntlang in tlang cu an niam ziahmah than i, Tio ah a va dong.

Thau le Bungtlang ramri a niamnak cem hmun hi, kan fathau lo a rak si i, tang (3) ka kai lio ah ka nu le pa he kan rak kal lengmang nak hmun asi. Nukaitlanghrawn cu India le Bungtlang kan tlawn ah pal lengmangmi asi fawn. Cucaah Buntlang ram le Nukaitlang hrawn umtuning hi ka lung a fiang ngai.

Saisihchuaklam hi Thau in Hriawhva ah tla. Hriawhva in duhsah tein cho ah  kai i, ka pa lo bua umnak Tuaihmawngpi umnak pawngte ah a chuak. Cuka cun tlawmpal tlang a hrawn i Saisihchuak lei ah va zuang than. Cuka Tuaihmawngpi umnak hmun cun, Bungtlang khua cu meng 2 kuakap hrawng lawng a va hlat.

Bungtlang khuahlun cu, tlangbo cungah a um caah, khawika lei kal zongah khua in chuk ah zuan a hau. Nichuahlei, nitlaklei, chaklei le thlanglei kal zong ah chuk lengmang zuan asi. Va tlawn paoh ahcun, cho ah kai i, khua phak in, tlangbo zong a dong ve mi khua asi.

Tipi le Tio tonnak (Ref. www.alltravels.com)

Khuacaan

Bungtlang khua hi tivapi pathum Tipi, Tio le Hriawhva hna an i tonnak kam bak ah a um. Amah cu tlangbo cungah a um ko nain, tlang nih killi in an kulh caah, a lin ngaingaimi khua pakhat asi.

Thal ahcun a lin i, a rocar. Furpi ahcun ruah a tam ngai. November in February thla tiang hrawng hi, khua asik. Tio, Tipi le Hriawh tikhu a tam caah, hlan ahcun khuasik ah hin chum nih a zelh peng i, chung 11:30 tiang hrawng hi cu, nika hmanh a rak lang kho set lo. Khua a chia rua ti awk in a rak um peng. Cu caan lio cu a dam ngai i, an ram ahninghno ngaingai.

Atuanbia Tawi

The Chin Hills Vol.1 ah Buntlang khua kong tawite an rak rial. Cu i an tialmi ahcun, "Thau khua pawngah khua fate pahnih an um. Cu khua hna cu a caan ah minung an um i, a caan ah Thau ah an rak i fon tawn. Khua pakhat cun Bungtlang asi" tiah an rak ti. Thau tuanbia zoh tikah, a dang khua pakhat cu Ruabuk asi timi hi a fiang ko nain, The Chin Hills ah khua min an rak tial lo. Cucaah phundang in chim ahcun, hlanlio deuh i Bungtlang le Ruabuk khuami hi hlan ahcun Thau cithlah an si timi a fiang ko.

Thingram le Saram

Tualram asi caah, tualram thingkung phunkip an keu. Thilthing, fahia, laithing, thanvong, hriangcher, cer, mautang le tualram thing hna an keu. Thing fek ngai asimi ziting, khangril, khuaihnawt zong atam. Tualram asi caah, an ram ah mau a atam ngaingai. Zawngtah, dingzun, tanthei, khuhlu, thurtung, kumkual tam ngai a um.

Bungtlang khua tlatu hna le hruaitu hna hi an fel ngaingai timi alanghnak cu, thinghual tha taktak an ngei. An thinghual a kau i, thingkung a that caah a hmawng ngaingai. Ni a lin ngai ko nain, an thinghual ruangah, an khua a nuam i, khuacaan zong a daihter deuh (Map ah an thinghual zoh chih).

An ram ah ngengpi, sazuk, sakhi le ngal an tam. Vom a tlawm. Pawpi hi a um ngai tawn. Zawng, ngau, huho phun an um. Artau, varit le va dang aphunphun an tam. Tipi, Tio le Hriawhva tonnak ah a um caah, Laitlang ah ngasa a tamnak bik khua asi men lai tiah ka ruat. Nga phun tampi hi tivapi pathum ah an um hna. Hlan ahcun ngatlaih in pawcawm kho zong an rak um len tawn.

Nukaitlang

Nukaitlang cu Ciriang Tlang le Bungtlang karlak ah a ummi tlangthluan asi. Thlanglei ah Saisihva a um i, chaklei ah Hriawhva a um. Tlangthluan dawh taktak asi i, amin a thangmi tlangthluan pakhat asi. Sangau le Pangkhua lei in van zoh le bang ahcun, Nukaitlang hrawn cu aa dawh tuk i, hrawn a nuam tuk dingmi lam khi a lo.

Lairam hi hmun tam ngai ka phan i, khua tlaknak ding caah, Nukaitlang tluk in tlanghrawn phah a remmi tlangthluan ka hmu rih lo. Nukaitlang cu a rawn a kau; aphei fawn. Hmunhma a rem tuk. Sianginn, sizung, certual, palik sakhan le zei bantuk hmunhma ca paoh a rem dih. Nukaitlang ah khua i tla sehlaw, a tlawm bikah minung 200,000 kuakap cu innhmun rem taktak in an um kho dih lai. Cu tluk in hmunhma a remmi hmun asi. Cu ka ahcun khua i tla sehlaw ti hi, a hmumi paoh nih chun mang an manh cio tawn.

Sihmanhsehlaw ataktak tlakter ding cu khuate dirhmun ahcun a rak fawi lo. Ruah ngam le tuak ngam ding hmanh khi a rak si lo. Asinain hmailei ahcun lam a um kho mi asi. Zeicatiah Bungtlang khua hi Nukaitlang pawngte Saisihchuaklam cugnah an pem cang caah asi.

Bungtlang Khua Thar

"Bungtlang khua hi Nukaitlang ah zuang hna sehlaw atha tuk hnga?" tiah mi tampi nih kan rak ruat lengmang cio ko hna. Ataktak ah tlakter cu a rak har tuk.

College kan kai lio ah, lam hi Thau lei kal ding le Ruafiang in Nukaitlang ah kalter ding hi, kan rak i cuh hna. Kan khua lila zong, khua thar kong ah kan buai lengmang. Cucaah khuami zong ka rak timi hna cu, "Khuathar zuan hi nautat phun in kan um i, khua kan ser khawh tung lo ding ahcun, kei cu Nukaitlang tu ah hin zuang hna u sih law a tha deuh lai. Buntlang le i fon u sih law, cun Sialam, Hmunhalh, Ruabuk le khua dangdang an rak pem lai i khua lianpi kan ser lai; kan chan chungah khuapi (town) ah kan ser khawh lai" tiah ka rak ti hna.

Khuami upa pakhat nih, "Cucu chim len hlah. Hi tluk lam kan i cuh lio ah, minung lungthin na vaivuanh lai" tiah a rak ka sik. Asinain kei cu ka thinlung a dai rih lo. Atu zong ah Thau khua chuahtak in Nukaitlang tlak hi ka forh rih hna. Thau khua khuathar i kan i fonh khawh tunglo ahcun, Nukaitlang i khuatlak hi, Thau ca he, Vailamtlang ca he, Lairam ca he, thil tha deuh asi lai tiah ka ruat. Cucu ka lungthin tak te asi.

Bungtlang khua cu ka rak tlawng lengmang. Nukaitlang ka hrawn fate Bungtlang hi pem hna sehlaw, zeitluk in dah hmailei ah an caah a that hnga ti hi ka ruat lengmang.

Rev. Sang Haih he, June 1997 ah Bungtlang khua kan rak tlawng. Cu lio ah Pu Ram Hlun Thang nih "Vungte na kan tlawng bal lo i, na kan tlawn lio ah meeting kan hrilh lai i, bia siaherh kan ruah" tiah a rak ti. Cu lio ah bia siaherh tam ngai ka rak chim.

Cu i ka rak chim bikmi thil (5) a um.

1. Hriawhva, Tio le Tipi ah, Bungtlang nih bom le khiangzo in nga thah ti lo ding. Hihi nan van khap bak lai.

2. Bungtlang le Thau ram ah uico in khan hnawh lo ding le ramvaih lo ding

3. Lotha Rawn hi zeitindah Buntlang nih kan tuah khawh lai timi ruah ding

4. Saisihchuaklam Thaumi nih kan pemhmi hi i hrawm u law, hlunhlaiter ding

5. Saisihchuaklam kalnak Nukaitlang ah Bungtlang khua thial ding; saisihcuaklam awr in inn sak ding; Ciriangtlang ah tii lak ding; Bungtlang thinghual caah Thau ram tlawmpal in hal ding tiah ka rak ti hna. Biatak tein ka rak forh hna.

Sihmanhsehlaw, cu lio ah lamsul a um lo. Saisihchuaklam kongah ruahchannak a um tuk lo. Zeicatiah kum 40 nawn lam kan rak co cang i, Ruafiang tiang lawng motor lam aphan. Motor nih le azul fawn lo. Saisihchuaklam caah, cozah nih zeite hmanh a rak tuah lo. "Cozah lam asi" timi lawng bak a rak si. Khual tlawng zong nih, Hmunhalh lei lam tu hi an rak hman deuh fawn. Saisihchuaklam hmangmi cu Thaumi deuh lawng kan rak si. Cu bantuk dirhmun ah, Bungtlang khua Nukaitlang hrawn i pem ding timi cu, hruh bia a lo.

Ka rak chim rihmi cu, "Bungtlang khua hi tii a har tuk. Global Warming timi hi a zual chin lengmang i, atu hmanh ah Bungtlang khua hi, hi tluk in tii nan har va si kaw, hmailei kum 50 ahcun nan khua hi tidin awk nan ngei lai lo. Cucaah Nukaitlanghrawn ah zuan i, Saisihva asilole Ciriang Tlang tiva pakhatkhat ti nan lak lai tiah ka rak ti hna.

Cu lawng si rih lo. Bungtlang khua hi a thatnak pakhat cu, Thantlang Peng ah, hmunrawn thabik pakhat "Lotharawn" timi Tio-Hriawhva tonnak pawng ah an ngei. Cu hmun cu leilet i siam khawh ahcun, minung thawng tampi a cawm kho dingmi leikuang ser khawh ding asi.

Lotharawn cu Nukaitlanghrawn in tanphei ngai in lam a kal ding asi. Cucaah Lotharawn tuah khawh ahcun, Bungtlang le a chehvel khua cu fawi taktak in aa cawm kho dingmi an si. Cun Bungtlang Ram hi, Kawlrawn bantuk in a lum. Thal ah a rocar nain, fur le khuasik ah a daam. Aruang cu "Tipi, Tio le Hrirawhva hna an i tonnak hmun ah a um i, tiichum a tam tuk caah asi." Cucaah Bungtlang ram hi, thilnung a tha taktak. Facang, kawawm, thingbahra, banhla, fu, theithu, saihawk, theikawlawng, zawngtah le thei khunkip an tha.

Cucaah lam kong ruah lawng silo in, tii, dumhau, Lotharawn le hmuhma ruah bak ah, Bungtlang caah Nukaitlanghrawn zuan hi a tha tuk ding khi asi a rak si. Cucaah Bungtlangmi he kan i ton fate, Nukaitlanghrawn zuan le Thau ram hi hal hna u ti hi ka forh tawnmi hna asi.


Dallas ka tlawn fate, Pu Ram Hlun Thang hi Bungtlang khuathar tlak a herhnak kong ka caihpi tawn. Bungtlang nih pa can taktak an i ngeihmi Rev. Lian Hre zong ka caihpi tawn. An mah pahnih nih an nawr ahcun thil asi kho dingmi asi. Bungtlangmi ka tonmi hna paoh hi, khuathar tlak a herhnak kong le khuahlun chuahtak a herhnak kong hi ka caihpi tawn hna.

2010 in Rev. Dr. C. Duh Kam le Rev. Lian Hre le Vailamtlang upa dangdang nih a kan hruai i, Saisihchuaklam cu biatak tein a kan cawhpi. An mah hruainak le tanpinak in le Vailamtlang mipi hna zuamnak thawng in le Kawlram lei ah Pu Van Kham, Pu That Bik, Pu Chan Rawl, Pu Lian Iap le upa dangdang hna zuamnak thawng in Saisihchuaklampi cu ruahlo pi in a pem. Tipi tiang motor duhpaoh in a van kal. Chawlet chawhrawl nih nih an van hman. Cuticun 2014 in Bungtlang khua zong Nukaitlanghrawn kamte ah an van pem.

Atu ca ka tial lio November 2015 ahcun inn 40 an i thial cang ti an ka chimh i, kai lawmh ning ka chim kho lo. "1997 ah Bungtlang khua hi nan tolh a hau" tiah raltha tein ka rak timi hna kha, atu ataktak ah a can tik ah, lung aa lawm tuk.

Amah belte, Saduhthah bantuk ning in, Nukaitlanghrawn taktak ah khua an tla kho rih lo. Aruang cu hmunhma remnak hi, Thau ram chungah a um caah asi. Asinain Saisihchuaklam or ah an tum caah a tha tuk. Tha a nuam tuk. Bungtlang khuathar hi, Saisihchuaklam tipi a va tlaknak in meng 2 kuakap ah si dawh asi.

Saisihchuaklam Tipi a va chuahnak (Photo: Dr. C. Duh Kam)

Bungtlang khuathar an tlakmi thawng kan theih tikah, minung tampi nih kan rak manh mi, chun mang a tling tiah kan ruat i, kan i lawm kho taktak. Chun mang a manhmi cu keimah lawng ka si lai lo. Mi tampi an si ko lai. "Nan zuan awk asi. nan zuan ahcun nan caah a tha deuh lai" tiah, raltha tein a rak forhtu hna pakhat ah aa tel ve mi ka si. An mah lawng kan forh hna lo. Thau khua zong, Saisihchuaklam awr ah nan zuan awk asi tiah kan forh ve thiamthiam hna.

Saisihchuaklam pi cu cozah lam asi cang caah, a tha chin lengmang lai timi za ah za in a fiang ko cang. Cucaah hi lam or ah a zuang hmasatmi paoh hlawknak an hmu ko lai. Buntlang zong tampi hlawknak an hmu lai i, hmailei ahcun khua lianpi "Border Trade Khua" ah aa chuah kho te dingmi asi.

Hmailei Bungtlang Khua

1970 hnu deuh i, Middle School kan kai lio ah, sianginn ca ah kan rak cawn tawn i, Kawlram ah a min athang taktakmi ramri khua (4) an rak um. Cu hna cu Shan ram ah ummi Musee, Tachilake, Karen ram ah a ummi Paya-Tungsu le Taningthari Division ah aum mi Kawhtawng khua hna hi an rak si. Geography cawngmi paoh hih cu khua hna cu theih lo awk an rak tha lo. Zeicatiah ramri khua (border trade town) an si caah asi.

1984 kuakap i college kan rak kai lio ah, Tamu-Mawre hi India-Burma ramkar ah a lar bikmi Border Trade khua ah a van i chuah. Culioah Rih le Haimual lam hi an lar tuk rih lo. Rihkhuadar le Tio khua te hna zong an rak lar tuk rih lo.

1988 kum hnu deuh in, Kawlram ah 8888 Uprising a rak chuah tikah, thil sining duhsah tein a van i thleng. Champhai leiah refugee tampi an zam. Falam in a rak pem ciami Rihlam kha biatak deuh in hman a van i thawk. India ram thilchuak kha Mawre-Tamu in luhpi ti lo in Chhamphai lei in tam deuh an rak luh bantuk in, Kawlram lei in Tuluk-Thailand thil le Kawlram lei in thilri phunkip te kha, Tamu-Mawre lam lei nak in Chhamphai lei in luhpi deuh an rak si.

A ruang cu Manipur lei nakin Aizawl lei in lam a nai deuh caah ;phurtlunhnak caah tangka a dihmi a tlawm deuh caah asi, Cupinah Mizoram lei ah tangka a rak lutchuakmi a tam deuh i, Market a rak that deuh caah asi.

Thil sining duhsah tein a van i thleng. 1997 Thau i pastor ka si lio in, Saisihchuaklam zong duhsah tein hman hram a van i thawk. Thau Khuathar in Hriawhva in Nukaitlang in Saisihchuak ah lam dawh taktak le phei ngai in an rak dot. Keimah zong Hriawhva in Nukaitlang kar lamcawh ah loh-aa ka rak pe ve. Saisihchuaklam tha tein apem i rang zulh khawh ding asinak hnga ding caah, Thaumi thazaang bak in pemh a rak si. Bungtlang zong nih thazaang an rak chuah ngai ve.

Nihin ni ahcun, Bungtlang khuathar cu motor lam apem lawng siloin an khuami nih motor cycle tam ngaite an ngeih pinah, motor ngeimi zong an um cang. Thil khuaruahhar in an dirhmun aa thleng. Khuathar zuan a duh lomi le a dohmi zong an um ve rih. Sihmanhsehlaw, Bungtlang khuami dihlak hi, hi hnu kum 2-3 ahcun an zuang dih lai tiah ruahchannak aum. Zeicatiah khuathar cu an caah a let tam tuk in a that deuh caah asi.

Motor ngeimi zong an um cang

Bungtlang khuami dihlak an zuan tik ahcun, a hlunghlai chin lengmang lai i, nikhatkhat cu Bungtlang hi Tio le Rih bantuk in a sunglawimi khua ah aa chuah te lai. Cu lawng hmanh silo in, Kawlram ramri khua hna lakah, chimmi khua pakhat ah aa chuah te dingmi asi.

Hi hnu kum 100 in a rauh tik ahcun, Bungtlang hi Kawlram ah ramri khua minthang asimi Mawre, Rih, Tachilake, Muse. Paya-Tungsu le Kawhtawng hna he chimkepmi khua asi te kho mi asi.


Hmailei Bungtlang Khua Plan

Bungtlang khua hi ramri khuapi (border trade city) ah aa chuah khawhnak ding caah khua plan (myopia-simanking) tha tein ngeih a herh. Zeitin dah ngeih ding asi lai timi cu atanglei bantuk in suai ding asi.

1. Khua hi Nukaitlanghrawn lei kap ah kauh ding

2. Certual, sianginn, sizung, palik sakhan, town hall tibantuk hmunhma tha tein zoh hmasat ding

3. Nukaitlanghluan hrawn in khualai lampi ser ding; lam tanphei tein ser ding.

4. Bungtlang in Ruabuak-Lungler lei ah motor lam pemh ding

5. Bungtlang in Sialam-Hmunhalh leiah motor kam pemh ding

6. Lotharawn ah tanphei tein motor lam pemh ding

7. Thinghual nganpi in ser ding le hmawng taktak in tuah ding

8. Khuachingchan asimi-Thau, Ruabuk, Sialam, Hmunhalh le adang khua chingchan zong nih, pem hnawh i khuapi ser ding asi.

9. Ciriang Tlang pang ummi tivate in khuachung caah tii lak ding

10. Khua chung le khuakam a daihnak ding caah, tuaihmawng, bung le thingkung thatha cin ding

11. Khuamin hi Nukaitlangkhua tiah a tha ding asi.

Acunglei thil (10) hna hi a tlamtlin khawhnak hnga ding caah, Bungtlang khuanu khuapa le hruaitu an biapi taktak. Bungtlang khuami nih lungput tha ngeih zong a herh. Cathiam, cozah he pehtlaihnak ngeih thiam le lungrual zong a herh. Bungtlang khuami nih mah canga khorh timi lungput ngei lo tein, lungthin kaupi ngeih le vision nganpi ngeih a herh.


Biadonghnak

Khuathar tlak hi a tha i, Bungtlang ca ko ah a tha khun. A thatnak atam tuk. Atu cu Pyidaungshu lanmagyi asimi Saisihchuaklam an or. Tii a tha. Khualak lam a phei. An lopil vialte umkalnak ding lam an phei. Leikuang an tuahnak Hriawhva he an i naih deuh. Thantlang le Sangau lei kal a fawi. An innlo a tha. Khua thar a tlami ah a than a rang pawl tak an si. Hi tining tein an than ahcun, hmailei ah zohchunh awk a tlakmi khua pakhat ah an i chuah te lai.

---

Thanksgiving Day Theihtlei

November 25, 2015, 9:28 pm

≫ Next: Sherman Khua Vs. Tyson Khua

≪ Previous: Border Trade Khua Asi Dingmi "Bungtlang Khua"

$

0

0

USA ah a sunglawi bikmi zungkharni pakhat cu Thanksgiving Day asi. Cucu November zarh 4 nak Ninili ah hman asi tawn. Hi ni hi USA ah eidin tambik ei ni le nuamh bikni pakhat asi. Cucaah 2015 Thanksgiving Day theihtlei ka tialnak asi.

Cun Thanksgiving Day zarh hi USA ah thilri tambik an zuar caan le minung khual an tlawn bik lio caan asi caah, AAA, Macy's Thanksgiving Day Parade thawngpang thanhtu hna le National Turkey Foundation tibantuk hna nih, USA ram ah zeidah a cang timi hi, an tuaktan tawn. CNN, Fox, ABC, MBC hna nih Thanksgiving Day cu aphunphun in an chim tawn i, cu an chimmi chung in theihtlei tete hitin a si. 

Plymouth Lungtum

1. Thanksgiving Day hi USA ah zeiti ciah in dah aa thawk timi hi el lengmangmi asi. Chanthar Thanksgiving Day hi Plymouth, Massachusetts ah 1621 ah, England ram in biaknak zalawnnak hmuh duh ah a rak zammi Pilgrims le Puritans hna nih, England ram ah an rak tuah tawnmi, Days of Fasting & Days of Thanksgiving kha, an rak pem tharnak New England ah an rak i ratpimi an tuahmi in aa thawk tiah an ti. Plymouth ah lungtum lianpi a um i, cuka ahcun an tilawng an rak i dinhnak hmun asi caah, Plymouth Rock tiah min a thang ngaingai ah a cang.

2. Hi Pilgrims le Puritans pawl hi 1620 le 1630 hnu in USA ah an rak pem i, an pemnak ram thar cu New England tiah an ti. Cu New England timi cu nihin ni ah ramkulh (6) umnak hmun asi. Cu ramkulh hna cu-Connecticut, Maine, Massachussetts, New Hampshire, Rhode Island le Vermont hna an si.  Plymouth khua ah theihmi "Avoikhatnak Thanksgiving Day" cu 1621 le 1623 ah an rak tuah.

3. Ahnu ah ram hruaitu Governor Bradford hna nih 1623 ah "biaknaklei thanksgiving day" ni tampi tuah ding in nawl an rak chuah. Cucu ramthar ah thlaithar an hmuhmi ruangah Pathian an thangthat duh caah a rak si.   

Puritans le Pilgrims pawl tlakmi Plymouth Khua

4. Catial thiammi hna hi, idea thatha an ngei tawn i, vawleicung tuanbia thlengtu an si tawn. Thanksgiving Day zong hi, ruang tein tuah khawh a rak si bal lo. Cucaah ni nikhatte ah ruang tein tuah i cozah zungkhar ni si ding in, catial thiam Sarah Josepha Hale timi nih kum 40 dengmang chung ramhruaitu a rak forhfial hna. 

5. Civil War lio,1863 ah Pre. Lincoln nih USA ram pumpi nih, November adonghnak zarh Nilini cu Thanksgiving Day asi lai tiah a rak thanh i, cu nih cu ulh hram an rak thawk. 

6. December 26,1941 in Pre. Franklin D.Roosevelt nih November zarh li nak Nilini ah a rak thial i, cu ni cu nihin ni tiang in ulh asi. Cucu thil cawkzawrh caan sau deuh sehlaw USA sipuazi kai deuh seh ti a duh caah asi. November zarh 4 nak Nilini an ulhnak hi 2015 cun K.74 nak asi. 

7. Thanksgiving Day zarh hi USA ah minung khual tam cem an tlawn caan asi. Chungkhar sahlawh cingla tonni asi caah, lamhlat pipi khual an tlawn hna.  2015 Thanksgiving Day zarh ah, minung 46.9 million hi meng 50 nak hla ah khual an tlawng lai ti asi. Nikum nakin 300,000 an tam deuh i, 2007 in tuak tikah a tam bik an si lai an ti. HI chungah 42 million cu motor an mawng lai i, 3.6 million cu vanlawng in an zuang lai tiah AAA nih an ti (Khualtlawn hi sipuazi kainak asi i, Lairam zongah khualtlawn hi thapek a herh). 

Turkey lo cun Thanksgiving Day a tling kho lo

8. Laimi caah Christmas i Chang a um lo ahcun Christmas a lawh lo bantuk in, USA Thanksgiving Day zanriah i Turkey vasa aum lo ahcun Thanksgiving Day zanriah a tlam a tling ve lo. 2015 Thanksgiving Day ah USA minung nih Turkey vasa a hme he a ngan he 46 million an ei lai ti asi. Amak ko. Cu zatzat va cu khawidah an lak cawk hnga? 2014 ah USA ah Turkey va an zuatmi hi 237.5 million asi tiah an ti.

9. USA minung zatuak ah 88% nih cun Thanksgiving Day ah Turkey sa an ei tiah National Turkey Foundation nih an ti. Laimi zatuak ah zeizat dah Turkey sa kan ei ve hnga?

10. Minung nih nikhat ah Calories zeizat dah kan ei timi hi, kan ngandamnak caah a biapi tuk. Kan taksa nih thil hi a zaceu lawng a herh. Tlawm tuk ei zong a tha lo i, tamtuk ei zong a tha lo. Calorie timi cu kan taksa caah kan herhmi eidin, tirawl le vitamin tahnak asi. Laimi nih Christmas le Kum Thar caan ah sumlo in kan ei caah, calories a hlei tuk in kan ei sual tawn. Aphichuak cu, pawprohnak le chungthletnak hna an si. USA minung zong nih Thanksgiving Day ah a hlei tuk in an ei ve i, minung pakhat nih abuaktlak in Calories 4,500 an ei tiah Calorie Conctrol Council nih an ti. Minung pakhat nih kan pawng rihzan hawih in nikhat ah calories 2,000 nak tlawm asiloah tam deuh a herh. Thanksgiving Day nih ahcun tirawl ah calorie 3,000 an ei i, supsap ah 1,500 an ei ti asi. Thanksgiving Day ahcun an pawng akai dih i, motor mawngh tikah datsi zong a heu deuh ti asi. 

11. Laimi Christmas ah Lengkhawmh aa tel lo cun a tlamtlin lo bantuk in, Thanksgiving Day ah Macy's Thanksgiving Day Parade aa tel lo ahcun a tlam a tling ve lo. 2015 Macy's Thanksgiving Parade hi minung 50 million nih an zoh lai ti asi. Nang na zoh ve lai maw? 

Macy's Thanksgiving Day Parade, New York

12. Thanksgiving Day thaizing Ningani cu "Black Friday" ti asi. Cu ni cu thil hlun pawl thilman an thumh cemni le thilthar dawr i an khinka ni asi. Hi ni le zarh dongh hi, USA ah dawr kal a nuamh cem ni le minung an hlunhlai cem ni asi. Thil an thumh caan te a um caah, cu caan cu an i cuh ruangah minung aa vuadengmi le atluril mi zong an um tawn. Palik nih tlangtlak hauh caan zong aum. Thilman aa den khun caah thilri cawkni asi. 2015 Thanksgiving Day zarh dongh ah minung 135.8 million dawr ah an kal lai ti asi. Cu chungah nang na tel ve te lai maw? Na tel lo ahcun USA nuamhnak le thatnak he cun na hlat ngai rih tinak asi. 

13. Americas i Holidays vialte lakah duh bikmi le uar bikmi holiday zeidah asi hnga tiah na ruah? CNN nih poll an tuahmi ahcun America's Holiday lak ah uar bikmi Holiday No.1 cu "Christmas Ni" asi. Thanksgiving Day hi No.2 asi. 

Black Friday thil cawmi hna

-----------------------------------------------------------------

Zohchihmi ca

1. Thanksgiving Day at wikepedia.com

2. Thanksgiving by the Number CNN.Com

Sherman Khua Vs. Tyson Khua

November 25, 2015, 9:38 pm

≫ Next: Syria Ah Chiahmi Russia Vanlawng Kahnak S-400

≪ Previous: Thanksgiving Day Theihtlei

$

0

0

Dallas ummi Laimi tampi cu, "Khawi dah rian na tuan?" tiah ahcun, "Cell phone ah" an ti lo le "Tyson" ah ti asi lai. Micheu cu "Khawidah nan um?" tiah an ti ahcun, "Tyson" ah tiah an ti tawn.  Cucaah Tyson hi zeidah asi tiah a theilomi caahcun, "Tyson hi khua asi rua tiah an ruah sual tawn." 

A ngaingai tiahcun Tyson cu khua a si lo. Arsa tambik a chuahtu Company min asi. Cu company cu Dallas khua a chaklei Okalahoma ramri ah a um i, company lian taktak asi. Laimi tam tuk rian an tuannak hmun asi. Laimi 500 tluk cu an tuan theu lai tiah an ti.

Tyson hi a min a than ngaingai caah, hmuh ka duhnak a sau ngaingai cang. Cucaah CBCUSA Southern Region Civui ah an ka sawm i, khawm zawh pah in Sherman cu November 30, 2015 ah voikhatnak ka va tlawng. Laimi an tam ngai caah, ka va kalnak asi. Sayama Sung Hnem te nupa nih khua chung hmun tampi ah an kan chawhpi i, zoh nuam hmun tete cu kan phan dih.

Welcome to Sherman 

Sherman khua kan phak lai te ah, Welcome to Sherman timi donnak capi cu tlangbo fate ah aa tial. Cu donnak ca van zoh bak in, Sherman khua hi khua dintuai lo asi lai timi cu theih khawh colh asi. USA ka phakmi khua vialte lakah, Welcome timi catialmi lak ah aa dawh bik asi.

Sherman khua hi Oklahoma le Texas ramri kamte ah aum. Kawlram dirhmun in cun khua lian ngai asi nain, USA dirhmun cun Khuapi hme asi. A pawngkam hi thingkung a tam, ram a hninghno, rawn le bo dawh tete tampi a um caah, a nuam ngaimi khua pakhat asi. Thingkung ramkung a uarmi ka si caah, ka phak cangka in ka ngai a tla ngaingai.

Sherman Khua luhnak donnak catar Sherman khua umnak hmun hi, hmunhma a rem i, Maymyo khua he aa lo. Tlangbo fatete tam ngai a um i, tlangbo karlak ah hmunrawn dawh tete tampi a um. Hmunhma aa dawh ngai caah, cowboy movie zong an rak i thlaknak hmun asi ve tiah Laimi nih an ka chimh. Sherman khua hrawnghrang hi, thingkung atam caah thli a thiang. Tivatii tete zong an thiang ngai. Khuachung lam a tha. Mipoint zong an tha ngaingai. An inn hna cu tlakrawhinn deuh lawngte an si i innlo an tha ngaingai. Hika khua ah, Laimi zong tam ngaite an um. Krihfabu zong an cak ngai hna. Sherman khualak hi chawh a nuam ngai. Atanglei hmanthlak hna hi, an khualak innlo ka hman ka thlakmi hna an si. Sherman Downtown Sherman downtown luh lai Sherman Laimi pumhnak biakinn Sherman khua chung ah hin minthang ngai asimi Austin College zong aum. Hika ah Laimi zong a kaimi an um len cang. 1849 an dirhmi asi i, Taxas State cawnnak sang sianginn vialte lakah a hlun bik asi. Siangngakchia 1,300 (2015) ah an um. Endowment Fund tangka $133 million an ngei i, sianginn rum ngai asi. Presbyterian he aa pehmi college pakhat asi. Siangngakchia tha hna seh ti an duh caah, tam tuk an chia hna lo.  U.S. News & World Report zoh tikah, U.S colleges hi, siangngakchia ramdang ah cacawn ah tambik a thlahtu college (9)nak ah a um. National Liberal Arts Collges tampi lakah 82 nak ah a um. Princeton Review nih The Princeton Review's Best 377 colleges ah an chiah.  Atanglei hmanthlak hna hi, Austin College campus hmanthlak an si. Sherman Hall Siangngakchia umnak bawka Sherman khua ah hin dawr thatha a um i, culak ahcun Walmart (2) a um i, cucu a hlunghlai bikmi dawr an si. Dawr zong an tha ngaingai i, an hlunghlai ngaingai Sherman khuachung lam

Hmunhma a rem i, Maymyo khua he aa lo. Tlakrawhinn lawngte deuh asi i innlo an tha ngaingai. Laimi zong tam ngaite an um. Dallas in Sherman lei kal tikah US-75 Highway zulh in kal asi. US-75 hi lam tha le lam dawh taktak asi i, motor mawngh a nuam ngaingaimi lampi asi. Thingkung a tam ngai i, zoh tikah mit tha a dam ngaingai.

Sherman kalnak US-75 Lampi

An khualuh ka i donnak ca an tarmi "Welcome to Sherman" timi catarmi cu, a tha kho taktak. Aa dawh i duh a nung taktak. USA ah khua tam ngai ka tlawng cang le khua pakhat nih donnak catar an tuahmi ah aa dawh bik asi. Khua a tam deuh cu zei khua kan phanh hmanh kan i thei lo. Zeicatiah hi bantuk catial hi a um lo caah asi.

Laimi umnak sang pakhat

Sherman khua umnak hmun hi, hmunhma a rem i, Maymyo khua he aa lo. Tlangbo fatete tam ngai a um i, tlangbo karlak ah hmunrawn dawh tete tampi a um. Hmunhma aa dawh ngai caah, cowboy movie zong an rak i thlaknak hmun asi ve tiah Laimi nih an ka chimh.  Sherman khua hrawnghrang hi, thingkung atam caah thli a thiang. Tivatii tete zong an thiang ngai. Khuachung lam a tha. Mipoint zong an tha ngaingai. An inn hna cu tlakrawhinn deuh lawngte an si i innlo an tha ngaingai. Hika khua ah, Laimi zong tam ngaite an um. Krihfabu zong an cak ngai hna. Sherman khualak hi chawh a nuam ngai. Atanglei hmanthlak hna hi, an khualak innlo ka hman ka thlakmi hna an si. Sherman Downtown Sherman downtown luh lai Sherman Laimi pumhnak biakinn Sherman khua chung ah hin minthang ngai asimi Austin College zong aum. Hika ah Laimi zong a kaimi an um len cang. 1849 an dirhmi asi i, Taxas State cawnnak sang sianginn vialte lakah a hlun bik asi. Siangngakchia 1,300 (2015) ah an um. Endowment Fund tangka $133 million an ngei i, sianginn rum ngai asi. Presbyterian he aa pehmi college pakhat asi. Siangngakchia tha hna seh ti an duh caah, tam tuk an chia hna lo.  U.S. News & World Report zoh tikah, U.S colleges hi, siangngakchia ramdang ah cacawn ah tambik a thlahtu college (9)nak ah a um. National Liberal Arts Collges tampi lakah 82 nak ah a um. Princeton Review nih The Princeton Review's Best 377 colleges ah an chiah.  Atanglei hmanthlak hna hi, Austin College campus hmanthlak an si. Sherman Hall Siangngakchia umnak bawka Sherman khua ah hin dawr thatha a um i, culak ahcun Walmart (2) a um i, cucu a hlunghlai bikmi dawr an si. Dawr zong an tha ngaingai i, an hlunghlai ngaingai Sherman khuachung lam

Tyson Sehzung

Hmuh ka duh ngaingaimi Tyson sehzung cu Sayama Sung Hnem le an pa nih an ka zohpi. Pathian remruat ah, Mandalay University kan kaipi hawi Rev. Lian Cung zong a rak um ve ngelcel i, kan (4) in kan va zoh hna. Rev. Lian Cung aa telmi ko kai lawmh tukmi asi.

Tyson sehzung cu US-75 Highway kam ah a um. Cu highway cu lam tha taktak asi. Tyson address cu  4700 US-75 Sherman, TX 75090 ti asi.

Sehzung cu a lian ngaingai. Truck tam taktak a um. Hi sehzung hi US ram Holidays ni dah ti lo ahcun, zarkhat ah ni (7), nikhat ah suimilam 24 chung aa din bal lo mi sehzung asi. Sa hi nikhat ah ton tampi an chuah. Nihlawh a that ngai caah, suimilam pakhat le cheu hlatnak in Laimi tampi rian an rak tuannak hmun asi.

Dallas ummi Laimi pakhat nih cun "Tyson rian kan tuan tikah kalnak ah suimilam 1:45 kan rau i, kum 4 ah motor pakhat cu kan hlonh ko" tiah a ti.

Lamhlat in thlakmi Tyson Sehzung

Tyson

Tyson pawng dirmi truck hna

Tyson riantuanmi motor hna

Tyson hmai ah Sayama Sung Hnem le Rev. Lian Cung he Dwight D. Eisenhower Museum Tyson sehzung kan va zoh hnu ah, US President minthang taktak asimi Dwight Eisenhower a chuahnak inn kan va zoh. Cucu Eisenhower Birthplace timi museum asi. Eisenhower (1890-1969)  hi pa menlo taktak a rak si. 1953-1961 tiang avoi 34 nak US President asi.  Kum zabu 19 chung i a chuakmi US President ahnuhnung bik asi. Amah hi Ralpi Pahnih lio ah, USA ralkap ah five-star general hmumi asi i, Europe ram i Allied Forces dihlak i Supreme Commander a rak si. North Africa i a ummi German ral tuknak caah "Operation Torch" (1942-43) ah hruaitu le teinak hmumi pa asi. 1951 ah NATO Supreme Commander asi.

Dwight Eisenhower hi Interstate Highway System tuah ding in 1956 ah US upadi ah minthutu asi. Hi highway hi Germany i ral an va tuk lio ah, German lam a that tuk ning le ralkap le hriamnam eidin phurh an ifawih tukmi a hmuh caah USA ramchung lampi zong tuah ve ahau tiah a ruah caah, amah chan ah highway cawh an rak thawk. Cun Cold War lio asi caah, Russia he kah sual ahcun minung thiar fawi deuh seh timi ca i rak sermi asi. 

Eisenhower chuahnak inn pawngte ah tlanglawng lam an phahmi thirthluang saupi a um i cucu zeica dah an chiahmi asi hnga ti ka ruat ngai. USA highway cotu a rak si caah maw an chiah hnga maw? Tlanglawng lam cawh an rak timhnak hmun asi caah an chiahmi dek asi hnga? Ka hngal kho thai lo.

Syria Ah Chiahmi Russia Vanlawng Kahnak S-400

November 29, 2015, 11:24 pm

≫ Next: "Chan Karlak Ah Kan Nau Ee" Timi Ramhla Phuahtu Pi Far Hniang Athi

≪ Previous: Sherman Khua Vs. Tyson Khua

$

0

0

NATO ram chungtel asimi Turkey ram nih, F-16 raltuknak vanlawng in, November 24, 2015 ah Russia bomthlatu vanlawng SU-24 cu, Syria le Turkey ramri a zuan lio ah an kah piak hna. Cu thil nih Russia le Turkey ram karah huatralnak nganpi a chuahter.

Turkey F-16 nih Su-24 a kah i a kangh lio

Pilot pahnih lakah pakhat cu Turkey nih adirpimi Turkmen Tapung nih paracut in a zuan lio ah, meithal in an kah i vawlei tlak hlan ah a thi. Pilot pakhat cu Russia helicopter pa (3) in le Syria ralkap dirpitu tapung i bawm in an khamh khawh. Helicopter pakhat cu rawk lak in Turkmen tapung nih an kah. Helicoper pakhat zong USA nih tapung abawmhnak hna tankka kahnak hriamnam TOW in an kah i aa rawk; cun Russia Marine pakhat zong a thi.

Turkey nih cun Russia vanlawng hi Turkey ramchung ah a rak luh caah ka kahmia si tiah an ti. Russia nih cun "Su-24 hi Syria ram chung i an zuan lio ah an kahmi asi" tiah an ti. Turkey nih cun "Kan F-16 pilot nih voi 10 ralrin pek hnu ah Russia vanlawng nih ralrin pekmi a ngaih lo caah kan kah tiah an ti. Russia pilot a nung pakhat nih cun "zeihmanh ralrin peknak tuah lo in a kan kah ko" tiah ati ve. Pakhat le khat palh an i phawt cuahmah lio asi.

Su-24 Bomthlatu vanlawng

SU-24 an kah piak hna ruangah hawikawm tha ram asimi Turkey le Russia cu bia fakfak in an i ti cang. Russia nih Turkey ram ah tourist kal ti lo ding le thilri cawkzorhnak zong phih ding le company rian tampi phih ding in sipuazi phihnak a tuah. Russia cu Turkey ram thilri tambik a cawtu pahnihnak asi tikah, Turkey ram caah sunghnak nganpi a chuak.

Culawng silo in Russia nih Syria ram i bomthlatu vanlawng vialte hi bomthlak i an kal tikah, raltuknak vanlawng (fighter) nih an ven cang hna lai tiah an ti. Turkey ram nih an kah than ahcun kah ve ding ti kha asi tikah, tihnung ngaingaimi dirhmun ah an um.

Bomthlatu vanlawng vengtu ding Russia Fighter

Cu lawng silo in, Syria ram ah an kuat bal rih lo mi, NATO ram nih an tih ngaingaimi vanlawngkahnak bomzuang (missile) S-400 hi Russia nih Syria ram vanlawng ralkap sakhan ah tampi a chiah cang. Aa tinhmi cu Russia vanlawng van i zuangmi hna runvennak caah asi.

S-400 an chiah ni thawk in IS akaptu Turkey le USA ram hna nih IS bomthlak le kah kha an banta rih ti asi. Asinain Turkey le USA bawm in raltuknak lei hruaitu nih cun "S-400 an chiah ruangah IS kah kan banta rih bia asi lem lo" tiah a ti.

Hi bantuk in NATO ram asimi Turkey le Russia i ralnak a san deuh tikah, pawngkam ram cu an thin a phang ngai. Iraq Vice Pre. Nuri al-Miliki le bang nih cun, "Turkey nih Russia vanlawng a kahmi thawng in hmailei ah vawleicung pumpi ralnak le raldohnak chuah ding hi risk a lak tuk" tiah ati phah.

Turkey nih Russia vanlawng cu November 24 ah akah thlak i, Nov 25 ah Russia ram humhimnak vuanci Sergey Shoigu nih S-400 cu Syria ram ah kan chiah colh lai tiah ati. Cu hnu suimilam 24 ah S-400 Triumph timi vanlawng kahnak bomzuang cu, Antonov An-124 Raslan thilphurtu vanlawng jumbo jet lian taktak in Syria ram ah an kuat colh.  S-400 cu Latakia tilawng dinhnak thlanglei deuh ah a ummi Khmeimin vanlawng ralkap sakhan ah an chiah hna.

Syria ah chiah cangmi S-400 cheukhat

Khmeimin vanlawng sakhan ah chiahmi S-400

S-400 bomzuang hi, a tha taktak. A ran tuk caah second pakhat ah Km 4.8 asiloah suimilam pakhat ah Km 17,000 a zuangmi vanlawng paohpaoh cu a kah khawh dih ti asi. Cucaah nihin ni tiang an serciami vanlawng le helicopter paohpaoh cu a khen lo dingmi aum lo tiah an ti.

S-400 nih a kah khawhlo dingmi cu nuclear phur khomi intercontinental ballistic missile (IBM) dah ti lo cu a kah khawh lo dingmi a um lo ti asi. IBM tu cu second pakhat ah Km 6-7 karlak a zuang kho i, S-400 nih a kap manh lo ti asi.

S-400 nih hin a hlat lei ah Km 400 tluk hla a phak khawh i, a sanlei ah Km 27 tluk sang a kah khawh. Cucaah Khmeimin vanlawng sakhan in Syria ram chung dihlak i zatuak ah 75% area chung cu a kah khawh lai i, Lebanon ram, Cyprus ram le Israel ram canceu tiang le Turkey hmun tampi huap tiang a kah khawh lai ti asi.  Cucaah NATO ram pawl caah, an thin a phang ngaingai.

S-400 kha vanlawng in an chuahpi lio

S-400 he an pehchihmi S-400 radar cu Km 600 a hlatnak thilri paohpaoh an cawlcanghnak kha a tlaih khawh i, vanlawng lawng siloin vawlei i aa chawkmi motor fate le ralkap truck zong a tlaih khawh dih ti asi.

S-400 radar nih hin Syria ram dihlak, Irag nitlaklei kap vialte le Saudi Arabia nitlaklei kap vialte, Egypt ram Sinai chaklei vialte, Mediterranean Rili in nichuahlei area dawngte ngacha le Turkey ram cung vialte Ankara khualipi tiang in a huap khawh dih ti asi.

S-400 nih a kah khawhmi le S-400 radar nih a tlaih khawhmi area

Cucaah S-400 an chiahmi hi NATO ram caah tihnung ngaingai hriamnam an a si cang. Turkey zong hi NATO ram bochan in a sual ngai ve. Mah kha vanlawng a kah thawng in a miakmi zeihmanh a um lo. NATO ram pawl hi, an thazaang bochan in an puarhrang tuk deuh tawn i, ram tam lakte NATO min in an tuk cang hna. Russia zong hi NATO nih an ngiar peng i, tutan i Russia vanlawng an kahmi ruangah Russia le NATO ram huatnak a san bik caan a phan ti asi. Russia le NATO hi an i hrocer ngai veve nain, an i kap ngam lem lai lo dah tiah ruah asi.

Russia pilot ruak cu nihin ni ah Turkey ram Ankara khua ah an zuanpi i Russia embassador nih cohlannak a tuah. Russian Orthodox Church hruai ning phung bantuk tein, ruak cohlannak zong an tuah. Cun Russia ram ah an zuan pi lai. Russia mipi nih Putin an dirpi pin ah, Turkey ram cungah an lung a fak ngai i, Moscow khua i Turkey ram palaizung zong arti in heh tiah an cheh.

Anungmi pilot cu "Ka dam in cun Russia ah ka tlung lai lo. Ka hawipa a thihmi ruangah Syria ah raltuk ah ka kal than lai i, ral ka tu than lai" tiah a ti.

Russia nih "Turkey nih ngaihthiam rak kan hal seh. A kan hal lo asi ahcun kan lungthin adam kho lai lo" tiah an ti. Turkey nih "Ngaihthiam kan hal hna lai lo" tiah ati ve than.

Cuti an si peng ko ahcun, "Hmailei ah Russia le Syria hi zeidah an lawh te lai" timi cu thintur ngai in cuanh cio rih ding asi ko!!!

----------------------------

Zohchihmi Ca

1. https://www.rt.com/news/323815-syria-s-400-us-airstrikes/

"Chan Karlak Ah Kan Nau Ee" Timi Ramhla Phuahtu Pi Far Hniang Athi

December 2, 2015, 11:05 pm

≫ Next: Dawhcahlo Thih?

≪ Previous: Syria Ah Chiahmi Russia Vanlawng Kahnak S-400

$

0

0

Laimi nih kan uar bikmi ramhla pakhat cu "Chan karlak ah kan nau ee" timi hla asi. Hi hla hi Chin National Day le nipi ni ahcun sak lo in kan um kho lo. Zeitiah kan miphun hla bantuk asi cang caah asi. Hi tluk hla phuah thiammi nusaltha, Laimi nih kan rak ngeih hi, Laimi kan van a tha.

Hi tluk hla tha a kan phuah piaktu Pi Far Hniang cu, a chuahnak le umnak khua Hriangkhan khua ah mual a liam cang ti kan theih. Kum 100 le thla (7) asi tiah Hriangkhan khuami nih an chim. Atu ca ka tial lio hrawng i, a ruak tlak ding caan asi.

Amah hi mi men lo taktak le Pathian nih laksawng a pek taktakmi asi. Anun chung ah hla fung 500 a phuah tiah Hriangkhan khuami nih an chim. Lairam nu vialte lakah hla fung tam bik aphuahtu si dawh asi. Amah nakin hla tam deuh a phuahmi Lainu kan thei rih hna lo. Ram hla le Pathian hla tampi a phuah. Uar a um i, upat hmaizah tlak taktakmi nusaltha asi.

Atu fa hna nih arthin tuhnak zong an tuah piak i, youtube ah a hla ngaih awk tampi a um i, a muisam zong hmuh awk tampi aum.

Amah hi fapa (4) a ngei i fapa pakhat cu tleicia CNF ralbawi Pu That Ci kha asi. Amah hi a ngan adam; a zawt setsai bal lo i a ha zong a tha tuk rih i, kum 100 asi tiang a cawlcang kho ngaingaimi asi.

Zeicadah hi tluk in a kumkhua a sau hnga tiah a tunu ka hal. A ka lehmi cu "Ka pi hi a lungthin a tha tuk; mi daidam tuk asi; cun a tufa le zong nih kan dawt tuk; eidin le si-ai zong in an zohkhenh ning a that tuk caah asi" tiah a ti.

Bible ah kan hmuhmi cu "mitha cu nunsaunak laksawng ka pek hna lai; tu le fa tampi an hmuh lai" ti asi. Pi Far Hniang zong hi, mitha le mi lung daidam asi caah kum tampi nunnak Pathian nih laksawng apek ko ti lo awk a tha lo. Doctors te nih tu chan an hmuhmi cu, "Lungre theih le zia chiat te hna i, immu system rawhnak le dernak asi" tiah an ti. Immu system a der le aa rawh ahcun minung hi an chan a tawi deuh tiah scientist nih an hmuh cang. Pi Far Hniang zong hi tluk a a chan asaumi hi, a lungthin a that ruang ah asi hrimhrim lai timi hi zumh lo awk a tha lo.

Hi tluk in ram le miphun dawtnak thinlung a ngei i, ram hla tha taktak a kan phuah piak khotu nih a kan kaltak tikah, kan miphun caah tuanbia pakhat a dongh asi. Acungah kan i lawm tuk. A nunnak liam ko cang hmanh sehlaw, a hlaphuahmi tete hna hi, Lairam le Lai miphun an hmunh chung an hmun ve ko cang lai.

Hi bantuk in ram le miphun tanhnak thinlung a ngeimi nusaltha Laimi nih kan sungh caah, Lairam caah cun sunghnak le zatlaknak nganpi pakhat asi. A nunnak liam ko cang hmanh seh, "Chan Karlak Ah" timi hla kan sak fate Pi Far Hniang cu kan thei camcin ko cang lai!!


Chinchiah

Hi cate hi Pi Far Hniang philhlonak le upat peknak caah ka tialmi si.

Dawhcahlo Thih?

December 8, 2015, 7:54 pm

≫ Next: US Caah Ruachawk Zuat

≪ Previous: "Chan Karlak Ah Kan Nau Ee" Timi Ramhla Phuahtu Pi Far Hniang Athi

$

0

0

Thihnak nih mi vialte a kan hngah dih. Nikhat caan khat le hmunhma pakhatkhat ahcun kan ton cio dingmi asi.

Thih cu thih asi ko. Zeiti va thih zongah a thimi nih cun theih asi ti lo i, a pawinak aum lem lo. Asinain anungmi nih nihsawh zomhtaih awk tlak le chungkhar caah philh khawhlo ding tiang in, dawhcah lo thih hi ngaihchia ngai asi. Dawhcah lo thih cu tuanbia a chia. Dawhcahlo in thih ahcun tuanbia tha vialte zong tuanbia chia in an dong dih!!

Mah nih sualnak tuah naloin mi nih va thah le ruak hna zong va sawksam dih timi cu, zeitiawk a tha. Mah du bang asi fam lo. Mah nih sualnak tuah ruang i, mi nih thah ruangah maw, asiloah va khawnden le thih tik ah, dawhcah lo thih cu tuabia chia taktak thih asi. Cucaah minung hi thih tik zongah tuanbia tha tein thih hi, a biapi tuk. Ka thih hnu tham ah ka thei ti lemlo hme cu ti'n dawhcahlo hna in thih i timh ding asi lo.

Vawleicungah dawhcahlo ngai thimi tampi lakah December 6 i California khua i a thimi cu, vawleicung ah dawhcahlobik thi pakhat asi rua ka ti. Cucu Reuter thawngpang ah an tialmi asi. Athih ning cu ningzak, mualpho, aipuang le zaangfak zong asi i, hitin Reuter nih atuanbia an tial.

California ummi Fresno County i khua pakhat, Huron khua ah, mifir asi rua tiah ruahmi mipa pakhat cu innchung i meicumkua (chimney) chungah a thi" tiah Fresno County Sherif' zung nih an ti. 

Cu mipa cu zaan ah thil fir ding in inn pakhat ah meikhu chuahnak an tuahmi in a lut. Achung a phak tikah i tap sehlaw a dawh. Athaizing chunhnu ah innngeitu a rak tlung i, mei a vana kau. Mei cu a alh i, innchung khat in akhu. Meikhu chuahnak awngin minung au thawng a theih i, mei cu a rannak in ahmih. Meihmittu an rat i meikhu chuahnak an bauh tikah, mipa cu a rak thi cang, tiah palik zung nih an ti. 

Ruak chektu (Coroner's Office) nih an zoh tikah, meikhu tamtuk aa dawpmi le mei kanghnak in a thi. Athimi pa cu Cody Caldwell (k.19) asi" tiah an ti.   

Pa cu ramsa sehnak in thihphung. Khawndennak ruangah, sar thih in thih phung. Raltuknak le misual kut in thih phung. Ivuakdennak ruangah thih phung. Asinain firtlei ruang i, meicumkua (chimney) chung i, meikhu ruang thih cu, a mualpho thlak tuk. Ningzak tuk asi. Thih ah zohchia taktak le dawhcahlo thih asi. Minung sinak cun zaangfak asi ko nain, tantakmi chungkhar zong nih ruak hmanh hlam ngam ding asi lo. Thihnak ka theihmi lakah dawhcahlo bik thimi amah asi men lai!

Hi pa cu mi sawsawh asi. Azia ngai rih. Vawleicung hruaitu minthang tampi cu, dawhcahlo in athimi an tampi cang. Cu hna zong cu nunchan zeihme an ngeihmi aum ti awk tlak in an thi ko hna.

Ralpi Pahnihnak chuahtertu Hitler te hna zong an mah tein an i that; an ruak a kangh chuahmah lio ah Russia miakpi kuan nih a tlak hnawh hna i, ruavui tonglo tein an tuanbia a dong ti asi. Italy ramhruaitu Hitler hawi Mussolini le anupi zong an tlaih hna i an bittiling thlai huah tiang thahnawn an tong.

Russia ram ah minung million in mipi thihnak chuahpitu hruaitu thawng le sual taktak Josepth Stalin (1922-1953) zong hi, a thih lai ahcun thingphang le tih tuk le ekceh bu in a thi ti asi. Minung donghnak ah zohchia ngai in a dong ve.

1965-1989 tiang Romania ram hruaitu le Krihfa tampi hremnak chuahpitu Nicolae Ceausescu zong Dec 25, 1989 ni ah, an ram kan zaamtak lai an ti lio ah, an tlaih hna. An fale pahnih he rang taktak in taza an cuai hna i, thih dan an pek hna. An kut an leh hna i an tem hna i, tlakrawh vampang ah hmuah chih in meithal in an rak kah hna. Ralkap tamnawn nih kuan tam taktak in an rak kah hna i, an thah lio hna zong video tiang an rak thlak, Zoh dawhcahlo taktak in an thi.

Saddam Hussein (uknak 1986-2006)  te hna hruaitu thawng taktak an si nain, "an i thuhnak khur chung in chuah riangmang i, hri thlai in thih" in an caan a dong. Hruaitu minthang taktak asimi, khur chung in zubui tlaih in an rak tlaihmi le hri thlai in an thahmi cu zohchia taktak asi.

Vawleicung nawlngeitu uknak saubik pakhat Muanmar Gaddafi (1970-2011) te hna zong ram hruaitu ngengmang, "lamtang hawr chung aa thuhnak in zubui bang an hnuhchuak i, mi nih chuihlamhnak in a caan a dong." Thi he daw he uico thahmi bang a ruak zohchia taktak in mipi nih an tuah. Anun lio ahcun ramkip ngaknu dawhdawh nih nifatin an zitmuaimi hruaitu ropui a rak si. Ahnih ni ahcun zu thih in a thi.

Saddam Hussein le Muanmar Gaddafi hi, an nun lio ah vawleicung pumpi nih buaipimi hruaitu an si nain, an thih tikah dawhcahlo taktak in a thimi an si. Ui le ar thih hmanh an tluk lo!

Saddam Hussein khurchung in an chuah ka

Muanmar Gaddafi thuhnak le a ruak

Kan Kawlram ah an nun lio ah thi kho lo bantuk in, pathian tluk deng ah rak ruahmi Gen. Ne Win le Gen. Saw Maung te hna an thih tik ahcun, khuate khuabawi thih hmanh an tluk ti hna lo. Hi hna zong hi an ruak cu zohchia in a um lo nain, "dawhcahlo thih" in athimi pawl an si. Zeicatiah ramhruaitu ngengmang an mah chungkhar te lawng nih thlanmual thlah an tong ti asi.

Sual cu a tha lo. Zeicatiah thih ni hmanh ah dawhcahlo in thih khawh asi. Dawhcahlo in ka thi sual lai ti hi aho paoh nih phan ding asi. Zeicatiah nun lio ahcun tuanbia remhnak caan a um. Tuanbia chia kha tuanbia tha in donghnak tuah khawhnak caan a um. Asinain "Thihni i dawhcahlo thih cu tuanbia remhnak caan aum ti lo."

Cucaah pasaltha asimi paoh nih, nun lio i tuanbia chiat sual hmanh ah, thih lai le thihni tal ahcun tuanbia tha le zohdawh tein thih hi thim ding asi. Dawhcahlo in thih sual ahcun, cu dawhcahlo thihnak nih, tuanbia a chiatter chinchin khawh.

Nang lei kei zong, kan nun lio nakin, kan thihni ni nih, zeibantuk minung dah asi timi tuanbia kha a chim te lai. Cucaah nang le kei zong, kan thih tikah dawhcahlo in a thimi siloin, dawhcah tein athimi si i tim kho u sih law, cucu kan tuanbia cio thatnak asi deuh ko hnga!!!

-----------------------

Zohchunhmi Ca

1. "Intruder dies in California chimney after lights fire" (www.reuters.com/article/us-california)

2. Hmanthlak hi www.bing.com in lakmi an si.

US Caah Ruachawk Zuat

December 8, 2015, 8:15 pm

≫ Next: Kuala Lumpur Airport Ah Vanlawng (3) An Zaamtak

≪ Previous: Dawhcahlo Thih?

$

0

0

USA cu pipu hna chan in zalawnnak, minung man (human right) le pumpak nuamhnak a uarmi ram an si. Mirang uknak in 1776 ah zalawnnak an hmu. US ramhruaitu Pipu hna hi Pathian zummi le aa bochanmi an rak si caah, Pathian ah an i hngatchan. Cu lungput in an ram uknak phunghram (constitution) zong cu, September 17, 1787 ah an rak ser. Sernak ah caan saupi an rau. June 21, 1788 ah phunghram cu an rak fehter i, ram uknak le hruainak ah zulh asi.

US ram tuanbia zoh tikah, hi ramdirhtu pale (founding fathers) hna i an biaknak nih ram uknak phunghram an ser tikah an biaknak le zumhnak hi a rak biapi tuk. An biaknak zoh tikah, Anglican, Presbyterian le Congregational an rak tam bik. Cun Quakers timi Soceity of Friends, Lutherans, Dutch Reformed zong an rak tam ngai. Cun Protestant asilomi Roman Catholics zong an rak i tel. Phunghram dirhtu chief justice John Jay le President hmasabik George Washington te hna hi Anglican an rak si.

Hi ramdirhtu pale hna chan lio ahcun hruaitu hna hi, Mirang phun Krihfa lawngte an rak si. Cun US mipi tam deuh zong Mirang asiloah Europe ram minung pawl an si. Cucaah an ram hruainak phunghram an ser tik zongah, minung zalawnnak, i ruannak, thleidan umlonak, minung nawlngeihnak le zalawnnak le hremtuarnak ingmi hna bawmh ding kha biapi ngai ah chia in an rak ser. Bible lungput ngei in phunghram an ser kan ti lai.

USA phunghram hi, vawleicung ah a hlun bikmi phunghram pakhat asi. Phunghram an ser kum in, tu chun ni tiang rel ahcun 228 asi cang. Hi chung ah an chapmi tlawmpal dah ti lo cu, an remh than ti lo. Phunghram tha le fekfuan taktak asi tiah kan ti khawh.

Asinain, lum 228 an hman cangmi phunghrampi cu aa thleng kho ti lo nain, an ram thil sining aa thleng taktak. Vawleicung thil sining zong aa thleng taktak. Minung lungput, nunphung le politics zong aa thleng taktak.

Hlanlio USA pipu hna nih zalawnnak an rak hmuh ka ahcun, Native American le Minak dah ti lo cu, Mirang deuh lawngte an si. Pathian zumlomi zong an rak um kho ve men ko nain, an zapi tein Krihfa lawngte an si. An ram ah, Hindu, Buddhist, Sikhism le Muslim hna an rak um lo.

Asinain nihin ni ahcun USA ah miphun kan tling; biaknak kan tling. Ramkip in biaknak kip refugees le asylum in kan rak lut. Krihfa, Hindu, Muslim, Buddhist le Sikhs zong an tampi. Biaknak dangdang zong an tam tuk cang.

Biaknak cheukhat cu USA an rak phan. USA cozah nih a zohkhenh hna. USA cozah thawngin thatnak tam tuk an hmu. Eidin, tangka, thilri, medicaid le zeidang bawmhnak aphunphun an hmu. USA minung hmanh nih an hmuhlomi thiltha an hmu kho.

Asinain USA an tanh bal lo. An rem bal lo. An huat peng. USA caah thiltha an tuahmi nakin thilchia an tuahmi hi atam deuh. An mah ruangah USA nih thiltha ahmuhmi nakin sunghbau tu hi tam deuh aa chap. USA mipi le cozah nih zeitluk in an dawt hna le zohkhenh zongah, USA thatnak an hmu kho lo. USA hi an dawt kho lo i, a doh in an doh peng.

Asinain USA cozah cu, "zalawnnak, nuamhnak, ruannak" hi biapi tuk ah a chiah caah, an ral asi dingmi minung zong a lak rih ko hna. Hi hnu zongah a lak lengmang ko rih hna lai. Phan awk a ummi cu USA nih a lakmi ramdangmi le biaknak cheukhat cu, USA thatnak an hmu kho lo. USA rawk seh ti an duh. USA hi a thisen tu dawp peng i, a herh caan paoh ahcun hrawh hi an duh.

Cu bantuk minung hna USA nih a lak lengmangmi hna cu, USA hi ruachawk zua mi bantuk asi ko cang hnga lo maw? Ruachawk cu a that caan ahcun a tha ko nain, thatlo le puar aa zalh ahcun rul hrang taktak asi. A dawtu le cawmtu hmanh a thin hun le atluan lo ahcun, a cu i a that ngammi rul asi. Tihnung taktak rul asi.

USA hi an caah tihnung asi komi minung le biaknakmi cheukhat zong a lak lengmangmi hna hi, USA ram caah cun ruachawk zuat bantuk asi ko cang!

Ruachawk cu a sivai a tak tuk i tih a nung tuk. Ruachawk zuami cu, a caan a phak ahcun a zuatmi ruachawk nih a cawmtu kha ral a ser i a cuk tawn bantuk in USA zong a zuatmi ruachawk nih a caancaan ahcun a cuk tawn ve te ko lai. Ruah dingmi cu zeitluk fak in dah a cuk timi lawng asi!!

Kuala Lumpur Airport Ah Vanlawng (3) An Zaamtak

December 10, 2015, 10:58 pm

≫ Next: EU Ram Chungah ISIS Terrorist Luhternak

≪ Previous: US Caah Ruachawk Zuat

$

0

0

Vawleicung ah zeipaoh zaamtak phung asi. Acheu nih, inn, company, motor, tilawng le thilri phunkip an zaamtak tawn. Acheu nih nupi le vaa zamtak zong an um. Acheu nih fale zamtaak zong um. Aphunphun te zaamtak asi.

Vawleicung mi tampi nih cun kan kedanh chia hmanh kaltak kan sian lo lio ah, "Malaysia Kuala Lumpur International Airport (KLIA/Sepang) ah, sipuazi ca hmanmi Boeing 747-200F vanlawng lianlian pathum an an zaam tak" timi cu khuaruahthar taktak thil asi. Kum khat leng an kaltak cang i, a ngei tu an thei hna lo. Atu hi a ngeitu an kawl cuahmah lio asi.

Boeing vanlawng hi February 9, 1969 ah a pakhatnak bik an rak zuantermi asi. Vanlawng tha le vanlawng lian taktak asi i, kum tampi cu pakhatnak ah an rak chiah pengmi asi. A lianmi cu minung 660 tiang an thu kho. Boeing 747-200 pawl hi 1976 ah an chuahmi asi i, cu lio ahcun aman million 39 a rak si.

Vanlawng hi a rangmi pahnih an si i, pakhat cu a rang-pahmi asi. Arang-pahmi TF-ARM le arangmi TF-ARN cu KLIA Bay B61 ah an pak hna. Adang arangmi TF-ARH cu KLIA Bay M3 ah an park. Hi hna hi kum khat chung an kaltak cangmi hna an si.

TF-ARH at KILA Bay M3

KLIA nawlngeitu hna nih The Star le Sin Chew Daily newspapers ah "A ngeitu nih zaangfah tein nan vanlawng nan rak hlamnak lai kan in nawl hna" tiah thawng an thanh. "Ni 14 chung i nan lak lo asi ahcun, vanlawng hi zuarnak nawl asiloah hrawhnak nawl kan ngei lai" tiah an ti. Vanlawng zamtakmi pahnih cu " rangmi an si i, pakhat cu rang-pahmi asi.

Boeing 747-200Fs cu kan zuar asi ahcun, vanlawng chiahnak ca i a dihmi le leiba ah kan hman dih lai tiah an tial chap.

KLIA general manager Zainol Mohda Isa nih "Vanlawng hna hi an zaamtaknak kum khat leng asi cang; caan dangdang cio ah an zaamtaak" tiah CNN a chimh hna. "Vanlawng man liam ding mi vialte hi, a ngeitu tuanvo asi lai" tiah ati. "Asinain leiba cawhnak ca khawi dah kan kuat hna lai ti mi kan thei lo" tiah Isa nih a chim chap rih.

Zaamtakmi Boeing 2 KLIA Bay B61 ah parkmi hna

Vanlawng mi cazin phun kip zoh tikah, Boeings nih min an tial ning ahcun, "TF-ARN, TF-ARH, TF-ARM" an si hna. Cu hna cu Air Atlanta Icelandic ngeihmi vanlawng an si ti asi. Hi company hi hlanmi le thilphurtu vanlawng company an si. The Star nih, "Hi company nih hi vanlawng hi 2010 tiang an hmanmi asi" tiah an ti. Company i rawk sehlaw, zaamtaak hna sehlaw a dawh. Cu company an chonh tik hna ah, hi vanlawng pawl cu 2008 ah kan zuar cang hna tiah an ti.  Cu hnu ah minung tampi kut ah an phan.

"Angeitu nih an hlam lo ahcun, Malaysia Airport nawlngeitu hna nih, zuarnak nawl kan ngei lai tiah an ti. Hi thawngthanhnak hi zuar khawhnak ding caah, a dot khatnak asi. Malaysia Airports ah hi bantuk vanlawng chiahnak hmunhma hi kaupi a um ko i, chiah hi cu a pawi lo. Zeicatiah atu i airport i zamtakmi vanlawng ah Boeings lawng hi an si ko caah a pawi lo.  Ramdang ah a ngeitu kan hlat lengmang nain atu tiang cu kan hmu kho rih lo" tiah Manager nih a chim.

"A380 vanlawng zong a um ahcun park khawh asi ko" tiah Isa nih a chim chap.

Hi vanlawng hi a ngeitu an theih hna lo caah, zeicadah an zaamtak ti zong theih khawh asi lo. Ruahnak aphunphun a chuak. Acheu nih vanlawng company aa rawh caah an rian a um ti lo caah asi lai an ti. A ruang zong theihfian khawh asi lo. Vanlawng ngengmangpi a ngeitu hlat khawh lo cu khuaruahhar ngai asi. Azuar zong va zuar awk. Zuarnak maw a theih hnga lo?

Hi vanlawng hi Malaysia caahcun thilrit le hnahnawk ngai asi. Yangon Airport hna rak si sehlaw cu, Kawlram caah "vanthat" ti awk asi ko hnga. A lianh le an lian, a dawh le an i dawh tuk fawn. An va pam hringhran dah. Hi vanlawng zamtaktu hna hi ho te ko dah an va si hnga? An thei kho thai te hna hnga maw?

----------------

Zohchihmi Ca

1."Malaysia hunts owners of Boeings 747 Abandoned at the airport" by Hilary Whiteman, Holly Yan and Barry Neild; http://www.cnn.com/2015/12/08/aviation/malaysia-aviation-airport-abandoned-aircraft/

---

EU Ram Chungah ISIS Terrorist Luhternak

December 11, 2015, 10:24 pm

≫ Next: Caantha Bawh

≪ Previous: Kuala Lumpur Airport Ah Vanlawng (3) An Zaamtak

$

0

0

Vawlei Ralpi II dih hnu in, vawleicung refugee buaibainaka nganpi cu EU ram 28 chung ah 2015 ah achuak. Libya in Syria ram karlak ramchung buainak nak ruang ah le cu ruang cu caan tha lak in, puaisa pawl riantuannak ruangah, EU ram cu ralzammi ruangah ruahphak lo in buaibainak nganpi an tong.

EU ram hi 1951 ah idea a chuak i 1952 ah an rak serchuahmi asi. Cu lio ah ram (6) lawng an rak si. Belgium, France, Germany, Italy, Luxembourg le Netherlandsy an rak si. Duhsah tein an karh chin lengmang i, 2015 ahcun ram 28 an um cang. A sawkmi le an dirhmun ruahpiak liomi ram zong an um caah, a karh chap kho rih dingmi an si.

EU Member pawl kong ah tawite theihherhmi cu hitin asi:

Sining: Aluatmi ram lawngte an si. EU nih uknak ah a tawlrel hna lo.

Umnak: Europe ram chung lawng ah asi.

Serkum: 1951/52

Milu: 508,191,116 (2015)H

Areas: 4,381,376 km2

Uknak: Parliamentary Democracy (24)
            Semi-presidential Democracy (3)
            Presidential Democracy (1)

EU chungtel ram pawl le sining

EU ram a dirka ah an rak i tinhmi cu abik in sipuazi, fimnak, nunphung, tangka pakhat ngeihnak le zeidang chiatthatnak ah pakhat le khat i dirkamh ding hi an i tinh cemmi a rak si. Freedom, democracy, human rights le justice (din/ruannak) zong an aupi. Cucu an i tinhmi an chungmuru lungput asi.

Vawlei ramkip ah zalawnnak a um khawhnak hnga, an rumnak le fimthiamnak hmang in politics zongah an i thlak ve lengmang nain, raltuk phun cu an rian ah an chia theng lo. Ram tam deuh cu North Atlantic Treaty Organization (NATO) tu ah an i peh i, NATO ahcun USA le Canada zong an i tel ve than.

EU nih an i tinhmi "Freedom, Democracy, Human rights" hna ruangah EU hi an min a than khunnak, ramkip nih an upatnak hna le bochannak hna zong asi. Cun an ram hi an rum tuk hna i, ram tam deuh cu vawleicuung ah a thangcho ciami ram (developed country) timi dirhmun ah an um. Ramkip mangtam, innkang meitet le kokek rawhnak um tik paoh ah USA le EU ram lengmang hi hmaisa le tambik bawmhnak tuahtu an si tawn.

Nihin ni chan tiluan aa thlengmi sining zoh tikah, EU nih an i tlaihmi an tungtlangpi (principle) "Freedom, Democracy le Human rights" hna hi an tha tuk nain, cu thil hna cu an caah ah "thilrit" bantuk ah an tla ve than. Zeicatiah nihin ni ah Syria buainak ruang ah EU ram ah refugee tam tuk lehpek an lut i, kham khawh an si ti lo. Cucu "European immigrant crisis" asiloah "European Refugee crisis" tiah Mirang holh in an ti phah. "C risis" timi cu "buaibainak" ti asi.

Europe hi America, Canada bantuk in Asia le Africa he rili nih a danmi asi lo caah, tlanglam in kal khawh asi. Ramri khamtu ngaingai an ngei lo. Ramtang zong in luhchuah khawh an si. Boat in Turkey le Greece ram ah an kal i, Macedonia in tlanglam in Europe ram ah an lut kho. An mah le an i on tuk fawn tikah, refugee zong cu an i "hranhram" ve i, azeitihmanh in kham khawh an si ti lo. Europe nih tu chun ni i aa buapi cemmi cu, refugee an si ko cang.

EU ram ah ralzaam an kalnak lam (Ref. www.bbc.com)

Nihin ni Europe refugee buaibainak hi Middle East le Africa ram hrawnghrang ah raltuknak le kokek rawhralnak le sifahnak ruang bik ah achuakmi asi. Mi tambik nih kan theihmi cu Syria refugee ti in asi nain, Syria refugee abubu in azammi lak ah ramdangmi tam tuk an i tenh ve. Atambik cu "sipuazi refugee" an si tiah an ti.

Europe ram i a zaammi ralzam hna hi ram (13) hrawng in an si. Middle East (Syria, Iraq), Africa (Eritrea, Nigeria, Somalia, Sudan, Gambia, Libya), South Asia (Afghanistan, Pakistan, Bangladesh) le Nitlaklei Balkans ram (Serbia, Kosovo, Albania) hna in an si.

UNHCR nih an tuaknak ah Europe refugees dihlak ah Syria (50%), Afghan (20%), Iraq (7%) an si. Ralzaam tam deuh cu pa upa an si. Tilawng in rili cung ah an rat caah tilawng apil caah minung 1,200 leng an thi cang ti asi.

EU ram ah hi 2014 ah asylum sawkmi 626,000 an si. Asylum tambik an sawk kum 1992 ah asi i 672,000 an si. 2015 ah asylum sawkmi hi 812,705 an si cang. Nifatin in an karh chin lengmang caah, azat hi chim awk a tha lo. Atu zong an karh chin lengmang rih.

Atu tiang ah EU ram 28 chung i asylum sawkmi hi 860,000 fai an si. Cucaah EU zong hi an budget a kai ngaingai. 2015 ahcun euros 141.3 billion in 2016 ahcun 143.9 billion ah an kai. 2015 ah hin euros 658 million hi refugee caah an hman i, 2016 ahcun euros 1.53 billion kan hman lai ti asi. Hi thil nih refugee caah thil tha tampi a chuahpi lai i, ramdang refugee tam deuh kha puaisa nih an luhpi than te hna lai timi zong a fiang ko.

Hi bantuk in ramdang in pemvahnak he pehtlai in le minung bawmhnak ding caah, EU ramri lengah zongah tangka tam deuh hman ding EU nih an i tim. Cubantuk caah cun 2015 ah euros 7.5 billion an hman i, 2016 ahcun 10.2 billion hman ding in budget an suai.

2015 EU Refugee Buaibainak Map

Hi a lutmi vialte lakah acheu cu ralzaam taktak an si. Nupi fate he an zam hna. Thih le nun kar ah an um. Harnak tam taktak an tong. Acheu cu "sipuazi refugee" an si. Puaisa tangka tampi an pek hna i, refugee karlakah aa tenh vemi an si. Hi hna cu an ram sifah ruang ah pawcawmnak a fawi deuhnak caah ti in an kal ve mi asi.

Tahchunhnak ah Afghanistan ram in passport lem siam i, EU ram phaknak ding caah US$1,100-2,200 tluk puaisa nih an lak hna ti asi. Bangladesh le Pakistan hrawnghrang hna cu, Syria buainak kha caantha lak in a kal ve mi an si ti a fiang tuk. Africa ram tampi in hi bantuk in Libya in Europe ah an rak lut hna ti asi.

Europe in an nun a rak zau, an i ong tuk lehpek i, atu cu an chai ve ti hna lo. Ramri zong kham ve ding le palik nih congh ve ding in tiah an ti cang. Asylum hmu lo mi cu an ram ah kuat than ding ti asi. European Commission an President Jean-Claude Juncker nih, "EU ram i a rak lutmi refugee pawl hi ramri ah tha taktak in chek hnu lawngah lanhter an si cang lai" tiah ati. Cu bantuk phungphai cu Europe ah hin a liamcia kum 20 chung hi a um bal rih lo ti asi.

Mah hlan ahcun, EU passport le passport dang a ngeimi cheukhat cu Schengen Area (Map zoh) timi ahcun zalawng tein rak luhter asi. Cu hmun ahcun passport a hau lo i ramri congtu zong an rak chia bal hna lo. Nihin ni ahcun, passport zong aum cang i, ramri congtu zong kan chiah cang hna lai ti asi.

Paris ah an thahmi hna zunngaihpar

San Bernardino i terrorist nupa hna motor

Tuan deuh ahcun, refugee cungah zaangfahnak, dawtnak le zawnruahnak thinlung an ngei ngaingai ko nain, hrawkhraltu nih November 13 i Paris kahnak ruangah Europe mi hi refugee cungah an lung a ceu ngaingai. Kha Paris kahnak ah minung 130 an thi; minung 368 hma an pu; 88-99 kar cu hmaput ning a fak ngaingai. Mithattu hna hi, IS chungtel tiah ruahmi minung 7 an si. Hi bantuk in an ton tikah EU ram pawl zong "Tihphannak" tangah khua an sa hna.

IS tanhtu hi EU ram ah zeizat dah an um rih hnga ti theih asi lo. Paris an kah lio ah USA nih "IS terrorist hi US caahcun atu lio ahcun phan awk in kan ruat lo" tiah an ti lio ah, San Bernado ah IS tanhtu nupa hna nih December 2 ah, minung 14 an thah hna i 22 hma an pu. US zongah an lungput IS asimi zeizat dah an um hnga theih asi lo. Hnangam tuk awk an tha hlei lo. Hi terrorist nupa hna-Syed Rizwan Farook (k.28) le Tashfeen Malik (k.29) zong hi aleng zohnak ahcun, mi sawhsawh le rian tha ngai zong a ngeimi an si ko ti asi. Hi bantuk hi USA ah zeizat dah an um hnga theih si lo. 

Tuan deuh ahcun, refugee cungah zaangfahnak, dawtnak le zawnruahnak thinlung an ngei ngaingai ko nain, hrawkhraltu nih November 13 i Paris kahnak ruangah Europe mi hi refugee cungah an lung a ceu ngaingai. Kha Paris kahnak ah minung 130 an thi i minung tampi hma an pu. Mah hlan ahcun refugee hi Europe mipi nih an "welcome" ngaingai ko hna nain, nihin ni ahcun refugee huatnak le Muslim huatnak hi Europe ram ah a karh ngaingai cang.

Ralzaam buainak le EU sipuazi harnak tampi an ton ve mi ruang ah, UK Prime Minister David Cameron le bang nih cun, "UK hi EU in chuahnak lam aa ong deuh cang" tiah ralrinnak zong a pek hna. British minung tam deuh nih cun, "European Union Army" hmanh ngeih le ramri runven hi an duh cang ti asi.

Tuan deuh ah lungthin innkhar a rak i ong taktakmi Chancellor Angela Markel zong a buai ngaingai. Amah party chung hruaitu cheukhat he an ruaahnak aa khat khawh lonak tampi a ngei cang i, cu a ruahnak cu a tlam a tlin ahcun, EU ramri i zalawng tuk in luhchuah khawhnak hi a pit te men lai tiah ruah asi cang.

Paris kahnak um hlan ahcun hitin an Welcome ngaingai hna

Europe ah Refugee tam tuk an luhnak hnga lo ding caah Turkey cozah zong Syria refugee an ram chung i kham ding in an chimh i, cubantuk ca zong ahcun Turkey cozah cu EU ram nih dollar billion in an bawmh. Cu ruahnak zong cu EU upa cheukhat nih an hna a tla hawi lo.

Abuai chinchinmi cu hi refugee lak ah IS minung tampi an i tenh kho timi asi. A ruang cu ralzaammi an tam tuk caah tha tein an chek kho cawk hna lo. Cupinah Syria cozah passport bantuk taktak hi IS nih an siam thiam ti asi. Cucaah Syria ralzaam taktak le IS hi thleidan awk an tha lo ti asi. Cucu Europe ram mipi an thin a phan cemmi asi fawn.

Rili cungah hitin boat in an zaam. Sipuazi refugee tampi an i tel.

Cupin ah Belgium, Franch le adang Europe ram tampi i, Muslim pawl hi Syria zong duhpaoh in an tlawng i, an lutchuak ko ti a si. IS sin i raltumi Europe ram Muslim hi Franch le Belgium tibantuk ah tampi an kir than cang tiah an ruah. England minung zong hi IS ralkap ah a lutmi tampi an um i, hi hna hi an kir than sual lai ti hi an thin a domh in an i domh.

Cu lawng siloin hlanlio Soviet Union timi (USSR) ramchung in, Muslim tapung 7,000 tluk cu IS ralkap ah an um riah an zumh. Hi hna hi an kir lai i, Russia ram caah harnak an chuahpi lai timi hi, Russia Pre. Putin a thinphan cemmi le Syria i ral a tuknak bik a ruang aa cherhchannak zong asi. China ram Uigur Muslim pawl zong IS ralkap ah tampi an um i, an tlun tikah Tuluk ram caah harnak an chuahpi hrimhrim lai ti hi, an phan ngaingaimi asi.

Atawinak in chim ahcun, Europe ram hi ramri khamtu fekfuan ngaingai an ngei lo. An democracy le freedom le human rights ruangah atu cu, an mah le mah lila rap fawih bantuk an i fawih ve cang. 2014-2015 i Europe ram refugee buainak hi Ralpi II hnu i refugee buainak ah a fak bik a si an ti. Hi refugee hna hi tlanglam in an kal i, an ke in meng 1,000 in an kal. Nilin, ruahsur, kuasik, thli le rial an tuar pah bu in, an kal peng ko hna.

A har tuk ko nain, a cheu nih cun, "IS kut i harnak tuarnak cun a nuam deuh" tiah an ti. Acheu nih Syria ahcun zeihmanh ruahchannak a um lo. Nunnak a um lo. Cucaah thih ah thih, nun ah nun ti in kan rak zaam tiah an ti. Cu hna cu an khuaram le innlo zaamtak taktakmi "ralzaam" taktak cu an si.

Add caption

Hi refugee buainak nih Europe ram hruaitu le mipi zong harnak tam taktak a pek hna. Tangka, thazaang, sizung, sianginn, eidin, rian le zeidang innlo hmunhma chiahnak tiang in, harnak le khingrihnak tam taktak EU ram nih an tuar. Abik in German, Hungary, Belgium, Greece hna nih an tuar khun. Greece le bang cu an sipuazi a tlak tuk caah, an cozah hi aa rawk ngacha ti tluk asi.

Hi refugeee buainak hi, "EU nih an dirpi mi an chungmuru dirhmun" (core value) hniksak delnak bantuk zong asi. Democracy, freedom, human right le justice an dirpi taktak maw timi hniksak nak zong asi. An dirpi taktak ko ahcun, nawlngeitu uknak le ramchung kahnak ram in azaammi refugee cu bawmh hrimhrim ahau fawn. Culoahcun an mah bia lilta tu kha an mah caah dawntu asi ding asi.

Nu le ngakchia zong hitin an zaam hna

A pawimi belte cu, hi refugees hna nih hin, refugee sinak caahcun EU ram sining cu an duh ko nain, an biaknak Islam kaltak cu an duh bak fawn lo. Muslim sinak in Krihfa zong an i tim bal fawn lai lo. Cun Europe mi bantuk in Pathian zum setsailomi si cu an duh bak fawn lo. Europe an phak hnu ah an biaknak le sining an tanh chin lengmang fawn. Cun nihin ni sining ahcun, Muslim tam deuh nih cun Nirlaklei ram pawl nunphung, nunning le sining hi an uar lo peng fawn.

Hi refugees vialte lakah, minung zeizat remruam dah Europe huami an va tel hnga? Minung zeizat hi dah EU ram caah thahnem an si te hnga i, zeizat remruam hi dah EU caah ral an si te hnga? Hi hna lak ah zeizat nih dah EU khi an tanh te hnga i, zeizat nih dah a tha an phelh te hnga? EU hruaitu hna nih tah zeitindah hi kong hi an ruah ning le tuak ning asi hnga?

Ruah dingmi a tam tuk. EU ram hna nih, Refugee an dawt hna le an bawmh hna cu atha tuk nain, phan khunmi cu, refugee karlak ah IS lungput a ngeimi zeizat remruam dah an lut ve hnga? Nai Paris mithattu pawl zong IS nih kan minung an si an ti rih hna i, an i uanthlar ngai fawn asi lo maw? Turkey cozah zong nih Syria refugee lakah IS tampi an i tel lai tiah an ti fawn asi lo maw?

Nitlaklei ram nih bomh an thlak hna ruangah, nihin ni ahcun IS pawl cu Europe le America cungah an thin a linh in a lin. Cucaah Syria ram ah kap ti lo in, EU ram tu ah aluh in va luh hnawh le EU ram chung ummi Muslim tuklehpek pawl tu kha an misa ah canter i, an umnak ram ah harnak chuahter hi an i tinh cangmi asi. An ngian an thlen ti asi. Europe ram hi a chungmuru in doh ding hi, IS an i tinhmi asi fawn.

Hi refugee lak ah, lungthli in IS tanhtu le IS chungtel zeizat dah an i tel hnga?  "EU nih hin IS hi zeizat dah an ram ah an luhter cang hna hnga? Hi alut cangmi IS dirkamh duhtu hna nih hmaileiah EU ram ah harnak zeidah an chuahpi te lai" timi ruah ahcun, EU ram caah lungrethei ngaingai asi ko!!

----------------------------------

Zohchihmi Ca

1. "EU Approves 1.8% budget boost in 2016 as Refugees Spending" http://www.bloomberg.com/news/articles/2015-11-25/eu-approves-1-8-budget-boost-in-2016-as-refugee-spending-soars

2. IS hi ISIS ti zong ah auh an si i, ISIL ti zong ah  ka it.

Caantha Bawh

December 18, 2015, 1:05 pm

≫ Next: Silent Night Holy Night: Christmas Hla Sunglawi

≪ Previous: EU Ram Chungah ISIS Terrorist Luhternak

$

0

0

Saram nih cun, ramsa an seh i an paw a khimnak hnga ding caah, an seh dingmi hna sa kha an bawh tawn hna.

Minung tu kan si lo. Caantha um pek ah, um lo pek ah, tuah ding le tuan ding asimi kha tuah le tuan peng tu kha, kan rian biapi asi. Vawlei ah hin, caantha a bawh pengmi minung an um bantuk in mah nih tuan le kawlhawl bak in caan tha a bawh bak lo mi an um ve.

Cu bantuk in sining aa lo lomi mi pahnih cu, a buaktlak in an cuaithlai tik hna ah, caantha a bawh pengmi pa cu a thangcho kho bal lo. Zeicatiah caantha timi cu amah nih a tuah khawhmi asi lo. Amah tein thil pakhatkhat ruangah aa sermi kha asi. Cubantuk tonfuh cu a rak har tuk. Micheu caahcun thlankhur luh tiang tonfuh lo khawh asi.

Caantha um pek umlo pek ah, a tuah awk asimi thil kha, hman tein a tuah pengmi cu, atuahmi thil theipar tha a hmu peng. Aa tinhmi thil 100% in a khen lo hmanh ah zatuak ah 75% tal cu khen khawh asi. Caantha hngakmi tu cu, caantha um hlan lo, theipar a hmu kho ti lo. Cucaah aa ruahchanmi le tinhmi thil theipar chuah khawhnak ding caah, a fiang lo tuk. A theipar a hmuh men lai timi ruahchannak tuak tikah, zatuak ah 0% lawng asi. Zeicatiah caantha hi thih tiangah rat lo khawh asi caah asi.

"Caantha" kong ka ruah fate, kan khua ah thil cangmi ka lung ah a chuak theu tawn. Voikhat cu kan khua (Thau) ah mihrut pakhat Tei Cung timi a um. Tialbawp akhoihnak ah atlau. Zan ah "Khuapi tein chuak u. Tei cung atlau le kan kawl lai" tiah tlang an au. Pa upa deuh paoh, dahmei le gas light he an chuak hna. Tei Cung kawl cu an i tim. Khua cu a mui tuk.

Zan 10:00 Pm hrawng a hung si. Cu lio ah, mui padap lakah, Tei Cung cu a paiper he a rak tlung cuahmah ko.

An chungkhat pa nih,  "Tei Cung, atu duam-mam ahcun na rak tlun" tiah a van hro. A van raak.

Tei Cung nih aa thawh i, "Sakhi eek a thar te ka hmuh le cenghngia hna nih van dawi zei hna sehlaw ka ti le ka bawh peng ko" tiah ati. A ruahmi cu a hman ngai ve nain, a thih tiang zong tlamtlin lo khawh asimi thil a rak bawhmi asi.

Cucaah vawleicung hruaitu thawngthawng, mirum milian, mifim cathiam, sceintist min thangthang hna hi, caantha hngakmi siloin, thiltha a chuah khawhnak ding caah an mah tein a kawlmi le aa zuammitu an si. An lungthlitum le saduhthah tlinnak ding caah, harnak phunkip tuar in aa zuammi an si viar hna. Khamtu le dawntu a um zongah pah an i zuam peng. Cubantuk mi hna caahcun caantha kha a rak chuah tik tikah, fawi tein an tlaih khawh i, a parpazik ah an phan kho tawn.

Cucaah, nifatin kan riantuannak le nunnak ah, khawika kan um hmanh ah, zei rian kan tuan hmanh ah, caantha bawh pengmi silo ding abiapi. Pasal asimi nih cun, thlanti chuak le rawltam tihaal in kawlhawl le riantuan tu hi a herhmi asi.

Kawlram hi kan thancholonak a ruang tampi a um lai. A ruang pakhat cu, caantha bawhmi (akhunh-azi tama) kan tam tuk caah asi. Cozah uktu in, cozah riantuan in, ralkap palik in, private tiang ah, caantha bawhmi (akhunh-azi tama) kan tam tuk caah, cu caantha bawhmi hna thinlung ahcun, zeidang aum kho lo. Zungkaimi zong nih zung hman tein kai lo le rian tha tein tuan lo in, daithlang in zungkai le riantuan a tam.

Cu tikah, Bible nih a huat taktakmi "ziknawhnak" a chuak. Thildangdang hlennak, eihmuarnak, ningcanglo nunnak, achawngkhunak vialte a chuak. Fimcawnnak sianginn hmanh ah, ningcanglo in tangka einak le ziknawhnak in rian an tuan tikah, ram cu ahram in aa rawh tik ahcun a par le a nge cu chim a hau ti lo. Cuticun mipi thinlung a rawk (corrupt) mi ruangah ram le miphun a thancholonak asi.

Caantha (akhunh-azi) abawhmi hna ziaza zoh tikah an ziaza aa lo dih. An tha a thu. Riantuan an huam lo. Thluak in an tuaktan huam lo. A fawinak in thiltha hmuh an duh. Lihchim, mihlen, ningcanglo in thil tuah, mahca thatnak lawng ruah, leiba lawng lak i chim hman ti lo, mi eihmuar, mi zahhngal lo an si. Mi hmaikhah lo an ngei lo. Mi ti-thulh le zitmuai an thiam. Thil alem ser an hmang.

Cucu achawngkhu timi cu an si. Kawl biafang hi a tling ngai caah ka van hman chih. Achawng-khu tukmi ram cu ramtha a um bal lo; ramrum le ram thangcho a um bal lo. Vawleicung ram vialte zoh tikah, ram thangcho cia timi hna hi, caantha bawhlomi ram lawngte an si.

Minung kan zia hi leem a ngeimi kan si. Cucu ralrin a herh taktak. Thathut zong mi a lem; riantuan zong mi a lem; achawngkhu zong mi alem; caantha bawh zong mi a lem. A kan leem hnu ahcun a thalo timi theih ko zongah, kan tuah tawnmi kha tuah lengmang asi than ko. A ruang cu kan ngawt ah a tla. Ngawt ah tlak cang hnu ahcun, mah le mah thawng ah i thlak asi cang. Chuah a fawi ti lo.

Nikhat ka tonmi cu ka philh kho lo. Voikhat cu Childcare ka sawk lai tiah Job and Family Service Center ah ka fahniang pate he kan kal. Appointment ngeilomi cu zanlei 3:30 tiang lawng caseworker ton khawh asi. Tokin ka dawh ve. Ka number cu (58) asi. Ka hlan ah a phanmi tampi an um. Nau ka ken fawn. Ka fale (5) sianginn in 4:00PM ah atin ding an si fawn. Anu a umlo caah, caan kongah lungrethei ngai in ka um.

Cu lio ah, kan pawng i a ummi nute nih a number kha ahlonhta i, a chuak diam. Cu number cu 48 asi. Minung pakhat zoh suimilam cheu tluk a rau tawn. Cu number te cu ka fapate nih aa lenh len ko. Cu number te char i, hman ahcun minung 10 ka chawhkanh hna hnga. Ka rang deuh ngai hnga. Aho nih theih ding zong asi lo. Chawhkanh duh ahcun caantha ngai asi. Asinain, "Ka tuah lo mi a theipar ka zun awk asi lo" timi ka tlaih caah, keimah um tein ka um ve ko.

Cu lioah cun Minak pa pakhat ka pawngah a ra. Pumrua tha le midawh ngai asi. Aholh cu apai pah ve. Atangah vailamtah bantuk atleumi thikual aa hruk caah, "Krihfa asi hnga maw?" tiah ka ruat ngai nain, ka hal theng lo. A thilri hrukaih zohnak in, biaknak lei minung asi lai ti cu theih khawh asi. Amah zong cu childcare a sawk ve mi asi.

Chonhbiak nuam ngai asi. "Hello" tiah a ka ti i, bia a ka ruah. "Khawika ram in dah na rat?" tiah aka hal i, "Burma" in tiah ka leh. "Nangteh?" tiah ka hei hal ve.
"Khawika in dah ka rat hnga tiah na ka ruah?" tiah a ka hal chin. Ka leh hlan ah, caseworker nih a kan auh i, kan bia a cat.

"Rak ka hgakta rih mu? Khawika in dah na rat timi kan chimh lai" tiah ka leh.

Ka thutnak ah ka van kir than. Amah nih "Krihfa na si maw?" tiah a ka hal. "Ka si" tiah ka leh. Bia kan i ruah pah in, ka fapa nih aa lenhmi ca number zuhmi te cu a hei hmuh.

"Khi ca khi nangmah ta asi maw?" tiah a ka hal. "Ka pawng ummi nu nih a kaltakmi asi. Ka ta asi lo" tiah ka leh. "Ka van zoh ta hnik lai, a number a tlawmmi asi maw" tiah ati. Number cu ka pek. A van zoh i, "48" asi. "Oh..ka ta nakin a tam deuh? Tlawm deuh sehlaw cu ka thlen hnga? Nang na number zeizat dah a si?" a ka ti. "58" asi tiah ka leh. Ziah na thlen lo? tiah a ka hal i, "Ka ta asi lo" tiah ka leh than.

Ka tonmi thil hi ka caahcun a fate asi kho men nain, "lungput" (moral) caahcun a biapi tuk. Kha number te kha, i thlen ning law, keimah hlan kalmi minung 10 ka chawhkanh hna lai. Ka caah ahcun a tha ngai ko lai nain ka chawhkanhmi hna caah a tha lo taktak. Krihfa si ahcun, "Midang ca chiatnak asimi thil ah 'caantha a bawhmi' (akhunh-azi tama) kan si awk asi lo" ti ruah ding asi.

Phundang in tuak ahcun, mi pakhat ka chawhkanh i, minute 30 ka tlaiter ahcun, anih a van changtu kha minute 30 a tlaiter ve. Ka chawhkanh hnga dingmi an zate in minute 30 cio an tlai ahcun, an zate an tlaimi cu minutes 300 asi. "Caan cu tangka asi" caah, suimilam pakhat ah fang 10 in dawi ahcun, a tlawmbik ah 5x10=$50 ka sunghter cang hna. Sehzung zongah, chuahlei ah suimilam hmeh kha nikhat ah minute 1 in kai tlaiter ahcun, "thla khat ahcun minute 30" ahlei in ka ei cang. Caan in sehzung kha ka sunghter cang hna. Cucu "achawng-khu" timi cu asi ko.

Minak pa cu a ra than. "Krihfa na si maw?" tiah a ka hal. "Ka si" tiah ka leh. "Jesuh kong chimh i, Jesuh zultu siter na ka duh maw?" tiah a ka hal. Cuka ka va kalmi cu Jesuh kong va chimh dingah ka kalmi zong asi lo caah, "Jesuh kong chimh ding kan tim lo" tiah ka leh. Asinain ka lungthli cun, "Ka tuahsernak in Jesuh kong thawngtha hi chimh kan duh" tiah ka lungchung in ka hei ti. Krihfa sinak hi, voi tampi cu kaa chimnak in tuahsernak in langhter abiapi deuh tawn. Cucu "Vawlei caah cite le ceunak" timi kha asi ko.

Krihfa na si maw tiah ka hal. "Ka si lo" ati. "Ziah na tangah vailamtah cu na cuanter ne? Catholic ah pei kan ruah cu" tiah ka leh.

A ka lehmi cu, "Hihi vailamtah taktak asi lo. Hlanlio Egypt miphun hna nih, Pharoah tiang nih an hmanmi 'ank' timi asi. "Hlanlio Egypt biaknak i nunnak (life) timi ahmelchunh asi" tiah a ka leh. Cun "Kei cu Muslim ka si. Ka ngakchiat lio ahcun Krihfa background ah ka rak thang. Atu ahcun hlanlio Egypt biaknak, Krihfa biaknak, Muslim biaknak hna hi komh viar in biaknak dang tuah hi ka zuam i, Muslim dang nih an ka duh lem lo. 'pathian' (deity) timi cu tampi a um ko lai nain, Pathian taktak cu pakhat lawng aum ko" tiah azumhnak aka ruah.

"Khawika ram in dah a ra mi ka si tiah na ka ruah" tiah a ka hal than. Capo bantuk in. A muisam, a sining, a pumrua, a awchuah, a umtu ka zoh lengmang tikah, "Nigeria in a rami na si theu lai?" tiah ka leh.

"Na dik bak! Zeitindah na theih khawh? Pathian nih an chimh maw? Are you the prophet? (Prophet na si maw?) tiah a ka leh.

Prophet ka si lo. Pathian nih a ka chimh le chimh lo ka thei lo. Asinain Nigeria na si bak tikha ka hngalh ko tiah ka leh.

A khuaruah a har ngai i, cuticun nuam ngai in capo kan saih pah hnu ah, caseworker nih a kan auh i kan i then thai. Kan nunchung ah a hmuh zong kan va hmu ti lo men lai. Asinain a ka philh kho lai lo i, kei zong nih ka philh kho ve lai lo.

Nigeria pa ka tonmi bantuk in, minung hi kan thilthuam hna cu tleu zuar kan i hruk ko lai. Sui le ngung zong in khat lak kan i tamh men ko lai. Kan angka zong ah vailamtahtung khat thup zong in aa suai men ko lai. Jesuh hmanthlak zong a cuang men ko lai. Kan ka in cun "Pathian Pathian" ti hi kan chim kho ngai men ko lai. Asinain cu hna nak in alet tamtuk a biapi deuhmi cu, kan thinlung chung ah a nungmi nuncan ziaza kha asi.

Nigiria pa cu puan tleu zuar in aa hruk, vailamtah bantuk atangah a lian pi aa hruk, a ka in biaknak kong le thlarau kong lawnge a chim nain, a thinlung chung ahcun "caantha rumro a bawhmi a rak si."

Cu bantuk in aleng phawthual in Pathian a thei tuk i, biaknak aa zuam tukmi Farasi pawl kha, Jesuh nih cun, "thlanthu, cinghngia le rul" he a epchunnak hna asi. Nigiria pa bantuk in, mah ca a that paoh ahcun midang sungh kha a pawi i chiah lo kha thil pawi asi. Tuah taktak lo zongah ruah zong kha a thiang lo.

Caantha bawhmi le akhunh-azi tama asimi hna cu, midang sungh kha pawi ah an chia lo. Midang leirawi zong kha pawi ah an chia lo. Caantha bawhmi Judas Ischarioat cu akhunh-azi tama asi caah a Bawipa Jesuh leirawi kha pawi ah a chia lo. Tangka phar 30 maimai ah a Bawipa a leirawi huam i, a zumhnak a kaltak sian ko. Nigiria pa nih, a zumhnak le a biaknak kha, number zuhmi pakhatte, caantawite caah kaltak a duhmi lungthin kha, akhunh-azi tama lungthin asi. Cu ziaza cu Krih cawnpiaknak le Krihfa nunzia he aa kalhmi asi.

Krihfa kan si kanti tung i, kan mah miaknak ruah ah caantha a bawh pengmi kan si ahcun, Krihfa nunzia asi ti lo. Kan mah ca a that paoh le midang an sunghnak kha pawi i kan chiah lo ahcun Krihfa nunzia he cun aa hlat tuk cang. Minung pumpak in cozah cung tiang in, caantha bawhmi Krihfa si lo a herh.

Krihfa kan zumhnak hi a tak maw tak lo timi hi, check than lengmang ahau. A caan ahcun kan zumhnak hi kan chungah a muru um lo in, kan kaa le kan lengphaw lawng ah a um. Cucaah "caantha kan bawh tawn i, akhunh-azi tama ah kan i chuah tawn. Kan zumhnak kha thil fatete ah kan kaltak. Esau nih "sabuti ca maimai ah fa upa sinak azuar bang, number pakhat cah kan zumhnak kha kaltak ding asi lo. Zumhtlak Krihfa si hi aherh tuk.

Tahchunhnak ah, USA ah tax tuah caan ah hin Krihfa zumtu taktak le a lem an langh cem caan asi. Zeicatiah cozah hlen le eihmuar hi an i zuam cio tawn ti asi. "Cozah tangka pei asi ko cu" ti in, tax hna asiloning in tuah le cozah tangka te hna sullam ngei lo in lak zong khi, caantha bawmh mi le akhunh-azi tama pawl nih an tuahmi thil asi. "Unemployment" zong asilo ning in ei ti te hna zong, thil ding an si lo. Khawnden lo mi zong ka khawngdeng ti in, lih in insurance companhy tazacuai te hna zong, caantha bawmh le akhunh-azi tama si asi caah, Krihfa nunzia he aa ralkahmi an si.

Satan zong hi caantha a bawhmi pa asi. Lihchim le hlen kha pawi ah a chia lo. Zeicatiah anih cu lih vialte hna i pa asi. Eve zong kha ahlen. Nang le kei zong ni fatin kan nunnak ah, kan zumhnak a pial khawhnak hnga ding caah, a phunphun in a kan hlen.

Zumtu atimi hna nih kan ruah dingmi cu, "Voi zeizat hi dah caantha bawmhmi le akhunh-azi tama kan si cio cang?" timi hi asi.

Cu hlennak ah Satan nih a hmanmi hriamnam thabik pakhat cu, zumtu aa timi hna hi, "Caantha bawh hmangmi le akhunh-azi tama" ah siter a kan duhmi hi asi. Cucaah zumtu kan thinlung ah caantha bawh duhnak le akhunh-azi tama si duhnak a van chuah bak in, Satan aa phuang cang ti kha, theih zungzal a her!!!

Silent Night Holy Night: Christmas Hla Sunglawi

December 23, 2015, 12:26 am

≫ Next: Hniarlawn Khua & Solfa Thiammi Tarpa

≪ Previous: Caantha Bawh

$

0

0

A ra laimi Christmas cu kan Krihfabu, Emmanuel Chin Baptist Church, ah thawngtha chim ding ka si. Zeikong dah ka chim hnga ti ka ruat. "Daihnak" kong chim a herh in ka ruat. Zeicatiah nihin ni ah pumpak nih daihnak kan herh tuk hringhran.

Nihin nih daihak aum lo. Bawi Jesuh chuah lio caan zongah a rak um lo. Daihnak a um lo caah, Jesuh zong cu pumpak kan daihnak caah a chuahnak asi. Christmas thawngtha ka chimmi abawmtu ah zei hla dah ka thim hnga timi ka ruat.

Thau i pastor tuan ka thawk kum, 1996 in, Christmas ni paoh ah, thawngtha chim ka tin ahcun ka thawh tawnmi hla cu, "Silent Night...Holy Night" timi hla hi asi tawn. Hi hla sak lo in Christmas liamter ding hi sian a si bak lo.

Hi hla hi ka duh tuk. Ka uar tuk. Hi hla ka sak tik ah hin, ka thinlung chungah chim zia ka thiamlomi lunglawmhnak, thanuamnak le daihnak ka ngei. Jesuh dawtnak athar in a ka theihter. Azaangba mi ka thlarau kha lawmhnak a ngei than. Ka lungretheihnak le ka thilrit vialte hi hla nih a ka chawn tawn. Zeicatiah "Hi a thiangmi le adaimi zan ah pei, kan caah mikhamhtu Meiah cu a dai lo ngaimi Rome ukmi vawlei ah a rak chuah cu?" ti khi ka ruat.

Hi hla ka sak fate, ka pumsa hi, Bethlehem khua ah hlah maw ka um rua tiah ka ruat. Jesuh chuah zaan khi mitthlam ah a cuang. Hi hla ka sak fate, kan semnak khuate kha ka ngai khun fawn. Ka ngakchiat lio, carol sining vah kha ka ngai. Ka hawikawm tete kha ka ruat than hna. Acheu thlanmual an liam cang. Acheu nung nain kan i then cang hna. Kan ngakchiat lio i, kan khua i Christmas carol sining rak vah lio i, zantim i hi hlasak kha cu a rak nuam tuk. Hi hla ka sak fate, lungthin puan bang an thar than lengmang ko!

Christmas i thawngtha ka chim paoh ah, hi hla hi zapi sak ding in ka thawh tawn bantuk in, tu kum zong thawh rih ding ka ti. Tu kum ka thawhnak cu voi dang nakin aruang a um khun. Zeicatiah hi hlate hi an phuahnak in atu kum cu "Kum 200" a tlinak kum asi caah asi.

Hi kum 200 chung hi a duai lo mi hla asi. Christmas caan ahcun hlasak thiam tampi nih aphunphun in aw an chuah i an sak. Hlaphel tam tuk ah a chuak cang. Holh phun (300) tluk in an leh cangmi hla asi. Cucu ruah tik ah, hi tluk larmi hla a rak phuahtu pa thinlung ah Pathian thlarau nih phuah a rak fial ko timi hi zumhlo awk atha lo.

Silent Night Hla an rak hmasatnak khua Oberndorf

Hi hlabia phuahtu hi, kum note asimi Priest Father Joseph Mohr asi. Amah hi hi hlabia a tuah lio ah hin, Lungau peng, Mariapfarr timi khua ah a rak um lio asi.  Cu ka khua in, Austria ram Oberndorf ah priest abawmtu ah biakinn tharte asimi St.Nicholas Parish church ah an rak chiah.

Preist Mohr nih, Oberndorf khuapawng i a ummi Arnsdorf khua ummi, Franz Xaver Gruber kha hla-aw tuah a va fial. Cu pa cu sianginn cachimtu saya le piano tumthiammi asi. Amah nih 1818 December 24 ni ah, a aw a rak tuah.

St. Nicholas Parish Church ah, an mah pahnih nih 1818 Christmas Laizan (Christmas Eve) ah, avoikkhatnak bik an rak sak hmasat. Cu caan thawk i, Christmas hla ah a lar ngaingaimi le sak ngaingami hla ah aa chuah.

Mohr nih, a hmasat bik a rak tialmi ca cu a tlau. 1995 ah catlak pakhat an hmuh i, cu catlap cu Father Mohr kut tial asi i, hlathlaitu pawl nih hi ca hi 1820-1825 karlak ah tialmi asi an ti. Hi lawnglawng hi, Mohr kuttial ca an hmuh khawhmi atangmi asi. Hi ca nih alanghtermi cu, Mohr nih hin hi hla hi 1816 ah aphuah ti kha a fiang.

1995 i an hmuhmi Mohr ca ahcun, acunglei cakehlei kap kil ah, "Text von Joseph Mohr mapia Coadjutor 1816" tiah aa tial. Cun acunglei cavorhlei kil ah "Melodie von Fr. Xav.Gruber" tiah awtuahtu min zong kha aa tial chih.

Silent Nigh hlate hi Mohr nih a rak phuah lio ah hin, an umnak ram hrawngah nihin ni bantuk in harnak in a rak khah lio caan asi. Napoleon Ral (1792-1815) an i tukmi a dihka te asi. Cu ral nih Europe ramkip ah harnak tam tuk a rak chuahpi. Vienna Congress ah Europe kha ramri an cheu than hna i, ramri a thar in an suai hna. Cu lio caan ah, Mohr riantuannak hrawng Salzburg khua zong cu biaknak in hruaimi khua asinak in a zalawnnak a sung i, vawlei uknak chungah an khumh. Salzburg khua le ram hna zong cu an cheu hna. Acheu cu Baravia (German) ah an chiah i, atam deuh cu Austria ah an chiah.

Cuticun Silent Night hla an rak sak hmasatnak bik khua Oberndorf zong cu, an cheu. Salzach tivapi kha ramri ah a van cang i, Oberndorf cu Austria ah a um. Khuapi laifang Laufen cu, Baravia (German) ah a cang. An karlak tivapi kha ramri ah nihin ni tiang a cang thai. Napoleon raltuknak ruang ah buainak le harnak tam tuk a chuak.

Silent Night Chapel

Oberndorf khua cu tivapi kam ah a ummi asi i, phurhtlunhnak leiah hmunhma tha ngaingai asi. Cite an phurhtlunhnak hmun asi i cucu kum tampi chung i khua sipuazi thattertu asi. Napoleon ral a thawh tikah, cite phurhtlunhnak lei vialte aa rawk dih i, an sipuazi aa rawk thai. Tilawng mawngtu pawl. tilawng sertu le thilri cawithlirtu vialte kha rianlo in an um hna. Hi har lio caan (1817-1819) ah hin, hlaphuahtu pa Mohr hi Oberndorf ah arak um lio asi.

Mohr hawihlan a rak umnak Mariapfarr zong hi, Bravian ralkap pawl nih an rak tuk i an rak lai i, ralkap an rak kirter than hna hrawng hi 1816-1817 ah asi. Mohr nih hin hi bantuk buainak, harnak le raltuknak hna hi 1816 ah a rak hmuhtonmi asi i, 1816 ah "Silent Night" timi cu a rak tial.

Cu har lio caan ah hla a phuahmi asi i, "Silent Night.." timi i cang 4 nak i a tialmi cu sullam a ngei khun. Cu caang nih a langhtermi cu "Daihnak le hnangamnak kha a rak hlam tuk" ti kha a langhter. Cu daihnak cu a chuakmi Jesuh Krih sin in a rami asi ti kha, hi hla nih a langhtermi asi.

Oberndorf (Tiva in L lei hi asi). R-cu Germany asi.

1859 ah New York khua i, Trinity Church i, Episcopal priest, John Freeman Young nih Mirang holh in a rak leh. Cu a lehmi cu nihin ni i kan sakmi "Silent Night Holy Night" timi hi asi. Hi hla hi, holh phun 140 in an leh cang. A tawitete cun 300 tluk in an leh cang. Tu chun an sakmi cu kokek awtuahtu nih a tuahmi nakin tlawmte a fum deuh ti asi.

Silent Night an rak sak hmasatnak bik biakinn St.Nicholas Parish cu tilian nih a hrawh caah, a um ti lo. Cuka hmun ah cu lio biakinn he aa lo mi chapel an sak i, cu chapel cu "Silent Night Chapel" tiah mipi nih an theih cemmi asi.

Hi hla hi Krihfa ramkip nih an uar. Chan tampi an sak cang nain, "Aduai bal lomi hla asi." Ral an i tuk cuahmah lio zongah, hi hla an sak ahcun, minung thinlung a rak dam tuk i, a raalmi hna zong an thinlung a rak daihter hna ti asi.

Ralpi Pakhatnak 1914 Christmas lio ah a rak i kapmi Mirang le German ralkap hna nih, "Christmas Raldaihnak" an rak tuah i, Christmas Ni cu i kap lo tein an rak um. Cu nih ahcun, Mirang le German ralkap hna nih an hriamnam cu an rak chiah dih hna i, hi hla hi Mirang hla le German hla in ralram ah thangpi in an rak i sak tonh ti asi.

Raltuk lio hmanh ah, lungthin daihnak ape khotu hla bia cu hitin asi:

                      Silent Night
Silent night, holy night, all is calm, all is bright
Round yon virgin Mother and Child, holy
Infant so tender and mild,
Sleep in heavenly peace,
Sleep in heavenly peace.
Silent night, holy night, shepherds quake at the sight,
Glories stream from heaven afar, heavenly hosts sing
Alleluia.
Christ the Saviour is born,
Christ the Saviour is born.
Silent night, holy night,
Son of God, love's pure light,
Radiant beams from
Thy holy face, with the dawn of redeeming grace,
Jesus, Lord, at Thy birth,
Jesus, Lord, at Thy birth.
Silent night, holy night, wondrous star, lend thy light;
With the angels let us sing,
Alleluia to our King.
Christ the Saviour is born,
Christ the Saviour is born.

-------------------------------

Zohchihmi ca

1. www.stilenacht.at/en/orgin_song.asp

Hniarlawn Khua & Solfa Thiammi Tarpa

December 27, 2015, 7:27 pm

≫ Next: Pathian Thluachuah Rel

≪ Previous: Silent Night Holy Night: Christmas Hla Sunglawi

$

0

0

Hakha peng, Hniarlawn khua hi, Lairam khuate lakah khua fate asi ko nain, solfa thiam lei ah min a thang ngaimi le solfa thiam tampi an chuahnak khua asi.

Hakha ka um lio zongah, Hniarlawn hi solfa an thiam ngai tiah ka rak theih tawn. MIT ka kai lio ah solfa a kan chimtu le hla a rak kan hruaitu cu Hniarlawn khuami, Rev. James Tin Kung a rak si. Thau khua ah a rak um balmi, San San nu le pa timi zong, kan khua an rak phan i, solfa an rak thiam ngaingai. Adang min ka theihlomi tampi an um rih i, ka theihmi ahcun Rev. Lal Cung Awi te hna solfa thiam ngaingaimi an si.

1982-84 tiang Hakha ah ka rak um. Lung Biakinn hi voi tamcem ka pumhnak asi. Cu lio ah hlaremhmi lak ah, Hniarlawn khuami hi, solfa lei ah chimrelmi an rak si. Zeiruang ah dah Hniarlawn khua hrawnghran hi, hitin solfa thiammi an tam hnga timi ka rak ruat tawn. A ruang ka thei lem lo, Hakha akhua he aa naih caah, Siangbawi te le hlanlio Krihfa hmasa hna sin in an thiammi asi theu lai tiah ka rak ruat.

Rev. Lal Cung Awi le Pa Ceu Hlun (Ref. robawm.com)

Cu ka rak ruah tawnmi aphi cu Hmantaw ka kal lio ah ka rak theih. Cucu 1995 kum, MIT i BD (II) ka awn kum ah asi.

1995 Thalcaan lio ah, hawikawm tlawn ruah ah, Hmantaw khua ka va phan. Hmantaw khua upa tampi an rak ka leng. Cu lio ah tarpa pakhat a um ve. Amin ka thei ti lo. Amah cu kum 68 kuakap asi lai.

Cu tarpa nih cun, "Ka fa, khawika khua dah na si?" tiah a ka hal. "Thau khuami ka si" tiah ka leh.

Cu cangka in tuanbia saupi a ka chimh colh. Atuabia a chimmi cu, hitin asi.

"Ka fa, mah cu Thau khuami hme maw na si?"

"Kan tlairawl lio ah hin, solfa thiam kan rak duh tuk. Cawnnak ding khua kan tuaktan kan rak thei lo. Solfa thiammi an rak har tuk. Thau khua ah solfa thiammi an um an ti caah, Thau khua i solfa cawn ah Hniarlawn le Nabual in minung tam ngaite kan rak kal. Riahcaw kan rak i rawnh i, a thla thla in Thau ah kan rak caam. Chun ah lo kan thlawhpi hna. Zaan ah meifar van bu in hla rak cawng tawn" tiah ngaihchia ngai in a ka chimh.

Pathian an rak duh ruang ah, riahcaw ronh bu le lo thlawh piak bu in, Hniarlawn khua in Thau i solfa cawn ah an rak rak kalmi cu, ka khuaruah a har taktak. Uar zong an um tuk. An duhnak, an huamnak le an i pumpeknak hi, upat hmaizah tlak taktak an si ka ti.

Tu chan mino tampi cu, meng 1/2 hmanh solfa cawn kal kan huam ti lo va si kaw, an nih cu Hniarlawn in Thau tiang cu meng 60 tluk a hla i, cu tluk a hlami ah solfa cawn ah an rak kal. An innlo, an rian, an sining vialte an rak kaltak. Uar an um taktak. Hla phuahtu nih "Kan pupa zumhnak a nungmi" tiah atimi hi, an zumhnak hi  arak nung taktak ko. Atu chan zumhnak style in cun, "An piangthar lo le hell an kal lai" kan ti men ko hna lai. Asinain, hihi chim ka duh. "An nih cun zumhnak nung an ngeimi an si i, Abraham zumhnak bantuk in an zumhnak kha an nunnak in alanghtermi an si" tiah chim ka duh. An nih sin ahcun, zeitluk in dah ka pek khawh lo timi kha, keimah le keimah zong ka hmuchuak ve.

Hlanlio Laimi kan pupa zumtu hna zumhnak, pumpeknak, huamnak, biaktaknak le harnak tuarnak hna ka ruah ah, ka upat taktak. Cu tarpa cu a nung ti hnga maw ka thei lo. Ka mitthlam ah a cuang theu tawn. A caan caan ahcun a tuanbia a ka chimhmi te ka ruat theu tawn. Ka philh sual lai ti ka phan caah le cu ka hngalh ti lomi tarpa te tuanbia a loh sualnak hnga lo ding caah, hi ca hi ka tialnak zong asi.

Cu tarpa te le a hawi le aho dah an si hnga ti zong ka thei kho ti lo. Mi nih cun upatnak le hmaizahnak an pe lem hna lai lo nain, kha amin ka theih tilomi tarpa te le a hawi le kha, upat hmaizahnak ka pek hna. Ka upat. Ka thangthat hna. Laimi caah zohchunhtlak zumtu tha an si ka ti. Minung nih cun an tuanbia kan philh ko hna lai nain, Pa PATHIAN  nih cun a philh hna lai lo timi fiang tein ka theih caah, cucu ka lawmhnak asi.

Hniarlawn le Nabual hrawng hi, zei cadah hi tluk in solfa an thiam hnga timi ka rak ruah tawnmi te kha, aphi pakhat cu an pupa hna mah tluk in an rak huam caah asi timi kha ka hmuh. USA ka phak hnu ah, "Hniarlawn Hlaremh" hlaphel ka ngaih balmi a um. Atlangpi ka thei ti lo. Cu hlaremh hna cu ka van ruat than i, kha tarpa te le a hawi le pawl tuhmi "thlaici" an si timi ka hmuh. Thlaici atuhtu rak um lo ahcun, Hniarlawn hi mahtluk in hla an thiam lem hnga lo.

Nihin ni Hakha le Thantlang Peng khuate sining zoh tikah, Hniarlawn nakin solfa thiammi khua an tlawm men lai tiah ka ruat. Cutluk in solfa thiammi an tam. Thlaiti atuhtu kha Hniarlawn Patar pa te le a hawi le kha "minthatnak" (Credit) pek phu taktak an si. Kha hna thlaici tuhmi te kha alo ti lai lo. Hniarlawn cu solfa an thisen le an thihri ah a lut cang. An tlik le ruh tiang in a lut cang. Cucaah techin fapar chan tiang, chan tampi solfa an thiam cang lai tiah zumhnak ka ngei.

Kan khua (Thau Khua) kong zong ka ruat than. Kai theih tik ahcun, solfa thiammi chim ding tlak cu Pu Van Ling dah ti lo cu an um lem lo. Cu Hniarlawn tarpa te nih a ka chimhmi tuanbia ka ruat i, kan khua kong ah ka lung a fiang lo mi ka hei ruat than.

Zeicadah Hniarlawn le Nabual tiang nih Thau khua ah solfa an rak cawn hnga? Ahodah chimtu asi hnga? Cu solfa chimtu saya cu khawika in dah arat hnga? Zei bantuk minung dah asi hnga? Khawika ka in dah a va thiam ve hnga? Hakha le Thantlang hmanh ah solfa chimtu an um lo lio caan ah, zeicadah Thau khua khuate, India ramri khua ah solfa chim kho saya aum hnga?" timi vialte ka ruat. Aphi ka thei kho lo.

Thau ka tlun hnu ah, khua kan Krihfa upa ka va hal hna. An ka chimhmi cu hitin asi. Ka hngak chiat deuh caah ka rak theih manh lo mi tuanbia kha an ka chimh i, cu ceu cun ka lung a van fiang ve. Upate nih an ka chimhmi cu, hitin asi.

"Thau khua ah hin, India ram lei in cawkmi Press seh kan rak ngei. Cucu Hakha le Thantlang hmanh nih an rak ngeih khawh ri lo mi asi. Cun Rev. Lengkham hi Mizoram in a ra i, Thau ah pastor a tuan. Amah hi solfa thiammi asi. Amah nih Thaumi hi solfa a kan chimh. Cucaah khua dangdang hna zong, Thau ah solfa cawn ah an rak ratnak asi. Cu Hniarlawn le Nabual hrawnghrang zong cu, solfa cawn ah, Thau i an ratnak cu asi" tiah an ti.

Kai theih tik ahcun, kan mah khua ahcun solfa thiam tiah chim dingmi cu Pu Van Ling lawng asi. Asinain Hniarlawn khua tu ahcun solfa leiah saya a tuan kho dingmi solfa thiam an rak tam tuk. Nihin ni tiang zong, Solfa lei ahcun Hniarlawn cu min ngeimi khua pakhat an si.

Cu tarpa nih a ka chimhmi a tuanbia te ka ruat i, lunglawmhnak in ka khat. Keimah chan ahcun Thaumi cu solfa thiam kan um ti lo nain, Hniarlawn le Nabual hrawnghrang tiang Solfa thlaici a karhtertu khua pakhat kan rak si ve ko timi ka hmuh tikah, kai lawmh lawng si lo in kai lunghmuih. Krihfami kan rian cu, midang thiltha hrawmh ve le midang thluachuah hmuhtertu si ding asi bantuk in, kan khua Krihfa hmasa hna zong ka upat hna.

"Mi pakhat thawng sa pakhat thawng" an ti bang, Thau khua ah solfa thiam ngaingaimi Rev. Lengkham aum ruangah Hniarlawn le Nabual tiang nih solfa an thiam. Cu hna zong nih, an thiammi solfa thiamnak thluachuah cu Hakha peng ah an karhter chin ve.

Cucu pei Jesuh nih, "Vancung pennak cu antamci mu he aa lo" tiah atimi cu asi cu. Antam ci cu a fate ko. Asinain an van tuh i a keuh tikah, antam kung lianpi ah aa chuah i, va nih an tlanh i a theipar kha an ei khaawh i, va tampi caah lawmhnak le khimnak arak si. Cu ve bantuk in, Thau khua i solfa thiammi pakhat hnih ruangah, Hniarlawn le Nabual tiang solfa thiammi an karhnak kong ka theih tikah, Rev. Lengkham cung zongah kai lawm. Thaumi ka sinak zong in, kai lawm fawn.

Vancung pennak karhternak caah, mi kip hi kawh auh le tuanvo pek kan si. Kha Hniarlawn tarpa te le a hawi le zong kha solfa in vancung pennak a kahtertu an rak si ve ko timi ka ruat i, kai lawm. Ka upat hna i, ka thangthat hna.

USA ka phak hnu zongah, kha Hniarlawn tarpa te kha ka ruat theu tawn. Hniarlawn khuami he kan i ton fate a kong ka chim theu tawn. Ka philh kho lo.

Kha tarpa te kha, hi vawleicung a nunnak zong a liam cang men ko lai. An tuanbia, an i pumpeknak, Krihfabu le Bawipa ca an rak i peknak kha, mi nih an philh cang men ko lai. A theih zong an theih piak lo men ko hna lai.

Asinain, amah le ahawi le nih an tuhtami solfa thlaici cu Hniarlawn-Nabual hrawng le Hakha pawng hrawnghrang ah a dong ti lai lo!!
------------------------------

Chinchiah

Hi capar in, Hniarlawn Tarpa te le a hawile le Rev. Lengkham upat hmaizahnak ka pek hna. Pathian nih vanram ah suiluchin a pek ko hna lai timi ruat bu tein hi ca hi ka tial. 

Pathian Thluachuah Rel

December 27, 2015, 11:49 pm

≫ Next: Lairam Ah Choir Saubik Ahruaimi

≪ Previous: Hniarlawn Khua & Solfa Thiammi Tarpa

$

0

0

Christmas thla hi Krihfami kan caah cun thla sunglawi bik asi. Hi thla ah hin, vawlei hmun tampi ahcun Christmas muisam a leng kho lo i, ngaihchiatnak le mitthli he khua an sa hna. Kan pawngkam thil sining zoh in, Pathian thluachuah rel zia thiam ding hi, kan nunnak ah a herh tuk caah, hi ca hi ka tialmi asi.

Nihin ni vawlei zoh tikah, thawngpang chia lawngte in a khat. Raltuknak le buainak thawng lawngte a leng i, hmun tampi ah daihnak a um lo. Christmas hmanh nuam in ahmang lomi tampi an um. Innkang meitet le thlirial ruangah mithi tampi an um hna.

Christmas thla ah vawleicung a khuhnenh bikmi thawngpang hna zong hi, thawngpang tha a um lem lo; thawngchia lawngte a si. Cu thawngchia cu kan nunnak ah ruat hna u sih law, "Pathian nih zeitluk in dah a ka dawt?" timi Pathian thluachuah rel zia thiamnak ding hi nang le kei caah abiapi tuk hringhran timi kha, atanglei thil sining hna in fim i lak hna u sih.

1. Syria kahnak

Syria ah tapung phu (100) renglo an um. An i nawnnawk viar i, an ram kahnak hi 2011 in atu tiang asi i, a dawng kho ti lo. Minung 250,000 leng an thi cang lai ti asi. An khuaram a rawkmi hi kum 20 chung ser hmanh ah, ral thawh hlan a tluk kho lai lo ti asi. Minung 8,000,000 renglo Syria refugee an si. Umnak reprai ngei lo in an zam hna. Ngakchia caah a pawi khun. Zeicatiah Sianginn kai aum lo. Khua sih, ruahsur, nilin a sining in an tuar. Hihi tuak ahcun Hakha kan tonmi hna cu a rak din tuai tuk.

Khuaram hitin aa rawkmi ah ngakchia an tuar ko

               Jordan ram i Syria refugee camp pakhat

2. Ukraine Buainak

Ukraine ramchung kahnak ah minung 8,000 tluk an thi cang lai ti asi. An khuaram a rawk ngaingai. Fawi ah a dai kho ding an si lo. Russia le Ukraine ramchungah refugee tampi an zam ve. Ukraine le Russia karlak ah theihthiamlonak zong a chuak.

EU le Nitlaklei ram tampi nih Ukraine tapung pawl na bawmh hna timi ruang le Crimea Tikulh Russia nih a lak thanmi ruang ah, Russia zong sipuazi an phih i, Russia cozah zong harnak tampi an pek ve. Nihin ni tiang an dai naisai rih lo. Hmailei zeidah an lawh te lai?

Donetsk Int. Airport zong hitin a cim viar

Lamsul zong hitin an rawk

3. Nigeria

Nigeria ah Muslim biaknak in hruai aduhmi le Al-Qaeda tapung le ISIS tha pemi Boko Haram tapung cu an sual taktak. Hriamnam thatha "tank" tiang an ngei ve. Hi hna hi Africa ISIS an si. Nikum ah Krihfa siangngakchia nu 200 renglo an tlaih hna i, nupi ah an i tuah hna. Muslim ah an canter hna ti asi. Atu tiang an hmu thai ti hna lo. Boko Haram ruang ah bomh puah le raltuknak fak taktak a um peng. Nigeria ram ah Muslim ram dirh a timmi tapung an si. An hruaitu pa hi athi an rak ti nain, nihin ni tiang a nung ko rih.

            Boko Haram tapung hruaitu le a hawi le pawl

Krihfa siangngakchia kha hitin Muslim ah an canter hna

                                    Hitin car bomh an puah lengmang

Nizan ah atanglei khuate ah hin bomb an puah i, 30 an thi; 22 hma an pu; innlo tam taktak a rawk. Hi bompuakmi hna he, epchun ahcun Hakha bomb puakmi cu, afak ko nain a dintuai ngai rih. Boko Haram nih 2015 chungah "Nigirea minung 6,644 kan thah cang hna" tiah uangtlar ngai in an i porhlaw. 

                                                 Nizan puakmi asi

4. Europe Refugee

Syria, Lybia le adang ram hna in 2014 chungah minung 850,000 Europe ram ah refugee in an zam. Rili ah a thimi 2,500 leng an kai cang ti asi. Tar le nau no ngeimi nu le ngakchia hna caah harnak tam tuk a chuak. Ralpi 2 hnu ah refugee buainak nganbik asi an ti. An zam cuahmah rih ko hna. Rawltam tihal, nilin khua al, ruahsur le khuasik aphunphun an tuar. 

Europe lei zammi Syria Refugees

Rili ah hitin an i vuan i, a cheu cu an nunnak a liam. 

          Acheu cu hitin Rili ah an nunnak a liam

Ruak zong hlam khawh an si lo. Ka nupi, ka va, ka fa ti zong hlam khawh an si lo. Hitin ramdang ah an ruak an i vui ko hna. An temtuar taktak a si. Kan nih cu thlan te ah kan i vui hna le kan thihning zong a zia ngai hna.

5. Paris Khuacaan Kong Meeting 2015

Paris khua ah vawleicung khuacaan a lin chin lengmangmi ruangah ram 195 hruaitu hna meeting an ngei i, vawlei ramkip nih "Greenhouse gases" an chuahmi cio thumh dih cio ding in hnatlaknak an ngei. Hi greenhouse gases hna hi, vawlei a linhtertu le khuacaan a hrawktu le thli a thurhnomhtertu cem zong an si. .



Greenhouse gases timi ah abiapi bik in phun (5) a um: carbon Dioxide, Methane, Nitrous Oxide le Fluorinated Gases-timi an si.

Hi hna hi zehzung, motor, aircon, tlanglawng, vanlawng, meikhu phunphun in a chuakmi an an si. Hi greenhouse gases ruangah vawlei a lin chin lengmang lai ti asi. 2100 ahcun Africa ram cheukhat cu minung nun khawh asi lai lo ti asi. Dallas Texas te hna zong minung caah a har ngaingai lai an ti.



Greenhouse gas hi zeitindah a chuah ningcang asi timi fiannak ding caah, USA i greenhouse gas a chuah ningcang atanglei ah hmuh khawh asi. Hi atagnlei hmammi thilri hna nih hin greenhouse gas cu a chuahter. .

6. Global Warming

Vawleipumpi Linhnak hi minung nih kan serchuahmi thil (sehzung le motor khu tbk) hna ruangah a chuakmi asi. Minung thanchonak nih a chuahpimi theipar chia pakhat an si. Meikhu phunphun, greenhouse gas (CO2) le zeidang aircon khuvai te hna ruangah achuakmi asi. Minung nih thingram kan hau tukmi ruangah global warming hi a zual chin lengmang lai ti asi. Global warming ruangah vawlei a linh lawng silo in rili tii athang i, cu ruangah rilicung ummi ram tampi cu 2100 ahcun harnak tampi an tong kho tiah ruah asi. Tikulh ram cheukhat cu chuahtak an hau te lai tiah scientist pawl nih an ti cang.

    Hi bantuk sehzung hi Global Warming chuahter cemtu an si

6. Thli Hnawmtam Azual

Thli hnomhtamh ruangah 2012 ah vawleicung ah minung 7,000,000 an thi; sifak ram asimi Southeast Asia le Pacific Nitlaklei ram pawl ah tambik an thi i, 3.3 million hi innchung thli hnomhtamh ruangah an thi i, 2.6 million hi innleng thli hnomhtamh ruangah an thi tiah WHO nih an ti. 

Thli hnomhtamhnak (air pollution) hi vawleicung ah a zual taktak. Thli hnomhnak hi tambik a chuahtertu cu sehzung khu, motor khu, tlanglawng le vanlawng khu an si. Vawleicung ah thli thurhomhnak tambik a chuahtu cu Tuluk, USA, EU ram, India, Brazil, Japan le Canada an si. Hi a rummi ram pawl nih an chuahtermi thli hnawmtam hi, vawleicung mi vialte nih kan tuarmi asi. Abik in sifak ram nih kan tuar khun. Ram rummi cu an i zohkhenh kho nain, sifak ram cu kan i zohkhenh kho ti lo. 

USA, Canada le EU ram hna hi, a kihnak ram an si caah, hiti zoh ahcun an ram ah thli athiangmi a lo ko nain, an ram chung ummi sehzung, motor, thlanglawng, vanlawng le aircon dat hna nih an chuahtermi carbondi oxide hna le carbon acid pawl nih, an ram hi a chungmuru ah thli a rak hnomhter ngai. Mit in cun hmuh khawh asi tuk lo nain, thli lak i aa telmi dip (particle) tah tik lawngah theih khawh an si. Vawleicung ramkip ah minung kan karh ruang ah thli hnomh ning hi a zual chin lengmang i, "vawleicung pumpi ngandamnak zong hi, hi thli hnawm ruangah phan awk a um ngaingai cang" tiah scientist nih an ti.

             Beijing khua thlinawm (Dec, 2015)

              Hell bantuk asimi Tuluk ram thlihnawm

   Tuluk ram thlihnawm nih kum chiar 1.2 million minung a thihter hna ti asi.

7. Khuacaan Achia Chin Lengmang

Global warming ruangah ramkip ah khua caan a hman ti lo. Thlichia a tam deuhdeuh i an fak deuhdeuh; rili tii a thang i nawng tilian nih innlo a hrawhmi a tam chin lengmang. UK ram lawng hmanh ah inn 2,000,000 cu tilian nih fawite hrawh dingmi chungah an i tel ti asi.

Rilikam tilet a sang chin lengmang i rilikam vawleitlang an rawk taktak. Ruahpi a tuh tuk ruangah hmunkip ah tilian le leimin an chuak. Acheu ram ah khua a hrem i ram a car tuk ruangah mei a rak kang. Acheu ram ah nikhua a hrem i, ruah asur lo caah tidin ding zong an har ngaingai. Atanglei kokek rawhralnak hna hi, tu thla December chung i a cangmi lawngte an si. Hi vialte hi Vawleipumpi Linhnak (Global warming) nih a zualtermi an si tiah scientist nih an ti. 

Kokek rawhralnak nih sifak le arummi ram a dang lo; athangcho le thangcho lo ram danglo in vawleicung hmunkip a kan den cuahmah cang i. minung nih nunnak, innlo le khuaram kilven a har chin lengmang cang lai ti asi. Global Warming hi zeitindah kan kham khawh lai timi ah scientist pawl an thluak abuai taktak cang. Mirang nih "hruh hi a nuam" an timi hi a rak si ngai. Mifim cu khuacaan kong an ruah ah, an lungre lawngte a thei i, mihrut cu zeihmanh khuacaan kongah lungretheih ding a um lem lo

Australia Sydney khua cu naite ah fak ngai in thlichia nih hitin a hran hnawh. Minung thawng tam ngai mei lo in saupi an um. Hi lio caan ah Australia thlanglei cu a lin tuk i degree 107.6 (F) aphan. Mipi harnak tampi an tuar. 

Scotland (UK) ah tilian a chuakmi nih innlo, thilri tampi a hrawh. Minung a thawng in an zamter hna. Global warming ruangah asi an ti. Atanglei hi England ram Cambria zongah tilian nih khua a khuh i, rawhraknak tampi an tong.

   Christmas lai ah hitin tii nih aphum hna 

India ram Chenai khua cu December 4 ah, ti nih a phum i, mipi hitin harnak an tong. Innlo le motor le thilri tamtuk a rawk.

December 14 ah Philippines i ahrangmi Typhoon Melor ruangah minung 724,839 cu innlo chuahtak in zaamter hna. Minung 3 an thi. 2015 chungah a voi 2 nak thlichia a hran asi. Sifah chinchap, innlo hrawh piak chinchap, eilo din lo asi. An caah Christmas lawmhnak a um kho lo. 2013 i ahrangmi Typhoon Haynan nih minung 7,000 renglo a rak thah hna.

Dallas pawng Tornedo hrawhmi inn hna

USA ah Christmas thaizing ah ahrangmi Tornedo le tilian ruangah minung 22 an thi. Dallas pawng i khua cheukhat Tornedo ruangah innlo tam ngaite a rawk. Vawleicung rawhralnak le thihlohnak nih cun, Christmas Ni sunglawi le Kum Thar ni sunglawi zong a rak hrial hlei lo. Cu caan cu nang le kei zong nih ton khawh asi ve ko.

Christmas Zan ah, California thlanglei ah a kangmi Solimar Fire nih ram acre 1,200 leng akangh pinah, inn thatha 500 renglo a kangh chih hna. Califorania cu US ram rum bik asinain, kum (5) khua a hrem cang i, an ram a car tuk cang caah, tireu, nilin le meikang a zual chin lengmang i, hmailei minung zeitindah khua an sak te lai tiah khuaruah har ngai an si cang.

Christmas zan kangmi Solimar Meikang

      

Biafunnak

Hi acunglei ram hna ahcun, Christmas hi ngaihchaitnak le lunglennak lawngte in an hmang hna. Innlo an ngei ti lo. Innpa an tling ti lo. Chungkhar an tling ti lo. Biakinn le sianginn an rawk dih hna. Pumhnak inn hmanh an ngei ti lo. Pawcawmnak caah dumhau le lo vialte an rawk dih. An caahcun ngaihchiatnak le mitthli tlaknak lawngte asi ko.

Hi thil vialte hna zoh in, zeitluk in dah Bawipa nih a ka dawt timi khi kan nunnak nih fian aherh. Pathian thluachuah rel thiam le Pathian thangthat a herh taktak.

Psalam hlaphuahtu nih "Maw ka nunnak Bawipa cu thangthat tuah" (Ps 103:1; 104:1) ati bantuk in, kan nunnak in Bawipa thangthat a herh taktak.

Cu lawng silo in, midang an fahnak hrawmpi le thlacampi duhnak thinlung ngeih zong a herh taktak. Tangka chawva in kan bawmh khawh hna lo hmanh ah, nang le kei nih tuah ve ding asi.

Cunak in alet in kan ca cio ah a herhmi cu, Bawipa thluachuah rel hi a si. Mi tampi cu nifatin thatnak kan ton cuahmah bu in kan zai rih; Pathian thluachuah hi kan rel kho lo.

Ruah ngai awk a ummi cu, atu kum December ah vawlei hmunkip ah a cang cuahmah mi thil sining ruat in, nang le kei teh "Bawpa Thluachuah Rel Zia Kan Thiam Ve Maw" ti ruah a herh hringhran ko.

Lairam Ah Choir Saubik Ahruaimi

December 28, 2015, 7:42 pm

≫ Next: No News Is Good News

≪ Previous: Pathian Thluachuah Rel

$

0

0

Krihfa biaknak le hla hi aa then kho lo. Zeidang biaknak cu hla a that lo zongah nunphung bantuk in an kal caah, an tluang ko. Krihfa biaknak cu hla he aa tlaih peng caah, hla a that lo le hlasak hlawp a tlo lo ahcun, kan i nuam kho ti lo. Cucaah Krihfa biaknak ahcun hla hi a biapi taktak.

Hlahruaitu tampi ka hmuh tawn hna. Thantlang, Hakha, Kalaymyo, Mandalay, Yangon le USA khua tampi ah ka hmuhton hna. Hla hruaitu tam deuh cu, thlahlawh pekmi an si hna lo. An tha le a baa taktak fawn. An fimnak, an caan, an thazaang an chuahmi a tlawm lo. An mah tello in cun Krihfabu hi atluang kho bak lo. Hma a kal kho lo. Cu tluk in Krihfabu ah hla a biapit tuk caah, hlahruai zong an biapi tuk ve.

Krihfabu i hla hruaitu pawl kong hi ka ruat tawn. Lairam ah minthang tampi an um. Amin a thang lo nain, solfa a thiam taktak i, kum tam taktak hla a hruaimi minung pakhat kong hi tial ka duh. Cucu peng chung ahcun  athang lo nain tlang ahcun a thang mi pa a si.

1965 ah ka chuak i, tu kum hi k.50 ka tlin kum asi. Minung ka si ka theihka tein Thau khua ah solfa a rak chim tawn i, hla a rak hruai tawnmi cu Pu Van Ling asi. Midang nih tlawmte an van chawn caan zong cu a um ve nain, abuak tlak cun Thau Baptist Choir a kan hruaitu a rak si peng. Hitin tuak tikah, hla a hruainak hi kum 50 leng akai cang lai. Cucaah ka ruah tikah, Lairam ah choir hruaitu sau bik a tuanmi asi men lai tiah ka ruat.

Pu Van Ling cu hlahruaitu ka hmuhmi lakah ka khuaruah a har cemmi pa asi. A tefa an tam ngai. Tefa zeizat dah a ngeih ka thei ti lo. A fanu pakhat cu Ni Khun asi i, Thau ahcun hlasak thiam ngaingai asi.

Pu Van Ling cu mi sifak ngai asi ko nain, Krihfabu caah aa pumpe taktak. Hlahruai lei ah Pathian nih "laksawng" apek bak ve tiah ka ruah.  An har bu le an dam lo bu te zong in, Thau khua solfa an thiamnak ding caah le Krihfabu hla an thiamnak hnga ding caah, kum tam tuk hruaitu asi.

Amah cu solfa a thiam. A aw a tha. Hla cawn le hlasak a huam. Ahuam zong a huam. Alung a sau taktak. Ngaknu tlangval hlacawngmi cungah dawtnak le duhsaknak a ngei. Ngakcia ngai asimi, atu le fale chan tiang in, hla a chimh huam hna. Ngakchia mino taktak sin zongah aa nuam kho. Cucu ka upat cemnak asi. Ngakchia mino hlacawng ka tete zong, biatak tein bia a ruah khawh hna. Lungsau taktak in hla a kan chim kho. Zeitluk in, mi kan nen zongah a kan in ko. Alungsaunak khuaruahhar asi. A caan ahcun hla kan thiam lo tuk caan ah, a ing a puan caan zong aum ve. "Nan i biatak lo; nan duh taktak lo" tiah a rak kan sik tawn. A caan ahcun a baa taktak tawn.

Xmas lai le Kum Thar lai tibantuk ahcun, a thla in hla a kan cawnpi. Zarh tha lai ahcun, zan chiar peh in hla a cawnpi khawh hna. Cu ko cu ka khuaruah a har. Riantuan thabat bu cun hlacawn a rak fawi lo nain, zanchiar a rak kan chimh khawh. Krihfabu caah aa pe kho taktak. Atu cu kum 68 fai hrawng asi cang men lai. Atu tiang hla a hruai ko rih tiah an ti. Ka khuaruah a har.

Pu Van Ling kong ruah tikah, "Solfa lei ahcun jubilee tuah piak aphu" tiah ka ti tawn. Thau ah um ning law cu, "Hlalei Jubilee" kan tuah piak hnga tiah ka ti tawn. Xmas le Kum Thar a phak lai poah ahcun, Pu Van Ling hi ngaih a um tuk. Mitthlam ah a cuang tuk.

Amah nih hin Thau khua ah solfa a kan chimh i, a cheu cu solfa thiam tete zong an chuak hna. Cu hna lak ahcun Pu Nun Hre, Pu Chan Hngak le Tleicia Pu Thang Bawi hna an si. Hihi kan mah chan ah solfa a thiam pawl an si. Pu Chan Hngak cu atu Germany ah a um cang i, amah hi hla zong tam ngaite a phuahmi asi. A hla phuahmi hi, Hakha-Thantlang hna zongah an sak len tawnmi an si.

Italy phungtluk ah, "Hla a sami cu an lungre a thei lo" ti asi. Lungre a theilomi cu an nun khua a sau an ti bang, Pu Van Ling zong hi hlasak a huam caah le hla lei ah thawtnak a ngeih caah, a nunkhua a sau ngai. 1996 khua ka um lio ahcun, mino sin ah aa tel kho rih. USA ka umnak hmanh kum 18 asi ve cang. Atu tiang Pu Van Ling cu Thau ah hla a hruai rih hna ti ka theih i, lunglawmhnak in ka khat.

Pu Van Ling bantuk hi, Thau khua ah an chuak ti hnga maw ti ka ruat. Cathiam sang asi lo; phungchim thiam asi lo; mirum zong asi lo; mi tthawng zong asi lo nain, Thau khua Krihfami kan caah, tambik tluachuah a kan phurhtu pasaltha pakhat a si tiah ka ruat. Amah bantuk in solfa thiammi le hlahruai huammi hi, Thau khua hrawnghrang ahcun fawi ah an chuak te hnga dek maw ti ka ruat tawn.

Pathian nih Thaumi hi thluachuah a kan pekmi vialte lakah, Pu Van Ling bantuk in solfa thiammi le hlahruai huammi a rak kan pekmi zong, kan thluachuah lian taktak asi tiah ka ruat tawn. Pu Van Ling a dawtnak hi, Thau khuami nih cun kan cham kho lai lo nain, a dawtnak hi zeitik hmanh ah kan philh kho ti lai lo. Thau khua Krihfabu kong kan chim fate, Pu Van Ling kong hi, chim a dai ti lai lo.

Thaumi nih a kan dawtnak kan cham kho lai lo. Bawipa Pathian tu nih techin fapar chan tiang in thluachuah pe ko seh ti hi, ka thlacamnak asi tawn.

------------------
Chinchiah:

Hi capar hin Thau ah hla saubik ahruaimi Pu Van Ling upat hmaizahnak ka pek. Pathian nih thluachuah phunzakip le damnak le nun khuasaunak pe ko seh. Amen.

No News Is Good News

December 29, 2015, 6:48 am

≫ Next: India Ram le Cawsa Politics

≪ Previous: Lairam Ah Choir Saubik Ahruaimi

$

0

0

"Good News" ti cu Laiholh in leh ahcun, "Thawng Tha" tinak asi ko. Baibal chung "Thawngtha" (Gospel) kha chim duhmi asi lo. Chim duhmi cu, ni fatin kan theihmi thawngpang chung in thawngtha kha a chim duhmi asi.

Asi ahcun, "Good News" timi cu zeidah asi hnga? Hihi ruah awk ngai asi. Mirang nih an timi cu, "Good news timi cu thawngthang (news) theih lo khi asi ko" tian an ti. "No news is good news" tiah an ti.  Hihi ruah tikah a dik taktak. 

Zeicatiah nihin ni ah thawngthang (news) hi a tam tuk. Lairam in, Kawlram in, USA kan umnak tiang thawngpang hi chim cawk asi lo. Rel cawk asi lo. Continent (6) chung in thawngthang hi chim le rel cawk lo in a um. Pehtlaihnak (communication) a tha deuhdeuh i, thawngthang theih a fawi chin lengmang; a rang chin lengmang fawn. Acheu cu "bia an chim hlan in, cucu a chim dingmi cabia asi" tiah President biachim ding hmanh khi, theih cia khawh in aum cang. Cu tluk cun vawleicung ah thawngthang hi a rang i, a tam cang.

Asinain cu vialte thawngthang (news) vialte zoh tikah, thawngchia lawngte deuh an si. Atanglei thawngpang lawngte hi thawngthang ah theih an si khun:

"Zawtfah le mithi kong, khawnden kong, raltuk kong in, innkang meitet, tilian meisul, lamrawk, mincim, thlichia hran, mangtam, lihnin, rambuai, tapaih-hmoh, tlaihkhih le tazacuai, mithah lainawn, lamsul le khuaram rawhnak, damiah taih, cozah sipuazi tlak, hruaitu sual, hruaitu palhnak, fidi-fitlaw zumhtlaklo nunnak, nuva then, bank rawkkong le innlo cimh kong"

tibantuk lawngte theih an si. Kan news pawl hi, cu thawngpang tello in a tlam a tling kho lo. Hihi an chim duh khunmi asi i, thawngthang ngaih paoh ahcun, thawngtha theih nakin thawngchia theih hi a tam deuh zungzal. Cucaah Thawngthang (News) zatuak ah 99 cu "thawngchia" an si. Zeicatiah thawngthangmi lakah thawngtha chim cu a tlawm tuk. 

Tahchunhnak ah, US Pre. Obama nih thiltha a tuahmi hi rel cawk le chim cawk ding asi lo. Asinain Obma kong an chimmi le kan theihmi cu, "A chamhbaunak, a thatlonak, azumhnak a hmanlo timi kong, Muslim asi tiah lih an chimmi kong, Constitution kong achimmi cu ruat thei ti lo in chiathat khat umnak nawl apek hna timi kong, 666 asi timi kong le achiatnak lawngte..." theih asi. 

Cuvebantuk in Kawlram hruaitu Pre. Thein Sein te hna zong an si. Kawlam caah thil tha chim cawk lo an tuah ko nain, cu thawngtha cu thanh a um bal lo i, Tein Sein nih a tuah lo mi thawngchia lawngte hi theih asi tawn. Daw Aung San Suu Kyi zong cu hlan cu a kan hruai rih lo. Ram thlennak caah heh tiah tha kan pek i kan duh caah kan sawi rih lo. Amah sin in thawngchia kan thei rih lo. Hipin ahcun NLD an cah cang caah, mipi dunning le mipi lungtlin cu har tuk kaw, Suu Kyi sin in thawngchia deuh lawngte theih khawh asi cang. Pastor le Krihfabu chairman le Evangelist zong an thatnak nakin an chiatnak thawngchia tu hi theih deuh asi ve thiamthiam. 

Laimi kan sining tlawmte zoh u sih. Laimi cu sifak kan si caah, Laimi caahcun sifahnak thawngchia zong hi a tam duh ngai. Ramdang in telephone i chonh poah ahcun, chungkhar nih an chimmi atam deuh cu, "Kan har, kan dam lo, tangka kan ngei lo, rawl kan ngei lo; kan innlo a tet, thil man a sang tuk, midang vial cu zat an kuat hna, telephone na kan chawn lo, cucu kan herh khakha kan herh..." timi thawng hi thanh peng asi. Cu zong cu Laimi tampi caah thawngchia an si kho ve. Zeicatiah umnak ramkip ah, harsa le tirawl ei kho fangfang in a nungmi chungkhar kan rak tam tuk ve caah asi.

Cun Laimi caah thawngtha le thawngchia hi hmunkhat ah an ra duh ngaingai. Tahcnunhnak ah, "Canphio inn sak kan i tim" tiah telephone a ra hnga. Cucu thawngtha asi. Asinain a hnu ah, "Tangka ting 10 kan herh, kan chambau..." timi tu cu thawngchia asi. "Na farnu kha an puak le an i nuam tuk" timi cu "a herh tuk lemlo mi thawngtha" asi. Asinain, "Caw le vok kan that le ting 20 kan dih le nanmah kan in bochan ko hna" timi cu thawngchia taktak asi. 

Thihnak kongah, Laimi hi alettalam ummmi miphun kan si caah, thihnak kong ah thawngtha le thawngchia hi an ra duh ngaingai. "Ka pa lung ka donh" timi cu thawngtha asi nain, "Sia le vok ka thah le ting 15 ka dih le nanmah bochan in ka tuahmi asi" timi cu, thih hnu thirual awih asi le aherh tuk ti lo mi thil tuahnak thawngchia asi. Nun lio ah, glucose dur khat hmanh cawk piak duh tung lo in, thih hnu ahcun, "Ka nu le pa thlan ka siam hna le ting 15 kan dih" timi cu thawngtha lakah thawngchia taktak asi. "Laimi cu thih hnu ah thilri cawk piak hmangmi miphun kan si." Cu lawng silo in, "Anungmi ca nakin  athimi ca a ruat deuhmi miphun kan si." Hi thawngchia hi Lairam ah a tam tuk. Hihi miphun tumchuknak nunphung pakhat asi. "Hawi ka hgnar ve le motor cycle ka cawk" timi cu thawngtha asi. "A remhnak le datsi rawnnak ka ngei lo ve na va ka arin ahau" timi cu thawngchia taktak asi than. 

Cucaah minung nih thawngpang kan thehimi tam deuh paoh cu, thawngchia deuh lawngte an si. Thawngtha kan theihmi cheukhat cu thawngchia an ra ti than hawi. Cucaah kan theihmi thawngthang tam deuh poah cu, Thawngtha a um bal lo. Zeicatiah thawngtha nih cun lunglawmhnak lengmang a chuahpi i, lunglawmhlonak tlawmte aa telmi thawngthang paoh cu, "thawngchia cazin ah aa tel." 

Cucaahcun, Laitlang le Kawlram lei in siseh, na umnak ram lila chung in siseh, na Krihfabu le pawngkam in siseh, zeihmanh thawngpang na theih lo ahcun, va lawm ko. Na tha va nuam ko. Na hna va ngam ko. Lungdai tein va um ko. 

Zeicatiah "No news is good news" ti pei asi fam cu!!! 

---

India Ram le Cawsa Politics

December 29, 2015, 11:05 pm

≫ Next: Kawlram Tlun Aduhmi Hna Caah Visa Sawknak

≪ Previous: No News Is Good News

$

0

0

Prime Minister ca ahcun buai ding le tuan ding rian hi a tam tuk i, "cawsa" kong te hna tiang in buai ding cu PM rian asi hnga dek maw? Cucu zeitindah careltu nih nan ruah ve hnga? 

Nihin i India Central cozah hruaitu hi BJP Party hruaimi an si i, National Democratic Alliance (NDA) cozah tiah an ti hna. Hi cozah ah hin Hindu tuklehpek (conservative) party minung tampi an i tel. Cu hna nih cun India ram pumpi ah "caw thah le cawsa ei" hi khap an duh. 

Hi BJP hruaimi NDA ah cozah Prime Minister cu Mr. Modi asi. Hindu atak ngaingaimi asi ve. Amah cozah chung hruaitu tampi nih cawsa ei khap hi an duh i, cawsa ruangah India hi buainak lei ah duhsah tein aa thawn ziahmah. 

Department of Animal Husbandry, Dairying & Fisheries nih an chuahmi ca zoh tikah, India ram i ramkulh 29 chungah 24 ahcun caw thah le caw phunphai asimi thah poah kha an khap cang timi kha alang. Hi ramkulh 24 ah hin, an tantat ning aa lo cio lo i, thla 6 in kum 6 thawng tiang dantat le tangka Rs.1,000-10,000 tiang dantat khawh an si.

Hitin an biak (Ref.www.cnbc.com)

Cawsa ei an khap taktak ahcun, Nagaland, Mizoram le Manipur hna cu abuai taktak ding asi. Zeicatiah khi ramkulh hna khi, cawsa tam ngaingai a caw zuarmi le a eimi an si caah asi. Cawsa khi atam bik a si fawn. An ram ah tuu, meheh, vok, ar a tam lo. Cawsa ei an khap rulmal ahcun Mizoram hna cu an lo ko hnga. Kawlram sipuazi hmanh khi zeimawzat cu a van hnur suan khawh ding asi.

Hi bantuk in caw thah le cawsa ei an khap caah, ramkulh cheukhat ahcun buainak a chuak i, mithah lainawnnak tiang a chuak. Muslim politician cheukhat nih cun, an duh ve lo i, cawsa kha pumpak rawlhrawn sawmnak ah an dangh hramhram ve hna. Cucaah Kashmir le bang ahcun, Muslim politician zong Hindu politician dang nih an velh phah ti asi. 

Mr. Modi cozah BJP nih cawsa ei khap an duh hi, khatlei kap ahcun an mawh ve lo ti tlak asi. Zeicatiah Hindu ram asimi India ahcun caw cu "holy cow" (caw thianghlim) ah an chiah i, an pathian ah an ruahmi asi. An biakmi le an duh i an dawt tukmi satil a si. Hindu ram asi caah, caw thah hi an duh lo i, nihin ni ah India hi vawleicung ah caw tambik umnak ram asi i, million 283 fai a um ti asi. Cu zatzat caw lakah, caw tampi cu a ngeitu zong um setsai lo in, khualak ah aa chawkmi tampi an um.

Lamkam ah aa dinmi caw (Ref.www.dailymail.co.uk)

Zeitluk in dah Hindu nih caw hi an dawt tiahcun, avak sawhsawhmi caw nih market i eidin an zuarmi a ei zong ah zei an ti lo; a ek a ek zongah zei an ti lo. Caw nih motor lam zong an kham; tlanglawng lam hmanh an kham tawn. Caw hi an biak lawng siloin, nutung cheukhat nih cun cawfa khi hnuk an dinh duh ko hna. Caw hi khualak le lamcung ah duhpoh in an vaak caah India hi vawleicung ah "eek a tam cemnak ram" asi. Tourist kalmi paoh India ram i an khuaruah a har cemmi cu, "eek a tam tukmi asi" tiah an ti. Cucu "Holy cow" ruangah an si. 

Asinain Hindu asilomi Muslim, Krihfa le Parsis timi hna nihcun cawsa hi an ei i, an sipuzai pakhat zong asi fawn. Cucaah Hindu asilomi le biaknak dang hna nih cawsa an ei tikah, cucu democracy ram ah thloh phung asi fawn lo. Zeicatiah Hindu asilomi kha Hindu phung zul ve ko ti cu, a phung hrimhrim asi lo. Democracy kal dan asi lo.

Khualak ah hitin caw le minung zatphut in an um

India ah hin biaknak dang cu an hmet ngai caah Hindu doh kho ding taktak an um lo. Muslim lawnglawng hi Hindu he aa dohkalh khomi an si. 

Cucaah India abuaiter bikmi biaknak zong, Hindu le Mulsim an si ko. Hindu le Muslim an i hua taktak. Aruang pakhat cu, Muslim nih voksa an huat i, Hindu nih an ei ve; Hindu nih cawsa ei an duh lo i Muslim nih an ei ve hawi. An sining aa kalh taktak. Cucaah Muslim le Hindu cu, uico le meheh bantuk le chizawh le zu bantuk an si. 

Hi tluk in Muslim le Hindu aa huaralmi ram ah, cawsa ei khapnak upadi te hna chuah timi cu, mei a kang cuahmah mi ah "meiti" toih bantuk asi. Tihnung taktak thil a chuak khomi asi. Hi thil fate nih India ram hi, a buaiter khawh taktak. Zeicatiah biaknak cu minung thisen ah aluh tuk caah, a kalsualmi nih cun thlachiat ruahnak aum lo i, minung tampi i thahnawn khawh asi. 

Cu dirhmun cu, India ram zalawnnak ahmuhtertu an pa, Mahatama Gandhi nih cun a rak hmuh chung i, cawsa ei khap hi a rak duh lo. Cawsa ei kong ah, Hindu asilomi zong nih Hindu phung zul ve hna sehlaw, cawsa hi ei ve hna hlah seh tiah hnek cu, thil dik asi lo...tiah a rak ti.

Midang biaknak cu upat i pek piak ding asi ciocio asi i, hi kong hi India ram politics ah thil dintuai a rak si lo. 

Asinain nihin India Prime Minister Modi hruaimi cozah BJP-NDA cozah hi, a politics a thur tuk kan ti hnga maw? An mah Hindu zawn lawng an i ruat kan ti hnga maw? Biaknak hi an politician pawl nih a miak hmuhnak caah asi loning in an hman kan ti hnga maw? 

Modi hruaimi cozah hi India ah sau an hmunh sual ahcun, hi pin lei zongah cawsa khapmi ramkulh hi tam chin lengmang han sehlaw theihlo asi. Hi "cawsa politics" hi an tuah chung paoh cu, Hindu nih an dirkamh hna lai i, teitu si khawh peng asi fawn. Cucaah, politics vialte lakah, "cawsa politics" hi, India ram caah tih a nung bikmi politics asi. Zeicatiah "cawsa politics cu an pathian min in tuahmi politics asi caah asi." 

Cawsa ei a khapmi ramkulh an tam chin lengmang ahcun, India ram sipuazi zong zeimawzat a chiatter te lai. Cun biaknak le politics ah buainak tampi a chuak te kho mi asi. Cawsa eimi biaknak fatuai le miphun fatuai caah harnak zong a chuak te kho men. Cucaah hi cawsa politics hi, India ram politics in a cihmih a herk taktak. Aci an hmih lo asi ahcun, India ram cu abuai zungzal ko cang lai!!!

Kawlram Tlun Aduhmi Hna Caah Visa Sawknak

December 30, 2015, 10:45 am

≫ Next: Hakha Khualipi Sernak Caah Lairam Hruaitu Rian?

≪ Previous: India Ram le Cawsa Politics

$

0

0

Ram pakhat nih hin an ram chung luh khawhnak ding caah, visa phun tampi an ngei. Ram pakhat le khat an ngeihmi visa aa khatmi an um i, aa lomi an um i, aa dangmi zong tampi an um ve. Ram pakhat nih an mah le phung cio in visa an i ser.

Kawlram zong nih Kawlram tlawn a duhmi han caah visa phun (7) an ser. Riantuanmi, sianginn kaimi tibantuk cu an visa an i dang.

(1) Tourist visa
(2) Social Visit Visa
(3) Business Visa
(4) Meditation Visa (Biaknak Visa)
(4) Entry Visa (Cozah le ramdang palai pawl ca asi)
(5) Re-Entry Visa (FRC ca lawng asi)
(7) Visa on Arrival

Hi Visa lak ah hin, Kawlram mi a rak si balmi nih cun Social Visit Visa, Business Visa le Meditation Visa phun (3) hi sawk khawh an si. Business Visa hi Kawlram ah ni 70 um khawh asi; sauh khawh asi. Kawlram in cozah, company asiloah rian he pehtlai in sawmtu ngeih a herh.

Laimi tambik kan i tlak cemmi Visa cu Social Visit Visa asi. Sawmtu a herh lo. Kawlram ah ni (28) camnak nawl pek asi. Kawlram phanh hnu ah peh duh ahcun peh khawh asi. Ramdangmi Kawlrammi athimi asiloah avami le an fale zong nih Social Visit Visa hi sawk ding asi.

Social Visit Visa hi, visa an pekni in thla (3) chung a nung. An va tlawn tikah an chungkhar sinah um khawh asi. Asawktu hi a passport thla (6) chung a nungmi asi aherh. Visa hmuh hlan ah vanlawng tikect cawk chung ahau lo. Atu lio sawkman cu US$36.00 asi.

Tourist Visa cu Kawlram ah nuamsul in tlawn a duhmi ramdangmi caah asi. Hotel ah tlun ahau. Chungkhar inn ah tlun a ngah lo. Visa pekni thawk in thla (3) chung a nung. Kawlram an luhni in, ni (28) lawng Kawlram chungah caam khawh asi. Visa peh khawh asi lo. Visa sawk hlan ah, tlunkalnak ding he pehtlai in, air ticket le Hotel tlunnak ding vialte piah chih a herh. Cawkcianak cate kha visa sawknak ah telh chih a herh. Sawknak ah $20 ahau. Kawlrammi arak si balmi nih sawk khawh asi lo. Passport thla (6) anungmi ngeih a herh.

Entry Visa cu ramdang palai pawl le cozah aiawh in a rami hna ca sawkmi visa asi. Re-Entry Visa zong FRC ca lawng asi.

Visa on Arrival timi cu Yangon International Airport ah, an rak luh cangka in an sawkmi visa asi. Passport thla (6) a nungmi le hmanthlak thar ngeih a herh. Aherhmi tete an ngeih ahcun an tuah piak colh hna. Vawleicung ram vialte lak ah ram (50) lawng nih hihi sawk khawh asi. ASEAN ram, USA, Canada, Australia, Japan, S. Korea, Tuluk, Israel le Europe ram deuh lawng nih sawh khawh asi. Indonesia le Malaysia dah ti lo cu, adang Muslim ram hi, hi program ah pakhat hmanh an itel lo.

New York, Connecticut, New Jersey, Jamaica ummi hna nih cun, Myanmar Permanent Mission, New York ah sawk ding asi. Adang ummi paoh nih cun, Myanmar Embassy, Washington DC ah sawk ding asi. Catlap in sawk a haumi visa a um i, acheu cu "eVisa" sawk khawh asi caah, mah le herh ning cio in sawk ding asi.

Zwekapin Taung (Ref. Myanmartravel.org)

-------------------------

Zohchunhmi Ca

1. Embassy of the Republic of the Union of Myanmar, Washington D.C
at http://www.mewashingtondc.com/visa_en.php

Hakha Khualipi Sernak Caah Lairam Hruaitu Rian?

January 5, 2016, 8:33 pm

≫ Next: North Korea Nih H-Bomb Angei Maw?

≪ Previous: Kawlram Tlun Aduhmi Hna Caah Visa Sawknak

$

0

0

2015 July thla i Hakha khua a minmi cu, a fak taktak ko. Lairam tuanbia aa thawknak in nihin ni tiang ah, Laimi kan tonmi harnak vialte lakah a fak bik asi.

Hakha khua hrawnghrang hi, vawlei a sawp, a cheng, atolh, a kak i, thlanglei ah an i thawn peng. Cucu 1982/83 Hakha sianginn ka kai in ka hmuh cangmi asi. Cu sining cu ka ruat i, Hakha khua ah, leimin ruangah hi bantuk rawhralnak hi a um kho taktakmi asi timi hi, ca ka rak tial lengmang. Kan chanchung taktak i a chuah tikah ahcun, ngaih a chia taktak.

Hakha rawkmi

Tu chun ni ah, HRC Secretary Rev. Tluang Ceu nih email a rak tialmi ahcun hitin a tial.

"Camp ah an i tet tuk caah innthar an ngeih hlan chung i dawrnak ah tiah an remh i an umnak chungmi inn pawl he rel chih ahcun, Hakha ah azapite inn 970 a rawk. Mipi 4,096 harnak tongmi an si. Cun Hakha Peng khuate ah a rawkmi inn 112 asi" tiah ati. Dumhau, lamsul a rawkmi a tam taktak ti asi. Aman in tuak ahcun, million tam tuk man ding a rawk.

Hi dirhmun hi zoh tikah, Lairam dirhmun cun a tlawm lo taktakmi rawhralnak asi. Sunghnak le zatlaknak asi. Khatlei ah Laimi hi ramdang nih a rak kan thei bal setsai lo nain, tutan harnak nih vawleicung khuazakip ah a kan theihter i, vanchiatnak chungah thiltha zong a rak um ve. Zeicatiah ruah lo pipi in bawmtu "bu" hna zong Lairam ah an rak phan hna i, cucu lunglawmh awk ngaingai asi.

Phungchimtu pakhat nih a chim i, "Kawlram hlasak thiam pa nih a chimmi cu, Kawlram ah rawhralnak a um fate, bawmhnak kan tuah lengmang ko nain, tutan Hakha rawhnak a ton tluk i, tangka a hlu a tam hi kan thei bal lo. Kan tangka hmuhmi hi a rel in rel cawk asi lo" tiah ati ti asi. Cu zong cu khuaruahhar ngai asi. Pathian nih mi thinlung ah rian a tuan ti lo awk a tha lo.

Khatlei ah Hlasakthiam Sung Tin Par te hna le adang ram hruaitu hna an tan ruang zongah aa tel ve ko lai tiah  atimi zong tampi an um. CNF riantuannak le CBCUSA riantuannak le Hakha a dawtmi pumpak riantuannak le Krihfabu riantuannak zong tampi aa tel i, Hakha tangka lut hi a tam in a tam taktak tiah an chim tawn. Cucu lunglawmh awk taktak asi. Kan sunghnak hi miaknak ah Pathian nih a kan ser piak timi hi, ruah lo awk a tha lo.

Zeicatiah nihin ni Hakha i bawmtu bu (organization) lutmi hna hi, Hakha nih cun a theih hmanh kan theih setsai ballomi hna an si ti awk an si ko. Atu i, Hakha khua ah bawmtu "bu" (organization) lutmi hna cu cozah lei zong an si pin ah, WFP, Save the Children, UNICEF, UNHCR, KMSS le local civil society an si. Hi vialte hna Hakha ca i rian an tuanmi hi asunglawi tuk hringhran.

Hakha khua zong chanthar khua taktak in ser ding a herh taktak. Hi kong belte ah bia kan theihnak ahcun thachia ngai asi. Hakha khua hi "Kawl khuate bantuk in an ser" ti te hna asi tik ah, apawi taktak in ka ruat. Kan ti khawhmi aum lo tikah, a pawi ti pin cu chim ding aum ti lo. Lairam hruaitu kan mifim hna nih hi kong hi thuk taktak le biapi taktak in ruah a herh.

Zeicatiah, nihin ni ah hin, a fawi lo taktakmi le a herh taktakmi caan lio ah, Hakha khua hi a um. Hakha khua cu "Metro Hakha" asiloah "Greater Hakha Plan" ser i suai chung aherh. Hi hnu kum 300 ahcun minung million 1-3 karlak um te dingmi khua asi caah, atu tein timh ciammam tein khua tlak le ser a herh. Atu hi a caan liote asi. Innlo le lamsul aa ser hnu ahcun, Hakha khua remh le ser khawh asi ti lai lo. Cucaah Lairam mifim le hruaitu hna nih, biatak tein khuaruah le riantuan a herh hringhran.

Chanthar Hakha Khualipi sernak ding hi, Lairam hruaitu hna kut ah a um. An mah nih an ser asi le Hakha a tha lai. Lairam tuanbia a tha lai. An tuanbia a tha lai. Lairam mifim hna nih, zeitindah Hakha khua an ser timi nih, a kan hruaitu han hi, Lairam caah zei rian dah an tuan timi zong a langhter dingmi thil pakhat asi.

Cucaah Lairam hruaitu hna nih Hakha khua sernak kong ah, an rian an tuan maw? An tuanvo zeidah asi? Hi tluk rawk nelnul in aum komi khua hi zoh sawhsawh in maw kan zoh lai? Cozah ah biatak tein nawr ding asi hnga lo maw?

Hakha khua thar sernak kongah Laimi hruaitu hna, dai tein an um sawhsawh ko ahcun, "tuanbia nih bia a chalh than te hna lai." Cucu mipi nih kan thimmi hna, Lairam hruaitu hna nih ruah hrimhrim a herh cang!!!

North Korea Nih H-Bomb Angei Maw?

January 6, 2016, 11:22 pm

≫ Next: Halleluijah Timi Biafang Hman Tikah?

≪ Previous: Hakha Khualipi Sernak Caah Lairam Hruaitu Rian?

$

0

0

North Korea hi aa hrocer ngaingaimi ram pakhat asi caah, huaha lo ah biatak tein hrocer a rak hmang tawn. Nikum December ah N.Korea President Kim Jong Un nih, "Hydrogen Bomb" (H-Bomb) kan ngei" tiah a ti tikah, USA le Nitlaklei ram tampi nih an rak zum lo. Zeicatiah H-bomb cu Atom bomb nakin a mual a fah deuh tuk pinah a ser a har deuh tuk caah asi.

Asinain January 6 (Wenesday) ah, N. Korea nih "H-bomb kan hniksak cang" tiah ati. Hihi N. Korea dirhtu Kim Il Sung le hruaitu Kim Jong Il hna nih an chun mang a tlinnak ni a si" tiah an chairman Kim Jong Un nih TV in a chim.

Kim Jong Un nih thawng a thanh lio

Cu thawng a than cangka in, USA le Nitlaklei ram hna, Japan le S. Korea cu an lau taktak. An thin a phang i, an thin zong a hung taktak. US, Tuluk, Russia, Japan, S. Korea le UN Security Council tiang nih N. Korea cu mawh an phurh an colh. Akong an caih colh. Zeitindah kan tuah lai tiah khua an khang colh ve.

N. Korea hawi tha le dirkamhtu Tuluk hman nih, hi kong hi kan thei cia lo tiah ati. Fak pi'n a mawhchiat ve. UN Security ram hlei (15) nih "sipuazi phih chap ding" tiang in bia an khiah cang. Aliamcia voi (3) nuclear bomb a hniksak ruangah UN nih sipuazi phun (22) an phih i, pumpak minung 12 zong an phih chih hna. Hi avoi (4) nak ahniksakmi ruang ah, zeitluk fak in dah sipuazi an phih lai timi cu aa fiang rih lo.

Tutan an hniksakmi H-bomb hi Hydrogen bomb hmetuai asi tiah an mah N.Korea nih cun an ti. An hniksaknak hmun cu Punggye-ri timi "nuclear bomb" an hniksak tawnnak hmun ah asi.

N. Korea nih an chimnak ah, "Kan hniksakmi hi sawisel awk um lo tein tha tein a puak ko" tiah an ti. Hiti kan hniksaknak zong hi, "nuclear hriamnam tam tuk lehpek a ngeimi US nih a kan kah ahcun mah le mah vennak ca ah kan timi asi" tiah an ti. N. Korea mipi tam deuh nih cun, H-bomb an ngeihmi hi an i lunghmuih i tha an pek. Kan i runvennak caah a herh bakmi asi tiah mipi ruahnak asi.

H-bomb hniksak lio i aa lawmmi hna

Tutan an hniksakmi bomb kong ah, N. Korea chimmi hi a dik ahcun, H-bomb cu atom bomb nakin a mual tam tuk in a fak deuh ding asi caah, Korea Tikulhfonghlei le Japan ram ca ahcun tihnung le thinphang ngaingai asi ko tiah an ti.

Atutan tan hniksakmi hi, a dik ahcun nuclear bomh an hniksaknak voi (4) nak asi i, H-bomb an hniksaknak avokhatnak ding asi. Avoikhatnak cu October 2006 ah a rak hniksak i, cun May 2009 le February 2013 ah a voi (3) nak rak hniksak asi. Hi a voi thumnak a hniksak ahcun, US nih nuclear hriamnam phur khomi B-2 Bomthlatu vanlawng zong N. Korea ramri tiang hrocernak ah a rak zuanter. Cu zong cu N. Korea caah thinphawhter chintu ah a rak cang.

Tutan H-bomb an hniksaknak hi Punggye-ri nuclear hniksaknak hmun ah asi i, tlangtang ah a si. An hniksak khawh ah, lihnin afahnak 5.1 asimi hi, Punggye-ri nichuah chaklei deuh te ah, aa hnin tiah lihninlei zohtu nih an ti. Cu dirhmun zoh in, H-bomb theng asilo zongah bomb pakhatkhat cu an hniksak ko tiah an ti.

H-bomb hniksaknak (Ref. www.cbc.com)

Hi an hniksakmi hi a dik taktak maw taklo tiah hlathlai ding le thli va tah ding in USA vanlawng zong N.Korea ramri naihte ah zuan ding in an i tim.

N. Korea cu aa kilhkamh tukmi le aa thupnawk tukmi ram asi caah, ram chungah zeidah a cang taktak timi hi, ramdang nih tha tein an thei kho lo. 2006, 2009 le 2013 i nuclear hriamnak an hniksakmi zong "plutoniam maw an hman, uranium" dah timi hi atu tiang an thei kho thai lo.

Cucaah tutan an hniksakmi bomb zong hi, atom bomb maw asi? H-bomb taktak dah timi an fianter kho rih lo.

 UNO zong nih, "N. Korea i vawlei aa hninmi nih thil pakhatkhat cu an tuah ko timi a langhter" ti tiang vial lawng an chim khawh.

Cu hlan 2006, 2009 le 2013 i a rak hniksak lio i, lihnin thazaang hna le tutan i lihnin thazaang hna epchun tikah, tutan i hi a tha a der pah ko i, atom bomb tu asi lai tiah mi tampi nih an ruah. South Korea ngiatu zong nih "N. Korea nih hin H-bomb cu a ngei kho ding asi rih lo. Tutan a hniksakmi hi TNT 6-7 kilotons " tluk lawng asi tiah an ti. H-bomb ngei kho ding in an hmu rih lo.

US Geological Survey nih vawleitang meng 6 a thuhnak ah lihnin thazaang 4.7 asimi kan theih i, cucu nuclear bomb puahnak ruang ah asi ko tiah an ti. Cu dirhmun van zoh tikah, tutan an hniksakmi bomh hi a thazaang cah pah dawh asi tiah a cheu nih an ruah.

Atanglei hmanhlak ah hin, voi (4) an hniksakmi bomb pawl nih a chuahtermi lihnin an epchunnak asi.

Tutan an hniksakmi hi a thazaang zeitluk ciah dah a cah timi an thei kho rih lo. Russia nih an timi ahcun TNT 20 kilotons tluk asi i, Hirosima le Nagasaki an rak puahmi bomb he an tha aa tluk tiah an ti. 

Nuclear an hniksakmi paoh a thlathlaitu le zohtu Norway ram i a ummi bu pakhat NORSAR nih cun, lihnin thazaang le thil sining an zoh tikah, North Korea an hniksakmi hi TNT 10,000 tons nak in a thazaang a der deuh lai tiah an ti. Cucu Nagasaki le Hiroshima i an rak thlakmi bomb nakin a let in a tha a der deuhmi asi tinak asi. 

North Korea nih "H-bomb kan ngei i kan hniksak cang" tiah a timi nih vawlei pumpi a hninh. UN Security Council tiang in a lauter hna. Thawngpang aphunphun a chuak. Duhning cio in akong an chim. 

Asinain an theihfian taktakmi pakhat hmanh a um lo. Hihi atom bomb sawhsawh maw asi? N. Korea an ti bang "H-bomb" taktak dah asi? A thazaang zeitluk dah a thawn? Achung an rawnmi "atomic zen asi hmanh ah Hydrogen aa tel chih maw?" Hydrogen bomb taktak hi N. Korea nih a ser kho taktak hnga maw?" timi cu aho hmanh nih fiang tein an thei kho rih lo. 2006 i an hniksakmi hmanh ah zei set dah asi timi an theih khawh rih lo ahcun, hi zong hi an thei kho thai te hnga dek maw? 

Halleluijah Timi Biafang Hman Tikah?

January 10, 2016, 7:42 am

≫ Next: Iraq Ram "Mithla Ralkap"

≪ Previous: North Korea Nih H-Bomb Angei Maw?

$

0

0

Krihfa tampi nih, hlasak le thlacam lawng siloin, bia kan i chonh hmanh ah, "Hallelui-jah" ti hna kan hmang tawn. Cucu thil chia cu asi lo nain, kan hman ning hi a hman tawn maw timi cu ruah ding a um ngai. Kan hman tik ah a hmangtu nih kan i fian in maw kan hman? Fiang set lo in dah kan hman? Kan ka in khiti kan ti tikah Pathian khi aa lawm hlei hnga maw? Kan lungthin tello hna in "velhle" hna in kan hmang tuk sual maw timi ruah ding aum.

Lairam le Kawlram ah crusade hi voi tampi ka kai. Cu i cawnpiaknak tampi ka theihmi cu, "Hallelu-jah ti hi kan ti awk hrimhrim asi. Hiti kan ti tikah Pathian aa lawm. Hallelu-jah ti hi ningzah ding asi lo. Piangtharmi nih cun Hallelu-jah ti ding asi? Hi lawnglawng hi, Pathian min kan auhnak ah kan i khahnak asi" tiah an ti tawn. Cucu careltu nih zeitin dek na ruah?

Krihfa tampi cu hawi nih an hman cio ai tiah, nawlcawn in sullam theilo in  ahmangmi kan tam tuk. Acheu cu kan lung zongah a chuak lem lo mi, cawnpiaktu nih hitin an ti awk asi? Hitin nan zumh awk asi? Hitin nan pawm awk asi? ti kha a kan fial tawn caah, asullam zong thei lem lo in, a hmangmi tampi kan um tawn. "Amen" hmanh hi zapizaran nih cun a sullam a thei lomi kan tampi kho men.

Miphun dang holh biafang kan hman tikah hin, cawnpiaktu zong nih "asullam thei tein cawnpiak a herh. Cawnpiaktu hmanh nih sullam thei set huaha lo in, a hmangtu hi lungbuainak men fangfang tiang hrawng in hmanter hi thiltha asi lo." Zei miphun biafang kan hman zongah kan hmanmi biafang sullam kan i fian aherh. Fian ah a tha fawn.

Nihin ni Laimi Krihfa tampi ruahnak ah, "Hallelu-jah ti a chimmi paoh cu a piangthar khun le khamh aa fiang khun le hawihlei zumhnak sang khun ah kan ruah hna. Cucu Hallelujah nih a sawh duhmi asi hrimhrim lo."

Krihfa tampi nih kan hmanmi bible biafang cheukhat hi, asullam kan thei lo nain, cawnpiaktu nih "uar lak in" a kan cawnpiak i, asullam hngal lo bak in kan hman than tawn. Pathian min le bang hi cu asawhsawh in ahmangmi kan tam tuk lawmmam. Cucaah Hallelu-jah zong hi Laimi Krihfami nih kan hman tikah, kan lung a fian bu tein kan hmannak ding hi, a herh ngaingai.

Hallelu-jah timi hi, "Zeicadah kan hman? Hihi nan hman hrimhrim lai tiah Cathiang nih a kan cawnpiakmi asi maw? Hallelu-jah timi hi amah Hebrew holh theng in maw hman ding hi Cathiang nih a kan cawnpiak? Mah le holh te hmanh ah asualnak a um hlei hnga hme maw? Hebrew holh in hman zongah Laiholh in hman zongah Pathian nih cun a thei veve ko hnga lo hme maw? Cathiang bia vialte Thiang Thlarau, Pathian, Bawipa ti hna zong Hebrew holh in hman lem tunglo? Cu hna zongah Laiholh in kan hman ko hna ah, Hellelu-jah zong Laiholh hman le Hebrew holh hman aa dannak aum maw zei?" Cu vialte cu ruah hmasat a herh.

Hallelu-jah Asullam?

Halleluijah timi hi "Hallelui-jah" timi cafang komh in chimmi asi. Hi biafang hi, Hebrew holh "halal" (to praise) ti le "jah" (jah=yah of HWH) timi biafang in a rami asi. Mirang holh in leh ahcun, "Praise ye the Lord" tinak asi an ti.

Lai holh in leh tikah "halal" cu "thangthat siseh" ti khan asi i, "jah" cu "Bawipa" (Yahweh) tinak asi ko. Cucaah "Hallelu-jah" timi cu "Bawipa thangthat siseh" asiloah rem deuh seh tiah ahcun, "Bawipa thangthat si ko seh" timi he aa khat.

Cucaah Hallelujah theng kha Hebrew holh in chim theng hi a herh maw? Lai holh in chim khawh asi ko ahcun timi ruah a herh. Laiholh a um ko ahcun Mirang le Kawlholh le Mizo holh hna va hman theng hi uar hlei ding asi hme maw? Lai holh in aa chim khawh ko ahcun, Hebrew holh va hman theng zong cu Pathian nih a theih deuhmi asi hlei hnga maw? timi ruah zong a biapi ngai fawn.

Hallelujah Thawknak

Hallelujah aa thawknak hi fiang tein theih asi lo. Hi kongah ruahnak phun (2) a um. Ruahnak pakhat cu Hebrew hla phuah hmasat bikmi chung i an rak hmanmi hla-bia pakhat asi tiah an ruah. Acheu nih cun hi biafang aa thawknak taktak hi, Hebrew asilomi miphun hna biaknak asiloah vawleilei hla in aa thawkmi asi i, Pathian kong a rak i tel theng lo ti asi.

Baibal ca zoh tikah, Hallelujah biafang hi Psalm ah hin voi tambik a lang i voi (25) alang. RSV bible zoh tikah, Psalm 111 &112; 104, 105, 115 le 116 aa thawknak ah an lang; Cun 106 le 117 aa thawknak le donghnak ah an lang. Psalm 135 chung zongh ah aa tel. "Great Hallel" tiah an timi Paslm 146-150 ah a donghnak an lang.

Bible cheukhat ahcun Ps. 145 le Pss 113-118 ah an telh chih i, cucu "Egyptian Hallel" (Egypt thangthat hla) tiah an ti. Cucu kumtin biaknak puai (lanhtak puai, deu puai le pekchanhnak puai) ti bantuk hna ah an hman tawn.

Judah baibal ah rel chih lo mi ca (non-canonical Jewish writing) timi "Tobit 13:8, 3Maccc 7:13" hna ah an lang. Hlawtmi baibal hla (apocryphal psalm) hna le rabbi cauk pawl ah tam ngai an lang.

Hallelujah hi "alleluia" tiah Latin Bible LXX ahcun an leh. Cucu Biathlam 19:1,2,3 le 6 ah an lang. Vancung mirum tampi nih an hlasakmi chungah aa telmi asi. Biathlam ahcun "thangthatnak hla" ah aa telmi asi. Cucaah Krihfa hla le carelmi hna ah hlan lio tein "hallelujah" hi an rak telh ve nak asi.

Laihla cauk zongah "Hallelujah" timi cu tam ngaite kan hmuh. Atu lio hmanmi CACC nih 2012 i an chuahmi Krihfa Hlabu (Laiholh) ah, Hallelui-jah timi biafang hi voi 39 a lang. Abase ah voi hnih aa nolh mi he cun 41 a lang.  Hi hla cauk chung ah Halleluijah voi tambik alanghnak hna cu Hla Number 144 ah asi i, voi (17) aa tial; 141 ahcun 6 alang i 463 ahcun 5 alang.

Baibal cauk pumpi alangmi nakin Hla cauk i a langmi a tam deuh. Aruang cu Halleluijah timi biafang cu hla chung ah an hmanmi biafang a rak si caah asi. Bible chung i alanghnak vialte zong, "hla lawngte ah an si." Kokek ahcun, biachimnak le thlacamnak ah an hmanmi an si lo. Cucaah bible prophet hna le hruaitu tampi nih an hmanlonak asi i, David le Vancungmi choir lawnglawng nih a rak hmanmi biafang asi ti kha, Cathiang chungah kan hmuh.

Baibal Chung Ah Zeitindah Aa Hman?  

Protestant nih Bible hi uk 66 kan ngei. Biakam Hlun ah uk 39 a um i, Bikam Thar ah uk 27 aum.

Biakam Hlun cauk 39 chungah Hallelu-jah kan hmuhnak cu uk khat Psalm chung lawngah asi. Acunglei ah kan tial cang. Biakam Thar uk 27 chungah voi khat te lawng a lang i, cucu Biathlam ah asi. Cucaah bible uk 66 chungah uk hnih lawng ah kan hmuh i, uk 64 ahcun a um lo.

Atuanbia zoh tikah, hihi "hla" ah an rak hmanmi asi. Biakam Hlun zongah hla ah an hmanmi biafang a rak si. Biathlam chung zongah "vancungmi mirun choir nih an sakmi teinak hla ah aa telmi biafang pakhat asi." Biathlam chungah an hmanning hi, "thangthatnak (praise) ca i hla in an sakmi asi." Pathian sinah zaangfah nawlnak maw, duhmi halnak maw ti in, thlacamnak ca an hmanmi asi lo."

Hallelujah hi, akokek tein thangthatnak (praise) caah an rak hmanmi asi. Cuticun Krihfa hla ah an van hman. Hla minthang "Hallelu-jah Chorus" hna an van ser i, minthang taktakmi hla ah an van hman hna. Lai Krihfa Hlabu zongah, biafang voi tam ngaite aa hmang.

Cun Hallelujah timi biafang hi, thangthatnak lawng ah siloin, Krihfa hna nih "chawngthlang relnak bantuk ah an van telh." Cu hnu ah chan tiluan a van kal lengmang i, micheu nih thlacamnak ah an van hman. Cuticun nihin ni ah, biachimnak ah siseh, thlacamnak ah siseh, phungchimnak ah siseh an van hman mi biafang pakhat asi. A kokek tatktak ahcun "thangthatnak" (praise) ca a rak si.

Cucaah Krihfa pek, Judah biaknak pek nih ruah dingmi cu, hallelujah timi biafang hman le hman lo ruangah, Pathian nih minung a kan hmuhning khi aa dang ding asi lo. Hi bia cu Siangpahrang David nih Psalm chungah a hmanmi biafang asi. David hlan ah "Patriach" timi Judah hringsortu hna-Abraham, Isac, Jacob hna nih an hmang lo. Hruaitu lianngan asimi Moses, Joshua le biacaihtu hna nih an hmang lo. Cun vawleicung mifimbik timi Solomon te hna zong nih an hmannak kong hi, baibal ah a um lo.

Baibal zoh tikah, khuaruahhar ngai asimi cu, Prophet hna nih hallelujah hi an hmang bal lo. Prophet lian timi Isaiah, Ezekiel, Jeremiah le Daniel zong nih an hmannak kan hmu lo i, Prophet hme timi Hosea, Joel, Amos, Obadiah, Jonah, Mikah, Nahum, Habakkuk, Zefaniah, Haggai, Zekariah le Malakhi zong nih an hmang bal hna lo.

Biakam Thar cauk zoh tik ah, Jesuh nih hallelujah hi voikhatte zong ahmang lo. Azultu le mipi kha hman zong a fial fawn hna lo. Cucu ruah awk ngai asi. Aherh lo caah maw asi hnga? Biapi ah a chiah lem lo ca dah asi hnga? A uar lem lo ca dah asi hnga" timi cu theih asi fawn lo. Hi  kong hrimhrim hi voikhatte zong a chim lo caah, biapi tuk ah a chiah lo bia zong asi kho men.

Zeicatiah Jesuh nih biapi ah a chiahmi thil cu anolh tawn; a chim than lengmang. Tahchunhnak ah, "dinnak, felnak, dawtnak, ngaihthiamnak, sual ngaichihnak, thianhlimnak, mi bawmhnak, biatak chimnak, thlarau, toidornak, lungnemnak, zumhnak, ruahchannak..." ti bantuk kong hna cu hmun tampi ah a nolh lengmang. Asinain Hallelujah kong ahcun Jesuh hi a dai bak. Zeihmanh a chim lo.

Cu lawng asi rih lo. Mithiang Paul cu Jesuh thawngtha tambik phuangtu le Krihfa biaknak dirhtu tiah timi pa asi. Amah zong nih hallelujah biafang hi, voikhat zong ahmang bal lo. Jesuh zultu asimi Peter le adang zultu 11 zong nih an hmang bal lo. Matthew, Mark, Luke le John le cakuat tialtu (Peter, James, Hebrew, Johan tibantuk) vialte nih an hmang bal lo. Biathlam lawnglawng nih voi 2 a hman. Cu voi 2 a hmanmi zong cu, vawleicung minung nih an hmanmi asi fawn lo. Vancungmi hmanmi biafang asi. Vancungmi nih an hman tik zongah, "thlacamnak le Pathian nawlnak ca hmanmi asi lo. Thangthatnak ca i hmanmi asi."

Biafunnak

Hallelui-jah timi hi biafang dawh le tha taktak asi caah, a hmang duh nih cun hman ding asi. Kan hman tik belte ah i fian bu tein hman ah a tha.

Kan tial cang bang in, Hallelujah biafang hi, Mirang holh cun "Praise ye the Lord" ti asi ko. Lai holh cun, "Bawipa thangthat si ko seh" ti asi ko. Hla ah thangthatnak ca hmanmi asi. Hebrew holh in hman le Mirang holh in hman le Lai holh in hman khi, Pathian caah aa dannak pakhat hmanh a um lo. Kawl holh in hman zongah aa dannak aum lo. Aa khat viar.

Cucaah i fian a herhmi cu, Hallelujah timi biafang hman lo hi, sual asi tiah ruah ding asi lo. Pathian theihlo asi ti in ruah ding zong asi fawn lo. Ahmangmi zong hi, Pathian an thei deuh, an piangthar deuh timi zong ruah ding asi fawn lo. Minung cu mah uar ning cio paoh hman ding asi ko.

Cun ruah rih dingmi cu, Hallelujah ti le ti lo ruang ah, minung hi a sual hleinak le a that hleinak aum lo. A thian hleinak le thur hleinak a um lo. Adin hleinak le dinlo hleinak a um lo. Zeicatiah Baibal nih a kan cawnpiakmi cu, Pathian cu lengphaw zohmi Pathian asi bal lo i, thinlung le chungrul zohtu Pathian asi caah, kan chungah a ummi tu kan sining te tu khi, a let tam tuk in abiapi deuhmi asi." Kan chimmi bia khi biapi tuk ah a chia lo. Zeicatiah kaa in a chuakmi cu thinlung aa tellomi biafang atam tuk caah asi.

Cucaaah a fawinak in chim ahcun, Hebrew holh hman duh asi le "Hallelujah ti ding asi" Mirang holh hman duh asi le "Praise ye the Lord" ti ding asi. Lai holh in hman duh asi le "Bawipa thangthat si ko seh" ti ding asi ko. Zeicatiah hi hna hi an i khat viar. Minung hmai ah aa dang nain Pathian hmai ah aa khat viarmi an si. "A bawnbok le mantat" bantuk lawng an si.

----------------------------------------------------------

Cauk Zohchihmi

1. Scott Nash, "Hallelui-jah."Mercer Dictionary of the Bible, (Mercer University Press, 1990).